Historia przekształceń siedemnastowiecznego kościoła w zespole klasztornym Karczówka (Kielce) w świetle analizy więźb nawy i prezbiterium.
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2018.003Słowa kluczowe
badania architektoniczne, więźba dachowa, architektura sakralna, ziemia świętokrzyska, historyczne techniki budowlaneAbstrakt
XVII-wieczny kościół w zespole klasztornym na wzgórzu Karczówka w obecnych granicach Kielc był już przedmiotem zainteresowania wielu badaczy. Wobec skromnych źródeł pisanych jego historia budowy nie była jednak w pełni rozpoznana. Celem niniejszego tekstu jest prezentacja wyników badań architektonicznych konstrukcji dachowych nad nawą i prezbiterium w powiązaniu ze ścianami i szczytami świątyni.
Dziś znaczenie przekształcone, pierwotnie tworzyły trzy typy więźb: jednojętkową, storczykową nad prezbiterium; trójjętkową, storczykową z ramą stolcową nad przęsłem zachodnim nawy; dwujętkową, storczykową z ramą stolcową nad przęsłem wschodnim nawy. Wytypowane elementy z trzech konstrukcji przebadane zostały również dendrochronologicznie. Pierwotny kościół (powstały po 1622 r.) miał szerokość połowy dzisiejszej nawy. Nie udało się jedynie określić, czy wraz z nim powstało również prezbiterium. W drugim etapie (1628 r.) rozbudowano nawę o przęsło wschodnie. Kolejne przekształcenia konstrukcji drewnianych jak i samych murów kościoła miały miejsce na przełomie lat 40. i 50. XVII w. w związku z dobudową skrzydeł klasztornych.
Bibliografia
Adamczyk, Anna. „Architektura zespołu klasztornego na Karczówce”. W Karczówka. Historia, literatura, architektura, przyroda, red. J. Olszewski, 51–72. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1995.
Binding, Günter. Das Dachwerk auf Kirchen im deutschen Sprachraum vom Mittelalter bis zum 18. Jahrhundert. München: Deutscher Kunstverlag, 1991.
Blaschke, Kinga. „Kościół na Karczówce. Zapomniane sanktuarium św. Karola Boromeusza”. W Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach, red. Piotr Krasny, Michał Kurzeja, 77–99. Kraków: DodoEditor; Niepołomice: Muzeum Niepołomickie w Zamku Królewskim, 2013.
Dzieje Karczówki w Kielcach w latach 1624–2024. T. 1 Początki fundacji, insygnia, fundator, red. Jerzy Michta. Kielce: Muzeum Historii Kielc, 2016.
Gogolin, Marek. Więźby dachowe kościołów Pomorza od końca XIII do połowy XIX w. Przekształcenia typów i rozwiązań konstrukcyjnych. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2008.
Guttmejer, Karol. Guido Antonio Longhi. Działalność architektoniczna w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006.
Heyn, Fritz. Die Danziger Dachkonstruktionen (Ihre konstruktive und historische Entwicklung). Danzig: 1913.
Kukła, Dawid, i Pawlicki Michał. Karczówka. Bibliografia w wyborze. Kielce: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Kielcach, 2012. Dostęp 20.06.2017.
Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. 3 Województwo kieleckie, red. Jerzy Łoziński, Barbara Wolff. Z. 4 Powiat kielecki. Oprac. Tadeusz Przypkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1957.
Lewicki, Jakub. „Kilka uwag na marginesie monografii bernardyńskiego zespołu klasztornego na Karczówce pod Kielcami”. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. T 43, z. 3 (1998): 273–280.
Lewicki, Jakub. Recenzja z Karczówka. Historia, literatura, architektura, przyroda, red. Jerzy Leszek Olszewski. Ochrona Zabytków. T 51, nr 2 (1998): 181–187.
Łoziński, Jerzy i Adam Miłobędzki. Atlas zabytków architektury w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Polonia”, 1967.
Mączyński, Dominik, Jan Tajchman i Maciej Warchoł. „Materiały do terminologii więźb dachowych – podstawowe pojęcia”. Monument. Studia i Materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków 2 (2005): 37–43.
Michałowska, Marta. Zabytkowe tekstylia kieleckie. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1989.
Morka, Mieczysław. „Figura św. Barbary w klasztorze na Karczówce w Kielcach”. Biuletyn Historii Sztuki. T 40, nr 4 (1978): 377–399.
Moryc, Cyprian. „Galeria portretowa wybitnych bernardynów jako wyraz plastyczny ideału doskonałości zakonnej promowanego w środowisku bernardyńskim w XVII i XVIII w.” W Studia nad sztuką renesansu i baroku. T. 10 Programy ideowe w przedsięwzięciach artystycznych w XVI–XVIII wieku, red. Irena Rolska-Boruch, 265–293. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2010.
Piasecka, Anna. „Kronika prac remontowo-konserwatorskich zrealizowanych w zespole kościoła i klasztoru bernardynów na Karczówce w latach 1945–1993”. W Karczówka. Historia, literatura, architektura, przyroda, red. Jerzy Leszek Olszewski, 73–77. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe 1995.
Piaskowska, Beata. „Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa części wschodniej kościoła pw. św. Karola Boromeusza w zespole klasztornym Karczówka”. Toruń–Karczówka 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Pieniążek-Samek, Marta. Tributum Gratitudinis Reddo. Fundacje artystyczne na terenie Kielc w XVII i XVIII wieku. Studium z historii kultury. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo Jedność, 2005.
Prarat, Maciej. „Badania architektoniczne części wschodniej kościoła pw. św. Karola Boromeusza w zespole klasztornym Karczówka”. Toruń–Karczówka 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Rosiński, Piotr. Zabytkowe organy w województwie kieleckim. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
Schaaf, Ulrich. „Barocke Dachwerk in Schlesien. Stand der Forschung – Baubetrieb und Bautechnik am beispiel der Dachkonstruktion der Friedenskirche Schweidnitz/Świdnica“. W Dachkonstruktionen der Barockzeit in Norddeutschland und im benachbarten Ausland, red. Paul Zalewski, 165–179. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2009.
Schaaf, Ulrich. „Metody i formy dokumentacji badań architektonicznych konstrukcji szkieletowych na wybranych przykładach śląskich Kościołów Pokoju”. W Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, red. Marian Arszyński, Maciej Prarat, Bożena Zimnowoda-Krajewska, Ulrich Schaaf, 155–183. Toruń: Wydawnictwo Bernardinum, 2015.
Stobiecka, Zofia. „Pobernardyński zespół kościelno-klasztorny na Karczówce”. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 8 (1973): 275–304.
Tajchman, Jan. „Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XX w.” Monument. Studia i Materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków 2 (2005): 7–35.
Warchoł, Maciej. Historyczne więźby dachowe kościołów w Warszawie. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa 2015.
Ważny, Tomasz. „Badania dendrochronologiczne wieży, nawy i prezbiterium kościoła pw. św. Karola Boromeusza w zespole klasztornym Karczówka”. Toruń–Karczówka 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Wic, Janusz. „Klasztor bernardynów, Kielce-Karczówka. Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa”. Kielce 1996, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Wic, Janusz. „Kościół parafialny pw. św. Karola Boromeusza w zespole klasztornym Kielce-Karczówka. Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa”. Kielce 1996, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Wic, Janusz. „Zabudowania gospodarcze w zespole klasztornym Kielce-Karczówka. Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa”. Kielce 1996, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Wic, Janusz. „Zespół klasztorny bernardynów Kielce-Karczówka. Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa”. Kielce 1996, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach.
Zdanowski, Józef. Karczówka pod Kielcami. Kielce: 1928.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY-ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 981
Liczba cytowań: 0
