Trade in Copper Pigments from Świętokrzyskie Deposits in the Light of Archival Sources
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2021.010Keywords
: trade in artists’ pigments, malachite, azurite, Miedzianka, Miedziana GóraAbstract
The old Kingdom of Poland had two significant centres for copper ores exploitation in the region of Świętokrzyskie Mountains: Miedzianka, located in the mountain range
of Chęciny, and Miedziana Góra, now situated in the urban agglomeration of Kielce. The article addresses the 16th and 17th-century trade in copper pigments (azurite, malachite, and verdigris) obtained from the deposits mentioned above. As for archival sources, information about trade in art supplies appears in legal documents regarding mining towns’ privileges and in financial records, such as the accounts of the royal court and of the court of Cracow bishops, in surveys of royal estates, as well as surveys of the landed property of Cracow bishops and of the Cracow Cathedral Chapter. The study of the few remaining copies of books of the Chęciny mine governor (zupparius) and of the city records, where details about both the sellers and their debtors can be found, provided valuable information about the mines’ operations. The data collected indicate that pigments from Świętokrzyskie Mountains deposits were used for the decorations of the Wawel Castle in Cracow and the Royal Castle in Warsaw, as well as for the decorations of the Castle of the Grand-Duke in Vilnius, and that some pigments, e.g., malachite, were exported to Western Europe.
References
Ź R Ó D Ł A
Kielce, Archiwum Państwowe (AP):
Zespół Komisji Województwa Krakowskiego, sygn. 86.
Kraków, Archiwum Kurii Metropolitalnej (AKMK):
Acta Officialia Cracoviensia, 47, fol. 1080.
Kraków, Archiwum Narodowe (AN):
Akta miasta Krakowa, sygn. 432, s. 1036.
Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD):
Metryka Koronna, Lustracje, sygn. 19, k. 148v; sygn. 19, fol. 156v; sygn. 29, k. 180r;
sygn. 29, k. 185v; sygn. 36, k. 98r; sygn. 69, k. 213r.
Archiwum Skarbu Koronnego, sygn. 43, s. 3.
O P R A C O W A N I A
„Analyse de l’histoire naturelle de Pologne du P. Gab. Rzączyński.” W Jean-Baptiste Dubois, Essai sur l‘histoire littéraire de Pologne, 401–520. Berlin: G. I. Decker imprimeur du roi, 1778.
Atlas minor Gerardi Mercatoris ŕ I. Hondio plurimi ćneis tabulis auctus atque illustrates. Dordrecht: Excudebat Adrianus Bottius, 1610.
Auctuarium historiae naturalis curiosae Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae, annexarumque provinciarum, per P. Gabrielem Rzączynski Soc. Jesu. concinnatum. Opus pothumum cum permissu superiorum. Gdańsk: [s.n.], 1745.
Bąkowski, Klemens. Zamek krakowski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1913.
Carosi, Jan F. „List trzeci. Z Kielc, 15 Sierpnia.” W [Jan F. Carosi,] „Podróż przez niektóre prowincye polskie.” Magazyn Warszawski 2 (1784): 302–314.
Długosz, Jan. Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Ks. 1, ks. 2 do 1038. Red. Jan Dąbrowski. Tłum. Stanisław Gawęda. Przedmowa Wanda Semkowicz-Zarembina. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009 (wyd. 2).
Eastaugh, Nicholas, Valentine Walsh, Tracey Chaplin, i Ruth Siddall. The Pigment Compendium. A Dictionary and Optical Microscopy of Historical Pigments. Oxford: Butterworth-Heinemann, 2008.
Fabiański, Marcin. Zamek króla Zygmunta I na Wawelu. Architektura – dekoracja architektoniczna – funkcje. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, 2017.
Gadomski, Jerzy. Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski. T. 3 1500–1540. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1995.
Gwagnin, Aleksander. Sarmatiae Europeae descriptio, quae Regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam […] partem complecitur. Kraków: Maciej Wirzbięta, [po 20 VI 1578].
Helbig, Herbert. „Cramer v. Claußbruch.” W Neue Deutsche Biographie. T. 3 Bürklein––Ditmar, red. Otto Graf zu Stolberg-Wernigerode, Erich Angermann, i Karl Otmar Frhr. V. Aretin, 392–393. Berlin: Duncker & Humblot, 1957. 2021. https://daten.digitale-sammlungen.de/0001/bsb00016319/images/index.html?id=00016319&groesser=&fip=193.174.98.30&no=&seite=407.
Kmieć, Heliodor. Dzieje techniki zbrojeniowej nad rzeką Bobrzą i w jej okolicach od XVI do XIX wieku. Kielce: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 2000.
Kowalczewski, Zbigniew. „O surowcach mineralnych i rozwoju górnictwa w okolicach Chęcin.” W VII wieków Chęcin. Materiały sesji naukowej 24 V 1975, red. Zenon Guldon, 91–99. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Kielcach / Urząd Miasta i Gminy w Chęcinach, 1976.
Kroker, Ernst. „Heinrich Cramer von Claußbruch, ein Leipziger Handelsherr des 16. Jahrhunderts.” W Quellen zur Geschichte Leipzigs. T. 2, red. Gustav Wustmann, 355–386. Leipzig: Duncker & Humblot, 1895. https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/91859/371/.
Król, Paweł, i Jan Urban. Geologiczne i historyczne dziedzictwo górnictwa miedzianogórskiego. Kielce: Agencja “JP” s.c., 2012.
Król, Paweł, i Jan Urban. „Kopalnie w Miedzianej Górze i w Ławęcznej oraz ochrona ich pozostałości.” Rocznik Świętokrzyski. Seria B – Nauki Przyrodnicze 29 (2003): 1–44.
Kumor, Bolesław Stanisław. Dzieje archidiecezji krakowskiej do roku 1795. T. 1. Red. Jacek Urban. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 1998.
Kutrzeba, Stanisław. „Wypowiedź w sprawie listów Zygmunta I do Stanisława Szafrańca w sprawie chęcińskiego lazuru.” Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce 7, z. 3 (1903): CCXXVIII–CCXXIX.
Linde, Samuel Bogumił. Słownik języka polskiego. T. 1, cz. 2 G–L. Warszawa: Drukarnia XX. Piiarów, 1808.
Lustracje dóbr królewskich XVI–XVIII wieku. [T. 1] Małopolska. [Cz. 1] Lustracja województwa sandomierskiego: 1564–1565. Oprac. Władysław Ochmański. Wrocław–Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
Łabęcki, Hieronim Hilary. Górnictwo w Polsce: opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. T. 1. Warszawa: Drukarnia Juljana Kaczanowskiego, 1841.
Łopaciński, Hieronim. „Wiadomości o marmurach w Polsce z rękopisów oraz dzieł dawnych i nowszych.” Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce 7, z. 1–2 (1902): 582–595.
Martini Cromeri Polonia sive De situ, populis, moribus, magistratibus et republica regni Poloni
libri duo, 1578. Wyd. Wiktor Czermak. Kraków: Akademia Umiejętności, 1901.
Mazur, Hubert. „Źródła do dziejów Chęcin w zasobie Archiwum Państwowego w Kielcach.” Między Wisłą a Pilicą 12 (2011): 165–200.
Molenda, Danuta. „Eksploatacja rud miedzi i handel miedzią w Polsce w późnym średniowieczu i w początkach nowożytności (do 1795 r.).” Przegląd Historyczny 80, z. 4 (1989): 801–814.
Molenda, Danuta. „Górnictwo chęcińskie w XVI i XVII wieku i jego związki z górnictwem śląsko-krakowskim.” W Dzieje i technika świętokrzyskiego górnictwa i hutnictwa kruszcowego. Materiały z sesji naukowej odbytej z okazji jubileuszu IX wieków Kielc, 6 listopada 1970 roku, red. Zbigniew Kowalczewski, 107–120. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1972.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte. Paryż: Księgarnia A. Francka / Petersburg: Księgarnia B. M. Wolffa, 1858.
Osiński, Józef. Opisanie polskich żelaza fabryk, w którym świadectwa Historyków wzmiankujących miejsca Minerałów przytoczone; Przywileie nadane szukającym Kruszców w całości umieszczone; początek wyrabiania u nas żelaza odkryty; Rudy Kraiowey czterdzieści ośm gatunków w kolorach właściwych wydane i w szczególności wyłożone; Piece i Dymarki w całym Krolestwie znayduiące się wyliczone; z żelaza Kraiowy zysk okazany; Słownik Kuźniacki, oprócz wyrazów Technicznych, wiele wiadomości zawierający przydany. Warszawa: Druk. IKM i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, 1782.
Paulewicz, Marian. Chęcińskie górnictwo kruszcowe od XIV do połowy XVII wieku. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1992.
Petri Bertii Geographischer eyn oder zusammengezogener Tabeln Fünff uterschiedliche Bücher. Franckfurt: Heinrich Lorentzen, Matth. Becker, 1612.
Piasecki, Paweł. Chronica gestorum in Europa singularium. Kraków: In Officina Typographica Francisci Cćsarii, 1645.
Ptaśnik, Jan. „Lazur polski z Chęcin w XV w.” Prace Komisii Historii Sztuki 1, z. 2 (1919): XXVIII.
Rachunki do budowy zamku krakowskiego 1530. Oprac. Marek Ferenc (Źródła do Dziejów Wawelu 18). Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, 2006.
Rachunki dworu królewskiego 1544–1567. Oprac. Adam Chmiel (Źródła do Historyi Sztuki i Cywilizacyi w Polsce). Kraków: Akademia Umiejętności, 1911.
Rachunki podskarbiego Andrzeja Kościeleckiego z lat 1510–1511. Oprac. Anna Wajs i Hubert Wajs (Źródła do Dziejów Wawelu 15). Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 1997.
Rachunki wielkorządowe Jana Bonera 1558. Oprac. Józef Garbacik (Źródła do Dziejów Wawelu 7). Kraków: Nakładem Ministerstwa Kultury i Sztuki, 1974.
Rastawiecki, Edward. Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niéj przebywających. T. 2. Warszawa: Nakładem autora w drukarni S. Orgelbranda, 1851.
Reinhold, Josef. Polen / Litauen auf den Leipziger Messen des 18. Jahrhunderts. Weimar: H. Bohlaus, 1971.
Sobieszczański, Franciszek Maksymilian. „Wycieczka archeologiczna w niektóre strony guberni radomskiej odbyta w miesiącu wrześniu r. z. (dokończenie).” Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi 2 (1852): 28–68.
Szelińska, Wacława. „Chorographia Regni Poloniae” Jana Długosza. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, 1980.
Śniadecki, Jędrzej. Początki chemii dla użycia słuchaczów akademickich ułożone. T. 2. Wilno: Józef Zawadzki, 1807.
Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej. T. 5 Wawel. T. 2 Materyały archiwalne do budowy zamku. Oprac. Adam Chmiel. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem J. Filipowskiego, 1913.
Unger, Manfred. „Georg Winter.” W Sächsische Biografie, oprac. Institut für SächsischeGeschichte und Volkskunde e.V. Online-Ausgabe. https://saebi.isgv.de/biografie/Georg_Winter_(um_1551–1618).
Unger, Manfred. „Heinrich Cramer von Claußbruch.” W Sächsische Biografie, oprac. Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V. Online-Ausgabe. https://saebi.isgv.de/biografie/Heinrich_Cramer_von_Clau-%C3%9Fbruch_(1515–1599)
Watin, Jean-Félix. L’art du peintre, doreur et vernisseur, ouvrage utile aux artistes et aux amateurs qui veulent entreprendre de peindre, dorer et vernir toutes sortes de sujets en bâtimens, meubles, bijoux, equipages, etc. ... Paris: Grangé, Durand, Watin, 1773.
Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1516–1525. Oprac. Bolesław Przybyszewski (Źródła do Dziejów Wawelu 5). Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1970.
Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu z archiwaliów kapitulnych i kurialnych krakowskich 1530–1533. Oprac. Bolesław Przybyszewski (Źródła do Dziejów Wawelu 11). Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1986.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
- The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
- Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
- The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.
FULL TEXT License Agreement
Stats
Number of views and downloads: 765
Number of citations: 0