Proces aktotwórczy w Biurze Komisarza Obwodu Kujawskiego (Naczelnika Powiatu Kujawskiego, Naczelnika Powiatu Włocławskiego) w latach 1816–1866
DOI:
https://doi.org/10.12775/AKZ.2022.002Słowa kluczowe
Proces aktotwórczy, polska kancelaria akt spraw, komisarz obwodu, naczelnik powiatu, Obwód Kujawski, Powiat Kujawski, Powiat Włocławski, obieg pisma, ekspedycja, kancelaria, polska kancelaria akt spraw XIX w., Królestwo Polskie, obwód kujawski, powiat kujawski, powiat włocławski, obieg pism, proces aktotwórczy, personel kancelaryjny, komisarz obwodu, naczelnik powiatuAbstrakt
System polskiej kancelarii akt spraw XIX w. wprowadzony do administracji Księstwa Warszawskiego znalazł kontynuacje w Królestwie Polskim. Celem artykułu jest przedstawienie procesu aktotwórczego, który dokonywał się w Biurze Komisarza Obwodu Kujawskiego, a następnie w Biurze Naczelnika Powiatu Włocławskiego. Charakterystykę procesu poprzedza omówienie struktury organizacyjnej urzędu. Przedstawienie obiegu dokumentacji zostało uzupełnione o szczegółowe informacje dotyczące ekspedycji pism, nieznane wcześniej w literaturze przedmiotu. Procesy aktotwórcze towarzyszyły również sprawom szczególnym, załatwianym przez samego zwierzchnika urzędu. Wspomagały je ściśle określone procedury, przewidziane prawem formularze dokumentów oraz ksiąg.
Bibliografia
Ajnenkiel, Andrzej, Władysław Rostocki, i Bogusław Leśnodorski. Historia ustroju Polski (1764–1939). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
Bagieński, Włodzimierz. Procesy archiwotwórcze akt miejskich na Mazowszu na przykładzie Piaseczna w latach 1815–1950. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999.
Baszyński, Czesław. „Inwentarz zespołu akt Naczelnik Powiatu Włocławskiego z lat 1811–1866”. Mps wstępu do inwentarza archiwalnego. Archiwum Państwowe w Toruniu, Oddział we Włocławku.
Chmielewski, Zdzisław. „Pozakancelaryjne uwarunkowania procesu aktotwórczego na przykładzie administracji Księstwa Warszawskiego”. Archeion 90 (1992): 7–26.
Dzienniki Praw [Królestwa Polskiego]. T. 1, 2, 20, 30 i 53. Warszawa: bw., 1816–1859.
Dziennik Urzędowy Guberni Mazowieckiey. Nr 12. Warszawa: bw., 1847.
Dzienniki Urzędowe Województwa Mazowieckiego. Nr 72, 82, 102, 107, 118, 195. Warszawa: bw., 1817–1819.
Górak, Artur. Rosyjska kancelaria akt spraw w urzędach Lubelskiej Gubernialnej Administracji Ogólnej w latach 1867–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008.
Górak, Artur, i Krzysztof Latawiec. Kancelaria organów władzy w Galicji. Wybór źródeł. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2012.
Guldon, Łukasz. „Urzędy administracji ogólnej w guberni kieleckiej w drugiej połowie XIX i początkach XX wieku. Dzieje ustrojowe, przepisy kancelaryjne, stan opracowania, wykorzystanie w badaniach regionalnych i naukowych”. Tekst referatu. Udostępniono 7 stycznia 2022. https://www.archiwa.gov.pl›docs›lukasz_guldon.
Guzman, Daniel. „Organizacja i obieg pism w Kancelarii Komisarza Obwodu Kujawskiego w latach 1816–1842”. Officina Historiae 4, nr 1 (2021): 33–43.
Izdebski, Hubert. Historia administracji. Warszawa: Liber, 1996.
Janicka, Danuta. Ustrój administracji w nowożytnej Europie. Zarys wykładu. Toruń: TNOiK – Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2002.
Kallas, Marian. Historia ustroju Polski X–XX w. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
Kallas, Marian. „Z przeszłości administracyjnej Kujaw i ziemi dobrzyńskiej (od rozbiorów do utworzenia województwa włocławskiego)”. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, Historia (1978): 193–212.
Komisja Województwa Mazowieckiego/Rząd Gubernialny Warszawski [1779–1814] 1815–1866 [1867–1913], Archiwum Główne Akt Dawnych, 1/227/0/1.
Kopiczyńska, Alina. „Kancelaria Gubernatora Łomżyńskiego w latach 1867–1918 – funkcje i procesy aktotwórcze”. Archeion 84 (1988): 196–208.
Kopiczyńska, Alina. „Zespoły akt Kancelarii Gubernatora Łomżyńskiego i Rządu Gubernialnego Łomżyńskiego jako źródło historyczne”. W Archiwa i archiwalia łomżyńskie, zredagował Adam Dobroński, 30–40. Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, 1986.
Kozłowski, Jan. „Realizacja reformy administracyjnej w Królestwie Polskim w latach 1867–1875”. Przegląd Historyczny 89 (1998): 233–50.
Łaszewski, Ryszard, i Stanisław Salmonowicz. Historia ustroju Polski. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2001.
Maciejewski, Tadeusz. Historia administracji. Skrypty Becka. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2002.
Mielnik, Marcin. „Charakterystyka dokumentacji władz centralnych i jej komparatystyka w okresie zmian form sprawowania rządów w czasach Księstwa Warszawskiego”. Wschodni Rocznik Humanistyczny 15, nr 3 (2018): 43–56. http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2019/04/043_Marcin-Mielnik_wrh15_no3_v03.pdf.
Naczelnik Powiatu Kaliskiego 1817–1866 [1867]. Archiwum Państwowe w Kaliszu. 11/1/0.
Naczelnik Powiatu Włocławskiego 1808–1866 [1889]. Archiwum Państwowe w Toruniu, Oddział we Włocławku. 71/322/0.
Naczelnik Powiatu Łukowskiego [1816–1841] 1842–1866 [1867–1870]. Archiwum Państwowe w Lublinie. 35/125/0.
Nikiforuk, Alina. „Kancelaria Rządu Gubernialnego Łomżyńskiego z lat 1867–1918”. Archeion 78 (1984): 193–208.
Osiecka, Małgorzata. Kancelaria i archiwum. System kancelaryjny i archiwalny komisji rządowych w Królestwie Polskim w latach 1815–1867. Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, 2015.
Maciejewska, Wanda, red. Polski słownik archiwalny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe Oddział Łódź, 1974.
Pawłowski, Bronisław, red. Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. T. 1, cz. 1. Fontes 49. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1960. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/12441/edition/25711.
Pawłowski, Bronisław, red. Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. T. 1, cz. 2. Fontes 51. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1962. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/12446/edition/25713.
Pawłowski, Bronisław, i Tadeusz Mencel, red. Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. T. 2, cz. 1. Fontes 56. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1965. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/12451/edition/25714.
Pawłowski, Bronisław, i Tadeusz Mencel, red. Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. T. 2, cz. 2. Fontes 60. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1968. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/12455/edition/25715.
Radtke, Irena. „Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej”. Archeion 78 (1984): 163–92.
Radtke, Irena. „Przemiany administracyjno-ustrojowe b. rejencji w Pile i powikłania zespołowe jej spuścizny aktowej”. Archeion 46 (1967): 7–27.
Ramotowska, Franciszka, red. III Rada Stanu Królestwa Polskiego z lat 1861-1867. Inwentarz zespołu archiwalnego. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych, 2007.
Ramotowska, Franciszka, red. Inwentarz akt I Rady Stanu Królestwa Polskiego z lat 1815–1831. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe Oddział Łódź, 1973.
Ramotowska, Franciszka, red. Inwentarz akt II Rady Stanu Królestwa Polskiego z lat 1832–1841. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Archiwum Główne Akt Dawnych, 1976.
Ramotowska, Franciszka. „Uwagi o księgach kancelaryjnych i archiwalnych urzędów polskich i rosyjskich XIX wieku”. Studia Źródłoznawcze 21 (1976): 63–78.
Rostocki, Władysław. Kancelaria i dokumentacja aktowa urzędów i administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (do 1867 r.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964.
Rostocki, Władysław. „Księgi kancelaryjne i akta spraw urzędów administracji państwowej Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego”. Archeion 29 (1958): 251–66.
Rostocki, Władysław. „Kancelaryjna postać pisma w aktach spraw urzędów administracji państwowej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim”. Archeion 31 (1959): 87–104.
Rostocki, Władysław. „Organizacja kancelarii urzędów administracji państwowej jako czynnika aktotwórczego za Księstwa Warszawskiego”. W Księga pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, zredagował Adam Stebelski i in., 317–49. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
Ryszewski, Bohdan. Problemy i metody badawcze archiwistyki. Rozprawy / Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1985.
Spyra, Bronisława. „Kancelaria i registratura landratur na Górnym Śląsku XVIII–XX w.” Archeion 75 (1983): 93–123.
Stelmach, Mieczysław. Kancelaria pruskich urzędów administracji państwowej na przykładzie rejencji w latach 1808–1945. Szczecin: Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Szczecinie, 1981.
Zaborowska, Janina. „Ustrój, dzieje i akta Kancelarii Gubernatora Warszawskiego z lat 1866–1917”. Archeion 51 (1969): 143–60.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Daniel Guzman
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 366
Liczba cytowań: 0
