Dwie figury św. Elżbiety Turyńskiej
O zaskakującym odkryciu na marginesie badań nad sztuką około 1400 w Prusach
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2022.003Słowa kluczowe
św. Elżbieta, rzeźba,, styl piękny, Prusy krzyżackie, około 1400 roku, około 1400 rokuAbstrakt
Znajdująca się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu drewniana figura św. Elżbiety Turyńskiej jest bardzo bliskim naśladownictwem – wręcz kopią – gotyckiego wapiennego posągu z kościoła św. Jana w Malborku. Na pierwszy rzut oka wydaje się być ona kolejnym przykładem, popularnej w XV wieku, praktyki przenoszenia wybitnych kamiennych pierwowzorów na snycerskie medium. Przeprowadzona w artykule analiza porównawcza obu dzieł wskazał na szereg, pozornie drugorzędnych elementów, występujących w krakowskiej rzeźbie, które podważają jej średniowieczną metrykę. Nie zmienia to faktu, że rzeźba wawelska jest interesującym zabytkiem, który w istotnym stopniu poszerza naszą wiedzę na temat procesu recepcji stylu pięknego w sztuce lokalnej (?) w Prusach, i który to proces – jak się okazuje – trwał nadal w kilka stuleci po epoce gotyku.
Bibliografia
Arszyński, Marian. Idea – pamięć – troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy działań na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX wieku. Malbork: MZM, 2007.
Bartz, Wojciech. „Raport końcowy z realizacji projektu ‘Styl piękny w redakcji czeskiej w Prusach 1380–1400.’ Badania petrograficzne.” Dokumentacja badawcza, Wrocław 2019, Archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku.
Butryn, Bartłomiej. „Przebieg prac dekoratorskich i aranżacyjnych w Sprawozdaniach Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku w Malborku.” W Sprawozdania Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego, red. Artur Dobry i Janusz Trupinda, 50–65. Malbork: MZM, 2020.
Clasen, Karl Heinz. Der Meister der Schönen Madonnen. Herkunft, Entfaltung und Umkreis. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1974.
Clasen, Karl Heinz. Die mittelalterliche Bildhauerkunst im Deutschordensland Preußen. Die Bildwerke bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts. Berlin: Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, 1939.
Czapska, Monika. „Elementy ołtarza głównego z kościoła NMP.” W Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej, red. Aleksandra Siuciak, 335–337, nr kat. II.1.40. Malbork: MZM, 2015.
Czapska, Monika. „Figura św. Elżbiety z Turyngii z kościoła św. Jana Chrzciciela w Malborku.” W Święci orędownicy. Rzeźba gotycka na zamku w Malborku, red. Monika Czapska, 137–143. Malbork: MZM, 2013.
Czapska, Monika. „Św. Barbara.” W Sapientia aedificavit sibi domum / Mądrość zbudowała sobie dom. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, 14 września–17 listopada 2019, red. Monika Czapska, 195, nr kat. VIII.9. Malbork: MZM, 2019.
Czapska, Monika. „Św. Elżbieta.” W Sapientia aedificavit sibi domum / Mądrość zbudowała sobie dom. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, 14 września–17 listopada 2019, red. Monika Czapska, 193, nr kat. VIII.8. Malbork: MZM, 2019.
Czapska, Monika. „Św. Katarzyna.” W Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej, red. Aleksandra Siuciak, 447–448, nr kat. II.2.37. Malbork: MZM, 2015.
Czapska, Monika. „Zabytki, rekwizyty i dekoracje. Rzeźby w zbiorach zamku malborskiego przed 1945 rokiem.” W Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej. Katalog wystawy czasowej w Muzeum Zamkowym w Malborku, red. Aleksandra Siuciak, 151–167. Malbork: MZM, 2015.
Czapska, Monika, i Jolanta Ratuszna. „Św. Elżbieta z Turyngii.” W Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenach państwa zakonu krzyżackiego w Prusach: materiał – technika – styl – funkcja, red. Monika Jakubek-Raczkowska, 375–381, nr kat. 9. Malbork: MZM, 2022.
Dehio, Georg. Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler. T. 2 Nordostdeutschland. Berlin: Ernst Wasmuth A.-G., 1906.
Dehio, Georg. Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler. T. 2 Nordostdeutschland. Berlin:
Deutscher Kunstverlag, 1926.
Długokęcki, Wiesław. Elita władzy miasta Malborka w średniowieczu. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2004.
Dvořák, Max. „Restaurierungsfragen, II: das Königsschloß am Wawel.” Kunstgeschichtliches Jahrbuch der K[aiserlich-]K[öniglichen] Zentral-Kommission für Erforschung und Erhaltung der Kunst- und Historischen Denkmale. Beiblatt für Denkmalpflege 4 (1908): 105–112. Dostęp 30 maja 2022. https://doi.org/10.11588/diglit.26206.14
Elisabeth von Thüringen – eine europäische Heilige: 3. Thüringer Landesausstellung, Wartburg– Eisenach, 7. Juli bis 19. November 2007. T. 1–2. Red. Dieter Blume i Matthias Werner. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2007.
Fischer, Ludger. „Bodo Ebhardts Korrekturen der Geschichte.” Burgen und Schlösser. Zeitschrift für Burgenforschung und Denkmalpflege 45, nr 1 (2004): 52–56.
Hlobil, Ivo. „Gravierte Schleier von Madonnen und Vesperbildern: ein autochthones Motiv des böhmischen Schönen Stils und seine religiöse Funktion.” Umění 66, z. 1/2 (2018): 2–35.
Jakubek-Raczkowska, Monika. Rzeźba gdańska przełomu XIV i XV wieku. Warszawa: DiG, 2006.
Jakubek-Raczkowska, Monika. ‘Tu ergo flecte genua tua’. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego do połowy XV wieku. Pelplin: Bernardinum, 2014.
Jakubek-Raczkowska, Monika, i Monika Czapska. Bilde von Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego około 1400 w państwie krzyżackim w Prusach. Katalog wystawy czasowej w Muzeum Zamkowym w Malborku, 17 października 2020–03 stycznia 2021. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2020.
Kruszelnicka, Janina. „Dwie gotyckie figury św. Barbary z kaplicy w Barbarce pod Toruniem.” Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu 2, z. 3/4 (1967): 115–151.
Lebet-Minakowska, Anna. „Henryk Loewenfeld – zapomniany kolekcjoner.” Gazeta Antykwaryczna 12 (45) (1999): 26–28.
Lebet-Minakowska, Anna. „Zaginiona kolekcja H. Loewenfelda.” Gazeta Antykwaryczna 3 (48) (2000): 21–22.
Paszylka, Małgorzata. „Gotycka figura św. Elżbiety Turyńskiej z kościoła farnego pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Malborku.” Rocznik Gdański 54 (1994): 79–85.
Przywracanie historii. Losy malborskich zbiorów po II wojnie światowej. Katalog wystawy czasowej w Muzeum Zamkowym w Malborku. Red. Aleksandra Siuciak. Malbork: MZM, 2015.
Ratuszna, Jolanta. „Dokumentacja z prac konserwatorskich przy figurze św. Elżbiety z Turyngii z l. 1385–1390 z kościoła św. Jana Chrzciciela w Malborku.” Dokumentacja konserwatorska, Malbork 2012, Archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku.
Ratuszna, Jolanta. „Przebieg prac konserwatorskich oraz próba analizy techniki wykonania figury świętej Elżbiety z Turyngii z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Malborku.” W Święci orędownicy. Rzeźba gotycka na zamku w Malborku. Katalog wystawy Muzeum Zamkowego w Malborku, red. Monika Czapska, 171–178. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2013.
Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenach państwa zakonu krzyżackiego w Prusach: materiał – technika – styl – funkcja. Red. Monika Jakubek-Raczkowska. Malbork: MZM / Toruń: TNT, 2022.
Sapientia aedificavit sibi domum / Mądrość zbudowała sobie dom. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, 14 września–17 listopada 2019. Red. Monika Czapska. Malbork: MZM, 2019.
Schmid, Bernhard. „Baukunst und bildende Kunst der Ordenszeit.” W Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur im Preußenlande, 116–150. Königsberg: Gräfe und Unzer, 1931.
Schmid, Bernhard. „Die bildende Kunst in Preußen zur Zeit des deutschen Ritterordens.” W Die Provinz Westpreußen in Wort und Bild, 2. Teil – Einzelldarstellungen, 449–459. Danzig: A.W. Kafeman GmbH, 1915, 2. Aufl.
Schmid, Bernhard. Die Denkmalpflege in Westpreußen in den Jahren 1920 bis 1931. 17. Bericht an den Ausschutz zur Erforschung und zum Schutze der Denkmäler in der Provinz Ostpreußen. Königsberg: Provinzialverbandes von Ostpreußen, 1932.
Sprawozdania Zarządu Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego. Red. Artur Dobry i Janusz Trupinda. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2020.
Stępień, Piotr M. „Rekonstrukcja i kreacja w odnowie zamku na Wawelu.” Ochrona Zabytków 2 (2007): 27–50.
Strauss, Gerhard. Freiplastik bis 1450 im Gebiet des heutigen Ostpreußen westlich der Passarge. Königsberg: Albertus-Universität, 1937.
Święci orędownicy. Rzeźba gotycka na zamku w Malborku. Katalog wystawy Muzeum Zamkowego w Malborku. Red. Monika Czapska. Malbork: MZM, 2013.
Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej 3 (1909), s. 302–307. Dostęp 30 maja 2022. ttp://fbc.pionier.net.pl/id/oai:rcin.org.pl:28960
Woźniak, Michał. „Przestrzeń liturgiczna i wyposażenie kościoła Najświętszej Marii Panny na zamku w Malborku – nowe ustalenia”. W Zamek Wysoki w Malborku: interdyscyplinarne badania skrzydła północnego, red. Maria Poksińska, 77–93. Malbork: MZM / Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2006.
Woźniak, Michał. „Wyposażenie kościoła konwentualnego na zamku w Malborku”. W Kościół Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku: dzieje – wystrój – konserwacja, red. Janusz Hochleitner i Mariusz Mierzwiński, 113–125. Malbork: MZM, 2016.
Woźniak, Michał. „Wystrój i wyposażenie zamku malborskiego w świetle rachunków i inwentarzy.” Studia Zamkowe 2 (2006): 54–66.
NETOGRAFIA
„Cyfrowe Muzea Małopolski”. Dostęp 30 maja 2022. https://muzea.malopolska.pl/en/
articles/740
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Monika Czapska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 454
Liczba cytowań: 0
