The Modern Fine Plasters in Gdańsk as an Element of National Identification
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2022.010Keywords
modernism, fine plaster, Gdańsk, national identity, transformations after World War II, Regained LandsAbstract
Fine plasters were an essential part of modern architecture. They were very popular in almost all of Europe, both during the interwar period and after the Second World War. However, during the interwar period in Gdańsk, it is not possible to observe their general use. Its architectural landscape was created mainly by the brick architecture. This was linked to the meaning imbedded in modernist architecture, which was associated with modernity and utilitarianism, which in Gdańsk – deeply rooted in tradition and history – was perceived as a threat. The design of the city architecture on the basis of the brick facade was intended to express the German character of the city. The Polish authorities after the war also faced the problem of national identity expressed in an architectural landscape. An extensive campaign of plastering the facades was intended to alter the German character of the city reflected by the buildings. However, although after 1945 noble plaster became increasingly common in urban architecture, it is not possible to speak of a success of that campaign to “disguise the Germanism”, because to this day there are many quarters in the Gdańsk area dominated by brick facades. They rather reflect renovation works carried out at the time by the newimmigrant inhabitants, who were familiar with the technology of fine plastering.
An element that led to changes in the cultural landscape of the city was however the construction of new buildings on the initiative of the authorities. Their forms differed fundamentally from those formerly typical of Gdańsk architecture, and the fine plasters shaped their final expression. Thus, it can be seen as one of the elements that led to the shaping of the vision of Gdańsk as a Polish city.
References
OPRACOWANIA
Barylewska-Szymańska, Ewa, i Wojciech Szymański. „Nowoczesna architektura w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 20. i 30. XX w.” W Niechciane dziedzictwo. Różne oblicza architektury nowoczesnej w Gdańsku i Sopocie, red. Agnieszka Wołodźko, 11–31. Gdańsk: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, 2005.
Barylewska-Szymańska, Ewa, i Wojciech Szymański. „W stronę nowoczesności. Działalność Urzędu Budowlanego Wolnego Miasta Gdańska w latach 1927–1933.” W Architektura XX wieku do lat sześćdziesiątych i jej ochrona w Gdyni i w Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik i Robert Hirsch, 63–68. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2014.
Bobiński, Stanisław. „Problemy i trudności w odbudowie Gdańska.” Rocznik Gdański 13 (1954): 202–213.
Bogdanowska, Monika. „Tynki modernistycznego Krakowa i problemy ich ochrony.” W Architektura XX wieku, jej badania i popularyzacja w Gdyni i Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik i Robert Hirsch, 147–154. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2019.
Cielątkowska, Romana, i Piotr Lorens. Architektura i urbanistyka osiedli socjalnych Gdańska okresu XX-lecia międzywojennego. Gdańsk: Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, 2000.
Danzl, Thomas. „‘Kunstputz (Edelputz) – Kunststein (Betonwerkstein) – Kunststeinputz (Steinputz)'. Die Bedeutung und Erhaltungsproblematik materialfarbiger Gestaltungen an Putzfassaden des 19. und 20. Jahrhunderts.” W Historische Architekturoberflächen. Kalk – Putz – Farbe, red. Jürgen Pursche, 146–159. München: ICOMOS, Nationalkomitee der Bundesrepublik Deutschland, 2003.
Friedrich, Jacek. „Odbudowa Gdańska jako miasta polskiego po 1945 roku.” Pomerania: miesięcznik regionalny 3 (2007): 6–11.
Friedrich, Jacek. Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945–1960. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2014.
Friedrich, Jacek. „Polskość? Niemieckość? Gdańskość? O tożsamości sztuki i architektury Gdańska w XIX i XX w.” W Gdańskie tożsamości. Eseje o mieście, red. Basil Kerski, 158–197. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, 2014.
Friedrich, Jacek. „Tożsamość peryferii. Nowoczesność i tradycjonalizm w architekturze Wolnego Miasta Gdańska.” W Do jutra! Gdański skok w nowoczesność, red. Krzysztof Gutfrański, 148–180. Gdańsk: Instytut Sztuki Wyspa, 2013.
Friedrich, Jacek. Walka obrazów. Przedstawienia wobec idei w Wolnym Mieście Gdańsku. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2018.
Friedrich, Jacek. „Wizualna propaganda Gdyni i polskiego morza w międzywojniu.” W Gdynia – Tel Awiw, red. Artur Tanikowski, 78–85. Warszawa–Gdynia: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN / Muzeum Miasta Gdyni, 2019.
Gawlicki, Marcin. Zabytkowa architektura Gdańska w latach 1945–1951. Kształtowanie koncepcji konserwacji i odbudowy. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2012.
Hammer, Ivo. „Materiały powierzchniowe mają znaczenie! Wykończenia elewacji wybitnych dzieł architektury modernistycznej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku w Europie. Hitchcock-Johnson i ostatnie badania.” W Architektura XX wieku, zachowanie jej autentyzmu i integralności w Gdyni i w Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik i Marek Stępa, 43–56. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni / Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, 2020.
Hirsch, Robert. „Tynki elewacyjne w architekturze modernistycznej Gdyni i ich konserwacja.” W Architektura XX wieku do lat sześćdziesiątych i jej ochrona w Gdyni i Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik i Robert Hirsch, 199–208. Gdynia: Urząd Miasta
Gdyni, 2014.
Korpała, Małgorzata. „Technologia szlachetnych wypraw tynkarskich w architekturze I połowy XX w.” Przegląd Budowlany 6 (2018): 46–56.
Labuda, Adam S. „Niemieckie dziedzictwo historyczno-artystyczne w Polsce. Sądy, stereotypy i opinie po II wojnie światowej.” Artium Quaestiones 8 (1997): 5–25.
Lewicki, Jakub. „Kolorystyka architektury modernistycznej w Polsce.” W Kolorystyka zabytkowych elewacji od średniowiecza do współczesności: historia i konserwacja. Materiały międzynarodowej konferencji z okazji 30-lecia wpisu Starego Miasta w Warszawie
na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, Warszawa, 22–24 września 2010, red. Laura Bakalarska, 213–224. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2010.
Lietz, Bettina. Edelputze und Steinputze. Materialfarbige Gestaltungen an Putzfassaden des 19. und 20. Jahrhunderts mit farbigem Trockenmörtel – Entwicklung wirtschaftlicher und substanzschonender Erhaltungstechnologien. Potsdam: FH Potsdam Institut für
Bauforschung und Bauerhaltun, 2013.
Makała, Rafał. „Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej architekturze wczesnomodernistycznej północnych Niemiec.” Porta Aurea 17 (2018): 94–11.
Nechay, Jerzy. Wyprawy szlachetne i kamień sztuczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1959.
Omilanowska, Małgorzata. „Fenomen Gdyni. Modernistyczna architektura miasta nad morzem.” W Gdynia – Tel Awiw, red. Artur Tanikowski, 60–69. Warszawa–Gdynia: Muzeum Historii Żydów Polskich / Muzeum Miasta Gdyni, 2019.
Omilanowska, Małgorzata. „Propaganda wizualna ‘Polski morskiej’.” W Polska nad Bałtykiem. Konstruowanie identyfikacji kulturowej państwa nad morzem 1918–1939, red. Dariusz Konstantynów i Małgorzata Omilanowska, 8–17. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2012.
Oracz, Beata. „Nowa architektura Gdańska 1945–1956.” Rozprawa doktorska, Uniwersytet Gdański, 2021.
Perkowski, Piotr. Gdańsk – miasto od nowa. Kształtowanie społeczeństwa i warunki bytowe w latach 1945–1970. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2013.
Płuska, Ireneusz. „Zabytkowe tynki – aspekt techniczny i estetyczny.” W Kolorystyka zabytkowych elewacji od średniowiecza do współczesności: historia i konserwacja. Materiały międzynarodowej konferencji z okazji 30-lecia wpisu Starego Miasta w Warszawie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, Warszawa, 22–24 września 2010, red. Laura Bakalarska, 301–315. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2010.
„Pomorze zbrojne.” Słowo Pomorskie 139 (1938): 1.
Pszczółkowski, Michał. „‘W duchu polskim pojęte.’ Narodowy tradycjonalizm w architekturze województwa pomorskiego na przykładzie Gdyni i Torunia.” W Cud jedności. Architektura i plastyka dwudziestolecia międzywojennego, red. Katarzyna Wojtczak, 103–123. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, 2019.
Pursche, Jürgen. „Architekturoberfläche. Betrachtungen zu historischen Putzbefunden.” W Historische Architekturoberflächen. Kalk – Putz – Farbe, red. Jürgen Pursche, 7–28. München: ICOMOS / Nationalkomitee der Bundesrepublik Deutschland, 2003.
Pusback, Birte. „Deutsches Danzig – Polski Gdańsk. Das Ringen um die kulturelle Deutungshoheit in Architektur-Bildbänden.” W Visuelle Erinnerungskulturen und Geschichtskonstruktionen in Deutschland und Polen 1800 bis 1939, red. Robert Born, Adam S. Labuda, i Beate Störtkuhl, 393–406. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006.
Pusback, Birte. „Deutsches Danzig – polnisches Gdynia. Zwei Ostseehäfen in politischer Konkurrenz zu Beginn des 20. Jahrhunderts.” W Die maritime Stadt – Hafenstädte an der Ostsee vom Mittelalter bis in die Gegenwart, red. Tomasz Torbus i Katarzyna Anna Wojtczak, 383–416. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2017.
Rojek, Karina. „Gdańskie realizacje architekta Martina Kiesslinga.” Praca magisterska, Uniwersytet Gdański, 2007.
Rojek, Karina. „Tradycja versus nowoczesność. Polemika na temat przyszłej architektury Gdańska (1927–1928).” Porta Aurea 7/8 (2009): 382–395.
Smoliński, Aleksander. „Przygotowania do wojny oraz przebieg kampanii wrześniowej.” W Historia Torunia, red. Marian Biskup, t. 2, cz. II, 455–498. Toruń: TNT, 2006.
Sołtysik, Maria. Gdynia: miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka i architektura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
Szczerski, Andrzej. Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy środkowo-wschodniej 1918–1939. Łódź: Muzeum Sztuki, 2010.
Szkoła, Michał. „Ochrona tynków kamieniarskich i okładzin lastrykowych jako warunek zachowania cech stylowych krakowskiej architektury modernistycznej.” W Architektura XX wieku, jej ochrona i konserwacja w Gdyni i Europie, red. Maria Jolanta Sołtysik i Robert Hirsch, 213–220. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2018.
NETOGRAFIA
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. Dostęp 8 maja 2021. https://sztuka.historia.ug.edu.pl/pl/instytut--siedziba_instytutu_i_jej_historia/
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Weronika Stasińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
- The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
- Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
- The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.
FULL TEXT License Agreement
Stats
Number of views and downloads: 1143
Number of citations: 0