The second life of the official seal. The example of the collection of seal matrices of the offices of the Polish People's Republic from 1945–1975 in the sphragistic collections of the Numismatic Department of the Museum of the Lubomirski Dukes in the Ossolineum
DOI:
https://doi.org/10.12775/AKZ.2022.005Keywords
sphragistics, seal matrices, official seals, seal manufacture, State Mint, Second Polish Republic – coat of arms, Polish People’s Republic – coat of arms, Polish People’s Republic – administration, museum collectionsAbstract
In accordance with the legal provision on the manufacture and destruction of official seals, in force in the Polish People's Republic since 1955, seal matrices that had been withdrawn from use were returned by official bearers to the State Mint for disposal. In 1975, the Ossoliński National Institute, as an institution where historical seals were also collected, petitioned the government to stop the execution of the statutory order to destroy the seal matrices of county offices - eliminated as a result of the current administrative reform - and transfer them to the institution's collection for ownership. Following a positive response from the Polish Peopple’s Republic authorities, nearly 3,000 seals used by county offices and other local authorities in the period 1945–1975 (with exceptions until 1977) ended up in the Numismatic Department of the Ossolineum. The article takes a closer look at this little-known episode in the history of official sphragistics of the Polish People's Republic, outlining its genesis, course and outcome, while discussing the legal conditions for the production and destruction of official seal matrices during the Second Republic and the Polish People's Republic. In the second part of the text, based on the literature on the subject, the few preserved archival sources, and on the basis of the sphragistic material itself, so numerous in one collection, and thus constituting a representative value for the present research, reference is made to various issues relevant to sphragistics in the context of the State Mint as a manufacturer: the form and content of seals, the technique of manufacture, the material, the dimensions of the various elements of the matrices, signs and identifying features, heraldic issues.
References
Adamczewski, Marek. Sfragistyka państwowa i samorządowa II Rzeczypospolitej. Geneza niektórych rozwiązań prawnych. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2019.
Adamczewski, Marek, i Aleksandra Jaworska, red. Orzeł Biały 1944–2015. Orzeł Biały: źródła do historii herbu państwa polskiego (1815–2015) 3. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2021.
Aleksandrowicz, Jan. „Mennica Państwowa. Jej rola i zadania”. W Pamiętnik drugiego zjazdu numizmatyków i medalografów polskich w Poznaniu 3 i 4 czerwca 1929, 45–51. Poznań: Towarzystwo Numizmatyczne, 1930
Dział Numizmatyczny. Archiwum Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. 120/9 ; 120/34; XLVI/32 (jednostka archiwalna z 2016 r.).
Czajka, Michał, Marcin Kamler, i Witold Sienkiewicz. Leksykon historii Polski. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995.
„Dekret z 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach urzędowych”. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 47, poz. 314 (1955). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19550470314/O/
D19550314.pdf.
Fabijański, Władysław. „Próba klasyfikacji i nazewnictwa pieczęci używanych w kancelariach urzędów i instytucji polskich XX wieku”. W Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje”, zredagował Zenon Piech, 553–79. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2015.
Fabijański, Władysław. „Zarys historyczny tworzenia się i kształtowania zbioru sfragistycznego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i jego stan obecny”. W Zbiory pieczęci w Polsce, zredagowali Zenon Piech i Wojciech Strzyżewski, 169–92. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
Gazeta Robotnicza. Organ KW PZPR [Wrocław]. Nr 110, 122. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo RSW „Prasa”, 1975.
Giersz, Janusz. „Mennica Warszawska – wytwórca pieczęci od 190 lat”. Mówią Wieki, nr 2 (2015): 42–46.
Giersz, Janusz. „Pieczęcie – niedoceniana i nie do końca znana działalność Mennicy Warszawskiej”. Biuletyn Numizmatyczny, nr 4 (2018): 263–91.
Giersz, Janusz. „Pieczęcie władz, urzędów, zakładów, instytucji i przedsiębiorstw miejskich Warszawy z lat 1917–1950 (na wybranych przykładach)”. Biuletyn Numizmatyczny, nr 1 (2019): 32–65.
Iwaneczko, Dariusz. Zmierzch dekady Gierka. Polska południowo-wschodnia 1975–1980. Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział, 2016.
„Komunikat w sprawie cennika Nr 3 wyrobów typowych produkowanych w warsztatach Mennicy Państwowej oraz warunków wykonania zamówień”. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, nr 18 (1947): 706–08. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/84960/edition/78457.
„Komunikat w sprawie warunków wykonania zamówień i cennika wyrobów typowych produkowanych w warsztatach Mennicy Państwowej”. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Skarbu, nr 17 (1946): 417–18. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/84723/edition/78222
„Księga akcesyjna 1965–1968”. Dział Numizmatyczny, Muzeum Książąt Lubomirskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
„Księga akcesyjna 1973–1979”. Dział Numizmatyczny, Muzeum Książąt Lubomirskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Mennica Państwowa 1945–1998, Archiwum Państwowe w Warszawie, 72/3324/0.
Mennica Państwowa w Warszawie. Sprawozdanie z działalności w latach 1927/1928–1928/1929–1929/1930. Warszawa: Mennica Państwowa, 1931.
M[ęclewska], M[arta]. „Józef Andrzej Szwagrzyk (1923–1986)”. Wiadomości Numizmatyczne 30, z. 3–4 (1986): 253–54.
Nowiny Rzeszowskie. Organ KW Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Rzeszów: Nr 108. Rzeszów: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa”, 1975.
„Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 czerwca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, poz. 1509 (2019). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001509/T/D20191509L.pdf.
„Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 października 1938 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 2, poz. 8 (1939). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19390020008/O/D19390008.pdf.
„Okólnik nr 45 Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1945 r. o oznakach i pieczęciach urzędowych”. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty, nr 1, poz. 17 (1946). http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=24844&from=publication
„Okólnik z dnia 14 stycznia 1927 r.”. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nr 1–2, poz. 26 (1927). https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/95497/edition/88793/content?format_id=2.
„Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o znakach, chorągwiach i pieczęciach”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 115, poz. 980 (1927). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19271150980/O/D19270980.pdf.
„Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 czerwca 1928 r. o pieczęciach urzędowych”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 65, poz. 593 (1928). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19280650593/O/D19280593.pdf.
„Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1930 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 80, poz. 629 (1930). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19300800629/O/D19300629.pdf.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie dostosowania organizacji i zakresu działania terenowych jednostek organizacyjnych do nowego podziału administracyjnego Państwa”. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 17, poz. 95 (1975). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19750170095/O/D19750095.pdf.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1955 r. w sprawie tablic i pieczęci urzędowych”. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 47, poz. 316 (1955). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19550470316/O/D19550316.pdf.
Szczepaniec, Józef. „Józef Andrzej Szwagrzyk (1923–1986). Nekrolog”. Ze Skarbca Kultury 33, z. 46 (1988): 211–25.
Szwagrzyk, Józef. „Jubileusz 25-lecia numizmatyki w Ossolineum we Wrocławiu 1955–1980”. Wiadomości Numizmatyczne 24, z. 4 (1980): 251–55.
Szwagrzyk, Józef. „Numizmatyczne zbiory Ossolineum dawniej i dziś”. Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Numizmatyczna i Konserwatorska, nr 7 (1987, wyd. 1988): 67–78.
Szwagrzyk, Józef. Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Terlecki, Władysław. „Losy Mennicy Państwowej w czasie wojny 1939–1945”. Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne 21 (1949): 131–32.
Trybuna Ludu. Organ KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. 27, nr 109. Warszawa: Wydawnictwo Prasowe „Trybuny Ludu”, 1975.
„Teczka akt dot. pieczęci 1975”. Dział Numizmatyczny, Muzeum Książąt Lubomirskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
„Ustawa z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie ustawy o radach narodowych”. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 47, poz. 276 (1973). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19730470276.
„Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych”. Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 16, poz. 91 (1975). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19750160091/O/D19750091.pdf.
„Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 75, poz. 444 (1989). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19890750444/O/D19890444.pdf.
„Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 49, poz. 312 (1972). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19720490312/O/D19720312.pdf.
„Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej”. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 172, poz. 1439 (2005). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20051721439/O/D20051439.pdf.
Downloads
The publisher's shop:
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Robert Forysiak-Wójciński
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 243
Number of citations: 0