Problemy odbudowy kościoła pw. św. Mikołaja w Wolinie w latach 1989–2000
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2016.003Słowa kluczowe
zabytek, dziedzictwo kultury, zniszczenia wojenne, odbudowa budowli sakralnych.Abstrakt
Można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że na terenie obecnej archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej (dawne województwo szczecińskie) w czasie drugiej wojny światowej w ruinę obrócono około 200 budowli sakralnych. Odbudowa kościoła p.w. św. Mikołaja w Wolinie to jeden z przykładów długoletniej i słusznie podjętej batalii na rzecz ratowania i odbudowy pomników architektury minionych epok, pamiątek świadczących o dorobku artystycznym Pomorza Zachodniego, zabytków stanowiących dziedzictwo kulturowe ludzkości. Sama odbudowa (rekonstrukcja) zabytkowej architektury jest dyskusyjnym zagadnieniem, jednak po drugiej wojnie światowej, jako pewien fenomen, była uzasadniona. Dawne kierunki myśli konserwatorskiej, które sprawdzały się w „zwykłych czasach”, nie wytrzymywały zderzenia z przekonaniem, że nie powinno się zachowywać ruin wojennych. W przypadku budowli sakralnych istotnym czynnikiem wpływającym na stan ich zachowania oraz odbudowę były relacje między państwem a Kościołem katolickim oraz polityka władz państwowych, w tym służb konserwatorskich. Po długoletnich staraniach, w 1988 roku ruiny świątyni św. Mikołaja zostały przekazane Kościołowi katolickiemu. Zespół architektów przygotowując projekt odbudowy kierował się wyznaczoną przez konserwatora wojewódzkiego w Szczecinie generalną zasadą rekonstrukcji bryły kościoła według stanu sprzed 1945 roku. Prace przy odbudowie zakończono w 2000 roku.
Bibliografia
Materiały archiwalne
Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Zielonej Górze (ADZG): sygn. 1093, Korespondencja z władzami świeckimi 1963–1972.
Archiwum Konserwatora Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej w Szczecinie (AKDSK): teczki: Rozmowy 19 XI 1973 r. w UdSW, Wojewody Szcz. 22 XII 1973; Art. 1, Art. 2+sprawy dodatkowe, Art. 2. II kwestionariusz, Art. 2. III kwestionariusz; Ruiny – 1985; Ruiny kościołów, pisma U/Wyznań w sprawie ruin; Dekanat Wolin par. pw. św. Stanisława B.M. Wolin; Obiekt – ruina obiektu sakralnego, Miejscowość – Wolin, województwo – szczecińskie.
Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie (AWUOZS): sygn.: II/41; II/210; II/243; 1201; 1202. Teczki: Karta Obiektu Zabytkowego, Kościół pw. św. Mikołaja Wolin, 1959; Maria Bujwid, „Kościół św. Mikołaja. Kosztorys – wstępna wycena”. PP PKZ, Szczecin 1972; Kazimiera Kalita, fot. Grzegorz Solecki, „Kościół św. Mikołaja w Wolinie. Dokumentacja historyczno-architektoniczna”. PP PKZ, Szczecin 1973; Tadeusz Zajączkowski, „Kościół św. Mikołaja. Projekt ramy zabezpieczającej”. PP PKZ, Szczecin 1973; Kościół pw. św. Mikołaja w Wolinie. Projekt koncepcyjny odbudowy – część ogólna; Kościół pw. św. Mikołaja w Wolinie. Projekt koncepcyjny odbudowy – część szczegółowa; Cezary Nowakowski, „Rzymskokatolicki kościół parafialny pw. św. Mikołaja. Wolin”, Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa, Szczecin 1999, WUOZS.
Instytut Pamięci Narodowej: sygn. 048/1.
Druki i opracowania
Arszyński, Marian. Idea – pamięć – troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy działań na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX wieku. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2007.
Barański, Marek. „Odbudowane Stare Miasto i zabytki Warszawy w ocenie zagranicznych konserwatorów”. Wiadomości Konserwatorskie 13 (2003): 55–61.
Bastowska, Krystyna. „Dzieje zabytkowych świątyń dawnego województwa koszalińskiego w latach 1945–1989”. W Społeczeństwo – państwo – Kościół (1945–1989). Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Szczecin, 15–16 VI 2000 r., red. Arkadiusz Kawecki, Krzysztof Kowalczyk i Artur Kubaj, 88–94. Szczecin: Stowarzyszenie Absolwentów US, 2000.
Chmarzyński, Gwido. „Tam, gdzie przodowało budownictwo zakonne”. W Pomorze Zachodnie, red. Janusz Deresiewicz. T. 2, cz. 1, 485–514. Poznań: Instytut Zachodni, 1949.
Cześnin, Marek, i Maria Kompowska. „Wolin, parafia pw. św. Mikołaja Biskupa”. W Schematyzm archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej”, red. Edmund Cybulski, Teresa Dokładna i Anita Gawęda, 541–542. Szczecin: Kadruk, 2007.
Dehio, Georg. „Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami w XIX stuleciu (1905)”. W Zabytek i historia, red. Jarosław Krawczyk, 203–215. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, 2007.
Frodl, Walter. „Pojęcie i kryteria wartościowania zabytków”. Tłumaczenie Marian Arszyński. Biblioteka Muzeów i Ochrony Zabytków seria B 13 (1966).
Gierlasiński, Janusz. „Kościół św. Mikołaja w Wolinie. Losy budowli w latach 1945–1988”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 46 (2015): 265–286.
Kalita, Kazimiera. „Historia i budowa kościoła św. Mikołaja w Wolinie”. Materiały Zachodniopomorskie 19 (1973): 445–477.
Kochanowska, Janina. „Losy zabytków sakralnych Pomorza Zachodniego podczas wojny i w pierwszych latach po wojnie”. W Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich, red. Zbigniew Mazur, 201–237. Poznań: Instytut Zachodni, 2000.
Kowalski, Tadeusz. Rekonstrukcja zabytków architektury. Teoria a praktyka. Warszawa: Wydawnictwo PKZ, 1985.
Kozłowski, Kazimierz. Źródła do dziejów Pomorza Zachodniego. T. 14. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2007.
Krawczyk, Janusz. „Historia i teraźniejszość teorii konserwacji”. W Problemy konserwacji i badań zabytków architektury, red. Aleksandra Kociołkowska, 15–32. Studzienka: Europejska Fundacja Ochrony Zabytków, 2007.
Lemcke, Hugo. Die Bau- und Kunstdenkmäler der Regierungsbezirks Stettin. Z. 4 Der Kreis Usedom – Wollin. Stettin: Kommissionsverlag von Leon Saunier, 1900.
Piotrowski, Józef. Ochrona zabytków a odbudowa kraju. Lwów: Gubrynowicz i Syn, 1916.
Riegl, Alois. „Nowoczesny kult zabytków. Jego istota i powstanie (1903)”. W Zabytek i historia, red. Jarosław Krawczyk, 191–202. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, 2007.
Rymaszewski, Bohdan. Polska ochrona zabytków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
Skibiński, Szczęsny. „Pomorze Zachodnie i Nowa Marchia”. W Dzieje sztuki polskiej, red. Teresa Mroczko i Marian Arszyński. T. 2, 111–123. Warszawa: IS PAN, 1995.
Szmygin, Bogusław. Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, 2000.
Świechowski, Zygmunt. Architektura romańska w Polsce. Warszawa: DiG, 2000.
Świechowski, Zygmunt. „W krainie hal i bazylik”. W Pomorze Zachodnie, red. Janusz Deresiewicz. T. 2, cz. 1, 331–353. Poznań: Instytut Zachodni, 1949.
Viollet-le-Duc, Eugene. „Słownik logiczny architektury francuskiej od XI do XVI wieku (1854–1868)”. W Zabytek i historia, red. Jarosław Krawczyk, 75–88. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, 2007.
Materiały internetowe
www.parafiawolin.pl [22.03.2016].
www.pbi.edu.pl [23.06.2013], Polska Biblioteka Internetowa, Protokół nr 171, k. 89, Wytyczne stanowiska partii w sprawie stosunków między państwem a Kościołem.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 655
Liczba cytowań: 0