Wsparcie działań dobroczynnych w Krakowie w XIX wieku przez Józefa Dietla (1804–1878). Wstęp do badań
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2023.007Słowa kluczowe
Józef Dietl, dobroczynność, fundacje, stypendia, opiekaAbstrakt
Przedmiotem badań są wybrane formy aktywności Józefa Dietla (1804–1878) na polu dobroczynnym w Krakowie w latach 60. i 70. XIX wieku. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Dietl wspierał osoby potrzebujące pomocy. Ustalono, że formy wsparcia dobroczynnego to przede wszystkim stypendia i fundacje (Fundacja imienia dra Józefa Dietla, Fundusz dra Dietla). Dietl wspierał dobroczynność, pełniąc funkcję członka stowarzyszeń, między innymi Krakowskiego Towarzystwa Dobroczynności od 1863 roku. Przeprowadzona kwerenda materiałów źródłowych oraz analiza tematycznej literatury pozwalają stwierdzić, że możliwe są dalsze badania historyczno-pedagogiczne pozwalające na pogłębienie podjętych w artykule wątków.
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie, Księga wspomnień zmarłych dobroczyńców zakładu i odznaczających się poświęceniem członków Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie, sygn. 547/40, rękopis, k. nlb.
Andrasz-Mrożek, Magdalena. „Głupim przebacz, chciwym zatkaj gębę, a złośliwych unikaj: testament Józefa Dietla”. Rocznik Krakowski 76 (2010): 129–136.
Barnaś-Baran, Ewa. „Dobroczynność i filantropia w społecznościach wielokulturowej Galicji”. W: Myśl i praktyka edukacyjna w obliczu zmian cywilizacyjnych. Człowiek i wychowanie w perspektywie wieloetnicznej i wielokulturowej, t. 1, red. Kazimierz Szmyd, Ewa Barnaś-Baran, Elżbieta Dolata, Anna Śniegulska, 420–442. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012.
Barnaś-Baran, Ewa. „Edukacyjna rola przewodników po uzdrowiskach galicyjskich w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku”. W: Rozwój polskiej i ukraińskiej teorii i praktyki pedagogicznej na przestrzeni XIX–XXI wieku, t. 9, red. Anna Haratyk, Nadiya Zayachkivska, 55–76. Wrocław, 2021.
Barnaś-Baran, Ewa. „Magiczne dzieciństwo. Tradycja i obrzędowość w opiece nad dzieckiem w Galicji w II połowie XIX i na początku XX wieku”. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych 63 (2010): 5–6.
Barnaś-Baran, Ewa. „Wycieczki szkolne uczniów gimnazjów galicyjskich w latach 1890–1914”. Roczniki Pedagogiczne 9(1) (2017): 49–61.
Barycz, Henryk. „Dietl w walce o unarodowienie i zreformowanie szkół galicyjskich”. W: Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrjota polski: w 50-tą rocznicę śmierci. Praca zbiorowa, red. Władysław Szumowski, 121–134. Kraków: W drukarni W.L. Anczyca i spółki w Krakowie, 1928.
Bąkowski, Klemens. Historia Czytelni Akademickiej Krakowskiej i udział jej w sprawie budowy pomnika Adama Mickiewicza. Kraków: Czcionkami Drukarni Związkowej pod zarządem A. Szyjewskiego, 1882.
Bieniarzówna, Janina, Jan M. Małecki. Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1796–1918, t. 3. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1895.
Chmiel, Adam. „Józef Dietl jako prezydent miasta Krakowa (1866–1874)”. W: Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrjota polski: w 50-tą rocznicę śmierci. Praca zbiorowa, 1–28. Kraków: W drukarni W.L. Anczyca i spółki w Krakowie, 1928.
„Czas” nr 185 (15 sierpnia 1872): 1–2.
„Członkowie Towarzystwa Dobroczynności”. W: Pamiętnik Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego wydany z powodu obchodzonego w d. 24 i 25 czerwca 1866 r. pięćdziesiątletniego Jubileuszu wskrzeszenia w roku 1816 tegoż Towarzystwa, 241–245. Kraków: W Drukarni „Czasu” W. Kirchmayera.
Dietl, Józef. O reformie szkół krajowych, z. 1: Stanowisko szkoły, rada szkolna krajowa, język wykładowy. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1865.
Dybiec, Julian. Finansowanie nauki i oświaty w Galicji 1860–1918. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1979.
Dybiec, Julian. Nie tylko szablą. Nauka i kultura polska w walce o utrzymanie tożsamości narodowej 1795–1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
Falkowska, Joanna. Myśl wychowania narodowego w Galicji okresu autonomii. Twórcy i idee. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2013.
Homola-Skąpska, Irena. Józef Dietl i jego Kraków. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1993.
Jakubowski, Maciej. Szpital Świętego Ludwika w Krakowie (na Łózek 72). Kraków: W Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1877.
Jakubowski, Maciej. Wskazówki żywienia i pielęgnowania dzieci w pierwszym roku życia. Kraków: Skład główny w Drukarni W. Korneckiego, 1890.
Jordan, Henryk. Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolików w Krakowie. Kraków: Nakładem autora, 1898.
Juśko, Edmund. Pozalekcyjne formy oddziaływań wychowawczych na młodzież publicznych polskich szkół średnich w autonomicznej Galicji. Rzeszów: Wydawnictwo UR, 2020.
„Lista członków Towarzystwa Dobroczynności w Krakowie w składkach rocznych w r. 1865 niezalegających”. W: Rocznik XLVII. Towarzystwa Dobroczynności Miasta Krakowa z roku 1865, 83–85. Kraków: W Drukarni „Czasu” W. Kirchmayera, 1866.
Meissner, Andrzej. „Dietl Józef”. W: Słownik pedagogów polskich, red. Wanda Bobrowska-Nowak, Danuta Drynda, 48–49. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1998.
Mowa inauguracyjna Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego dra Józefa Dietla miana na otwarcie roku szkolnego dnia 10 października 1861 r. w Sali uniwersyteckiej. Kraków, 1861.
Projekt uporządkowania miasta Krakowa w ogólnych zarysach skreślony przez Prezydenta Miasta odczytany na posiedzeniu Rady Miejskiej w dniu 5 stycznia 1871 r. odbytem. Kraków, 1871.
Rocznik XLV. Towarzystwa Dobroczynności Miasta Krakowa z roku 1863. Kraków: W Drukarni Fr. Xaw. Pobudkiewicza, 1864.
Rocznik LI. Towarzystwa Dobroczynności Miasta Krakowa z roku 1869. Kraków: W Drukarni „Czasu” W. Kirchmayera, 1870.
Rocznik LVII. Krakowskiego Towarzystwa Dobroczynności z roku 1875. Kraków: Czcionkami Drukarni „Czasu” pod zarządem Józefa Łakocińskiego, 1876.
Statut Muzeum Narodowego w Krakowie. Kraków: Czcionkami Drukarni Związkowej, 1901.
Statut Szkoły Przemysłowej Miejskiej. Kraków: W Drukarni „Czasu” W. Kirchmayera, 1869.
Stenograficzne sprawozdania galicyjskiego Sejmu Krajowego z roku 1865. 12 posiedzenie 3ciej sesji Sejmu Galicyjskiego dnia 16 grudnia 1865. Lwów: brak wydawnictwa, 1866.
Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1870. Lwów: Z c.k. galicyjskiej drukarni rządowej, 1870.
Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: Druk „Dziennika Polskiego”, 1879.
Szumowski, Władysław. „Józef Dietl 1804–1878”. W: Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrjota polski: w 50-tą rocznicę śmierci. Praca zbiorowa, red. Władysław Szumowski, VII–XII. Kraków: W drukarni W.L. Anczyca i spółki w Krakowie, 1928.
Ściborowski, Władysław. Wspomnienie o ś.p. drze Józefie Dietlu. Kraków: Czcionkami Drukarni „Czasu”, 1878.
Ślęczka, Ryszard. „Zapisy i fundacje rodzin krakowskich na rzecz opieki nad dziećmi i dorosłymi w drugiej połowie XIX wieku”. Wychowanie w Rodzinie 2 (2011): 261–271.
Tabaka, Zdzisław. Galicyjskie ustawodawstwo szkolne w okresie kampanii rezolucyjnej 1866–1873. Https://Rep.up.krakow.pl/Xmlui/Bitstream/handle/11716/3923/13--Galicyjskie-ustawodawstwo-szkolne-Tabaka.pdf?sequence=1 (dostęp: 10.04.2023).
Wachholz, Leon. „Klinika lekarska Uniwersytetu Jagiellońskiego przed Dietlem i za Dzietla”. W: Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrjota polski: w 50-tą rocznicę śmierci. Praca zbiorowa, red. Władysław Szumowski, 82–92. Kraków: W drukarni W.L. Anczyca i spółki w Krakowie, 1928.
„Wspomnienie ś.p. Jana Pawła Pawęza Woronicza biskupa krakowskiego, arcybiskupa warszawskiego, prymasa Królestwa Polskiego, pierwszego prezesa Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego skreślił ks. Henryk Księżarski”. W: Pamiętnik Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego wydany z powodu obchodzonego w d. 24 i 25 czerwca 1866 r. pięćdziesiątletniego Jubileuszu wskrzeszenia w roku 1816 tegoż Towarzystwa, 119–125. Kraków: W Drukarni „Czasu” W. Kirchmayera, 1868.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 133
Liczba cytowań: 0
