Conservation, Restoration and Transformation of the Parish Church of Nowe Miasto Lubawskie and its Furnishings and Decoration from 1921–1924 in the Light of Documents
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2024.005Keywords
Nowe Miasto Lubawskie, conservation works, Jan Lankau, Nikodem Pajzderski , St Thomas’ Church in Nowe Miasto Lubawskie, organ, Kuno von Liebenstein, Pomeranian Voivodship Office in Toruń, Klemens PapeAbstract
In this article the author attempts to outline the issues related to the conservation works carried out in the 1920s in the church of St Thomas in Nowe Miasto Lubawskie. The basis of this text is a unit found in the Archiwum Państwowe in Bydgoszcz, in the collection of the Pomeranian Voivodship Office in Toruń (sygn. 6/4/0), containing numerous official documents and correspondence related to this issue. The work contains extensive quotations from the source. Thanks to an analysis of the surviving archives, it was possible to learn in detail about the chronology of the hitherto unknown works, their costs and the time of completion. The documents cited are also an interesting example of the way in which the authorities of the young state acted in relation to the problem of monument protection – their competence and legal problems.
References
Binnebesel, Wiktor. „Późnogotycki tryptyk z Nowego Miasta Lubawskiego – nowe rozpoznanie.” Komunikaty Mazursko-Warmińskie 321, nr 2 (2023): 301–323.
Czapska, Monika. „Pieta.” W Monika Jakubek-Raczkowska i Monika Czapska, Bilde von Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego około 1400 w państwie krzyżackim w Prusach. Katalog wystawy czasowej w Muzeum Zamkowym w Malborku 17 października 2020–03 stycznia 2021, 154–157, nr kat. 16. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2020.
Czapska, Monika, Jolanta Ratuszna, i Agnieszka Ruszkowska. „Pieta.” W Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Materiał – technika – styl – funkcja, red. Monika Jakubek-Raczkowska, 390–407, nr kat. 10. Malbork–Toruń: Muzeum Zamkowe w Malborku / Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2022.
Dehio, Georg. Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler. T. 2 Nordostdeutschland. Berlin: Wasmuth, 1906.
Dekanat nowomiejski (Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, red. Stanisław Kardasz, 13). Toruń: Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne,1998.
Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny. Pelplin: Kuria biskupia, 1928.
Górska, Magdalena. „Dekoracje emblematyczne w Lubawie i w Nowym Mieście Lubawskim.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjności kulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 130–137. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler – Deutschordensland Preußen. Oprac. Bernhard Schmid i Grete Tiemann. München–Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1952.
Heise, Johann. Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen. Z. 10, Kreis Löbau. Danzig: Kommissions-Verl. von Th. Bertling, 1895.
Herrmann, Christofer. Mittelalterlicher Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -Geographie (Studien zur internationalen Architektur- und Kunstgeschichte 56). Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2007.
Jurkowlaniec, Tadeusz. Nagrobki średniowieczne w Prusach. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2015.
Korecki, Andrzej. „Nowe Miasto Lubawskie w czasach Drugiej Rzeczypospolitej (1920–1939).” W Nowe Miasto Lubawskie. Zarys dziejów, red. Mieczysław Wojciechowski, 153–204. Nowe Miasto Lubawskie: Urząd Miejski, 1992.
Kowalski, Tomasz. „Cudowne wizerunki z obszaru dawnych Prus Królewskich. Fenomen kultury religijnej i artystycznej oraz przedmiot ochrony.” T. 1–2. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2021.
Krupska, Katarzyna, i Bartłomiej Łyczak. „Kontrakty między ks. Janem Ewertowskim a toruńskim złotnikiem Jacobem Weintraubem na wykonanie sreber do kościoła św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim z lat 1711–1728.” Biuletyn Historii Sztuki 79 (2017): 131–156.
Krupska-Łyczak, Katarzyna. „Srebrne plakietki wotywne z kościołów na ziemi lubawskiej.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjności kulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 120–129. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Łoziński, Jerzy. Pomniki sztuki w Polsce. T. 2. Cz. 1 Pomorze. Warszawa: Arkady, 1992.
Makowski, Łukasz. „Chorągiew nagrobna Jana Pawła Działyńskiego – analiza zabytkoznawcza.” Praca licencjacka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2019.
Mross, Henryk. Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920. Pelplin: Bernardinum, 1995.
Piotrowska, Paulina. „Fundacje złotnicze księdza Jana Ewertowskiego dla kościoła parafialnego w Nowym Mieście Lubawskim.” Praca licencjacka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
Piotrowska-Górzkowska, Paulina. „Nowożytne srebrne aplikacje z toruńskiego ośrodka złotniczego.” Rozprawa doktorska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2024.
Radzimiński, Andrzej. „Nowe Miasto Lubawskie w średniowieczu.” W Nowe Miasto Lubawskie. Zarys dziejów, red. Mieczysław Wojciechowski, 27–60. Nowe Miasto Lubawskie: Urząd Miejski, 1992.
Skarżyńska, Magdalena. „Drewniane kościoły ziemi lubawskiej – charakterystyka formy
i rys historyczny.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjności kulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 18–75. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 7. Red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, i Władysław Walewski. Warszawa: Druk „Wieku”, 1886.
Strauss, Gerhard. „Uwagi o historii budowy kościoła św. Tomasza w Nowym Mieście.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 3, z. 2 (1958): 197–215.
Wajda, Kazimierz. „Nowe Miasto Lubawskie w latach 1772–1914.” W Nowe Miasto Lubawskie. Zarys dziejów, red. Mieczysław Wojciechowski, 91–126. Nowe Miasto Lubawskie: Urząd Miejski, 1992.
Wardzyńska, Katarzyna. „Snycerstwo w XVIII wieku na ziemi lubawskiej.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjności kulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 76–97. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Wardzyński, Michał. „Wyposażenie ruchome kościołów dawnej ziemi lubawskiej pozyskane z Łąk Bratiańskich.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjnościkulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 99–104. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Zagórski, Olgierd, i Ignacy Trybowski. „Katalog zabytków sztuki w Polsce.” T. „Województwo olsztyńskie.” Z. „Powiat Nowe Miasto.” Maszynopis. Warszawa 1954, Instytut Sztuki PAN, Pracownia Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, nr inw. 59.
Zgliński, Marcin. „Zabytkowe prospekty organowe ziemi lubawskiej.” W Drewniane perły ziemi lubawskiej / The Wooden Pearls of the Lubawa Region. Konserwacja drewnianych zabytków celem wzrostu atrakcyjności kulturowej regionu, red. Przemysław Gorek i Anna Żurek, 106–119. Warszawa: Wydawnictwo Gorek Restauro, 2024.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Archiwum przedwojennego konserwatora zabytków: z historii prowadzenia inwentarza, spisu i inwentaryzacji zabytków w Polsce (na przykładzie byłej dzielnicy pruskiej).” W Inwentaryzacja zabytków w Polsce: dzieje, metody, osiągnięcia, red. Michał F. Woźniak, 199–229. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2021.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Działalność konserwatorska na terenie województwa pomorskiego w latach 1920–1939.” Rozprawa doktorska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Krytyczny głos duchowieństwa wobec współczesnej architektury i sztuki sakralnej w dwudziestoleciu międzywojennym (na przykładzie terenów byłej dzielnicy pruskiej).” W Z problemów architektury 1 połowy XX wieku, red. Joanna Kucharzewska (Studia z architektury nowoczesnej 7), 29–61. Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, 2019.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Mechanizmy finansowania ochrony zabytków w II Rzeczypospolitej na przykładzie województwa pomorskiego.” Ochrona Zabytków 71, nr 2 (2018): 157–199.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Ochrona zabytków w Toruniu w latach 1920–1939.” W Służby konserwatorskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Narodziny, organizacja, działalność. W 100-lecie odzyskania niepodległości, red. Karol Guttmejer, 193–240. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa, 2018.
Zimna-Kawecka, Karolina. „Twórczość artystyczna wobec zasad ochrony zabytków w okresie II RP na Pomorzu w okresie międzywojennym.” W Studia z historii sztuki polskiej XIX–XX wieku. Ikonografia malarstwa religijnego czasów porozbiorowych. Kolor w architekturze historycznej, red. Barbara Gawęcka i Aleksander Jankowski, 177–196. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2017.
![Acta Universitatis Nicolai Copernici [Heritage Studies and Conservation Science]](https://apcz.umk.pl/public/journals/51/cover_issue_2945_pl_PL.jpg)
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Wiktor Binnebesel
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
- The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
- Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
- The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.
FULL TEXT License Agreement
Stats
Number of views and downloads: 300
Number of citations: 0
