Transformation of Political-Economic System in Poland and New Values of Built Heritage
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2017.005Słowa kluczowe
zabytek, dziedzictwo, architektura, wartość, autentyczność, różnorodność, tożsamośćAbstrakt
Artykuł dotyczy przekształceń i modyfikacji dziedzictwa architektonicznego w Polsce po roku 1989. Upadek żelaznej kurtyny wyznaczał początek procesu transformacji ustrojowej prowadzącej od państwa socjalistycznego będącego częścią bloku sowieckiego do państwa kapitalistycznego, funkcjonującego w strukturach Unii Europejskiej. Wdrażanie instytucji i procedur demokratycznych, a także tworzenie wolnego rynku opartego na własności prywatnej stworzyło warunki dla głębokich przemian cywilizacyjnych, które z kolei doprowadziły do znaczących przeobrażeń tradycyjnego krajobrazu kulturowego. Proces kształtowania społeczeństwa pluralistycznego sprzyjał także rozwojowi nowych koncepcji i postaw w sferze dziedzictwa. Jednakże nie wszystkie z nich mają swe źródło w zjawisku, które Pierre Nora określił mianem „eksplozji pamięci”. Praktyki społeczne dotyczące dziedzictwa architektonicznego w niemałym stopniu były również kształtowane przez działania z zakresu polityki kulturalnej państwa. Wraz z pogłębianiem współpracy międzynarodowej i postępem procesów integracyjnych ze strukturami Unii Europejskiej, twórcy tej polityki w coraz szerszym zakresie sięgali do idei i rozwiązań wynikających z doświadczeń rozwiniętych krajów Zachodu. Na ewolucję założeń polityki dziedzictwa realizowanej w omawianym okresie duży wpływ miały także ekonomiczne interpretacje kultury, a zwłaszcza koncepcja kapitału kulturowego jako zasobu wartości kulturowych. Podstawowym celem artykułu jest ukazanie przemian, jakim we współczesnej Polsce ulegają kryteria oceny wartości zabytków. O dynamice tego zjawiska świadczy skala przeobrażeń, którym uległy relikty dawnej architektury w ostatnich dwóch dziesięcioleciach. Artykuł opisuje różne przykłady kontrowersyjnego wykorzystania dziedzictwa budowlanego i analizuje uwarunkowaniami tych rozwiązań, w których autentyczność doświadczeń odbiorców stawiano wyżej niż autentyczność materialnego reliktu przeszłości.
Bibliografia
Ashworth, Gregory J. ”Paradygmaty i paradoksy planowania przeszłości”. In Europa Środkowa – nowy wymiar dziedzictwa. Materiały międzynarodowej konferencji, 1–2 czerwca 2001, ed. by Halina Baszak-Jaroń, 109–122. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2002.
Böhm, Aleksander, Piotr Dobosz, Paweł Jaskanis, Jacek Purchla, and Bogusław Szmygin. Raport na temat funkcjonowania systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989, ed. by Jacek Purchla. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2009.
Dawans, Stéphane, and Claudine Houbart. ”Le patrimoine à l’état gazeux: comment le tourisme détourne notre conception de l’authenticité”. In Le patrimoine, moteur de développement. Heritage, a Driver of Development. Actes du symposium de la XVIIe assemblée générale de l’ICOMOS, Paris 27 novembre – 2 décembre 2011, 592–596. Paris: ICOMOS, 2012.
Dettloff, Paweł. ”Karta Wenecka a ochrona historycznych ruin zamków w Polsce w ostatnich dziesięcioleciach”. In Karta Wenecka 1964–2014, ed. by Weronika Bukowska, and Janusz Krawczyk, 165–178.
Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2016.
Hausner, Jerzy. ”Rozwój społeczno-gospodarczy”. In Kultura a rozwój, ed. by Jerzy Hausner, Anna Karwińska, and Jacek Purchla, 21–38. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2013.
Jasieńko, Jerzy, Andrzej Kadłuczka, and Klaudia Stala ed. Ochrona dziedzictwa kulturowego w Polsce. Nowe Otwarcie, II Kongres Konserwatorów Polskich, Warszawa–Kraków 6–9 października 2015, Warszawa, Kraków: SKZ, NID, PK, 2015.
Kadłuczka, Andrzej. ”Ewolucja poglądów konserwatorskich a koncepcja zrównoważonego rozwoju”. In 90 lat Służby Ochrony Zabytków w Polsce, Wojanów 26–28 listopada 2008, ed. by Jerzy Jasieńko, and Kazimierz Kuśnierz, 97–104. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, 2008.
Kadłuczka, Andrzej. ”Karta Wenecka 1964 i jej krakowska glossa po 36 latach, czyli między ortodoksyjną doktryną i ontologiczną metodologią ochrony dziedzictwa kulturowego”. In Karta Wenecka 1964–2014, ed. by Weronika Bukowska, and Janusz Krawczyk, 85–91. Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2016.
”Karta Krakowska 2000. Zasady konserwacji i restauracji dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego, Kraków 2000”. In Dziedzictwo kulturowe fundamentem rozwoju cywilizacji. Międzynarodowa Konferencja Konserwatorska Kraków 2000, 23–26 października 2000, ed. by Andrzej Kadłuczka, 189-192. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków WAPK, 2000.
”Karta Krakowska – Pryncypia konserwacji i restauracji dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego, Kraków 2000”. In: Vademecum konserwatora zabytków. Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury (edycja 2015), ed. by Bogusław Szmygin, 135–138.
Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, 2015.
Karta Wenecka 1964–2014, ed. by Weronika Bukowska, and Janusz Krawczyk. Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2016.
Kołodziejski, Stanisław. ”Bobolice”. In Leksykon zamków w Polsce, ed. by Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, and Jan Salm, 94–95. Warszawa: Arkady, 2002.
Kowalski, Krzysztof. O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2013.
Krawczyk, Janusz. ”Karta Wenecka i spór o zasady postępowania konserwatorskiego”. In Karta Wenecka 1964–2014, ed. by Weronika Bukowska, and Janusz Krawczyk, 93–101. Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2016.
Kultura a rozwój, ed. by Jerzy Hausner, Anna Karwińska, and Jacek Purchla. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2013.
Lowenthal, David. “Authenticity? The Dogma of Self-Delusion”. In Why Fakes Matter: Essays on Problems of Authenticity, ed. by Mark Jones, 184–192. London: British Museum Press, 1992.
Lowenthal, David. “Stewarding the Past in a Perplexing Present”. In Values and Heritage Conservation, Research Report, ed. by Erica Avrami, Randall Mason, and Marta de la Torre, 18–25. Los Angeles: The J. Paul Getty Trust, 2000.
Lowenthal, David. ”Material Preservation and Its Alternatives”. Perspecta 25 (1989): 66–77. Accessed May 16, 2017. http://www.jstor.org/stable/1567139.
Miłosz, Maciej, and Piotr Szymaniak. ”Średniowiecze przeżywa renesans”. Uważam Rze, May 6, 2011.
Nara Conference on Authenticity in Relation to the World Heritage Convention. Conference de Nara sur l’Authenticité dans le cadre de la Convention du Patrimoine Mondial, Nara, Japan 1–6 November 1994, ed. Knut Einar Larsen. Tokyo: UNESCO, ICCROM, ICOMOS, 1995.
Naszkowska, Krystyna. ”Orle Gniazdo odbudowane”. Gazeta Wyborcza. Duży Format, November 12, 2009.
Nora, Pierre. “Reasons for the current upsurge in memory”, Eurozine April 19, 2002. http://www.eurozine.com/reasons-for-the-current-upsurge-in-memory/ . Accessed April 15, 2017.
PKN ICOMOS. „KARTA OCHRONY HISTORYCZNYCH RUIN”. Accessed April 10, 2017. http://www.icomos-poland.org/dokumenty/uchwaly/130-karta-ochrony-historycznych-ruin.html
Pomian, Krzysztof. Historia. Nauka wobec pamięci. Lublin: UMCS, 2006.
Purchla, Jacek. „Cultural Heritage and Social Capital”. In The 1st Heritage Forum of Central Europe, ed. by Jacek Purchla, 71–77. Kraków: International Cultural Centre, 2012.
Purchla, Jacek. Dziedzictwo a transformacja. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej, 2005.
Purchla, Jacek. ”Dziedzictwo kulturowe”. In Kultura a rozwój, ed. by Jerzy Hausner, Anna Karwińska, and Jacek Purchla, 39–56. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2013.
Purchla, Jacek. ”Dziedzictwo kulturowe w Polsce: system prawny, finansowanie i zarządzanie”. In Kultura a rozwój, ed. by Jerzy Hausner, Anna Karwińska, and Jacek Purchla, 195–214. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2013.
Ratajczak, Tomasz. ”Nowy zamek w Poznaniu – negatywny przykład adaptacji reliktów średniowiecznej architektury”. In Zamki w ruinie, ed. by Bogusław Szmygin, and Piotr Molski, 237–249. Warszawa, Lublin: PKN ICOMOS, Politechnika Lubelska, 2012.
”Rekonstrukcja marzeń dla regionu i potomności” [rozmowa Leszka Chmielowskiego z Jarosławem Laseckim]. VIP Polityka Biznes Fakty, April 06, 2010.
Scaltsas, Theodore. ”Identity, Origin and Spatiotemporal Continuity”. Philosophy 56 (1981): 395–402.
Scaltsas, Theodore. ”The Ship of Theseus”. Analysis 40 (1980): 152–157.
Szmygin, Bogusław. Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, 2000.
Zamki na nowo. Blog poświęcony odbudowie historycznych zamków w Polsce. Accessed April 15, 2017. https://zamkinanowodotcom.wordpress.com/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY-ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 661
Liczba cytowań: 0
