Wybrane problemy typowania i kwalifikowania akt z okresu komunistycznego w realizacji zapisów art. 25 i 27 Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w latach 2007–2012
DOI:
https://doi.org/10.12775/AKZ.2015.004Słowa kluczowe
wartościowanie akt, selekcja archiwalna, kształtowanie narodowego zasobu archiwalnego, gromadzenie akt, zasób archiwalny, Instytut Pamięci Narodowej, IPN, prawo archiwalne, przedpole archiwalne, nadzór archiwalny, brakowanie aktAbstrakt
Artykuł jest skróconą i uzupełnioną wersją Raportu o wykonywaniu podstawowych zadań związanych z realizacją zapisów art. 25 i 27 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63 poz. 424 ze zm.) w ramach Sekcji Gromadzenia BUiAD w latach 2007–2012, który powstał w Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN we wrześniu 2012 r. Problemy typowania i kwalifikowania akt z okresu komunistycznego na jakie natrafiono w trakcie realizacji zapisów omawianej ustawy miały i nadal mają znaczący wpływ na kształtowanie narodowego zasobu archiwalnego. Podejmowane w latach 2007–2012 w pionie archiwalnym IPN próby uporządkowania metod i procedur w tym zakresie ukazały wiele trudności w realizacji i przestrzeganiu zapisów cytowanej ustawy w praktyce. Szczegółowej analizie poddano wówczas system prawny oraz metodologię przyjętych działań, a raczej jej brak. Poddano również krytyce współpracę w omawianym zakresie pomiędzy instytucjami archiwalnymi odpowiedzialnymi za realizację zapisów cytowanej ustawy oraz wskazano na jej konsekwencje. Na podstawie wyników współpracy IPN z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, Ministerstwem Obrony Narodowej i organami więziennictwa wskazano liczne przypadki braku stosowania odpowiednich metod kwalifikowania znacznej części akt z okresu komunistycznego oraz brak odpowiednich działań nadzoru archiwalnego w tym zakresie. Podano również przykłady wskazujące na konieczność większego zaangażowania się Instytutu w proces ocalenia spuścizny archiwalnej stanowiącej niekiedy jedyne i unikatowe źródło do badań nad funkcjonowaniem szeroko rozumianego aparatu represji państwa komunistycznego. Wykazano jednocześnie, że IPN pozostaje jedyną instytucją, która posiada prawne środki nacisku na instytucje i w minimalnym zakresie monituje te problemy na terenie całego kraju. Efektem przywołanych działań są przedstawione propozycje zmian w prawie archiwalnym oraz definicje „aparatu represji” i „represji z motywów politycznych” stanowiące efekt prac powołanej przez Prezesa IPN Komisji do opracowania katalogów przepisów prawnych stanowiących podstawę do stosowania represji z motywów politycznych oraz stosowanych w sprawach przeciwko sprawcom przestępstw stanowiących zbrodnie nazistowskie, komunistyczne i zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne.Bibliografia
Dokumentacja masowa. Z problematyki kształtowania zasobu archiwalnego, red. I. Mamczak-
Gadkowska, K. Stryjkowski, Poznań 2012.
Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956), Warszawa 2004.
Konstankiewicz M., Przemiany prawa archiwalnego w Polsce 1989-2011; [w:] Archiwa Rosji i Polski: Historia, Problemy i perspektywy rozwoju, red. L. Mazur, J. Łosowski, Lublin 2013, s. 94-105.
Kulecka A., Pojęcia w strukturze teorii archiwalnej, [w:] Toruńskie Konfrontacje Archiwalne,
t.2, Teoria archiwalna. Wczoraj – dziś – jutro, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Toruń 2011, s.181–201.
Kulecka A., Teoria gromadzenia a problemy wspołczesności i przyszłości, tekst wystąpienia na
Powszechnym Zjeździe Historykow Polskich, http://jazon.hist.uj.edu.pl/zjazd/materialy/kulecka.pdf (dostęp 30.02.2015 r.)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 545
Liczba cytowań: 0