Drugie życie pieczęci urzędowej. Na przykładzie kolekcji typariuszy pieczęci urzędów PRL z lat 1945–1975 w zbiorze sfragistycznym Działu Numizmatycznego Muzeum książąt Lubomirskich w Ossolineum

Abstrakt

Zgodnie z przepisem prawnym dotyczącym wytwarzania i niszczenia pieczęci urzędowych, obowiązującym w PRL od 1955 r., wycofane z użytku tłoki pieczętne (typariusze) były zwracane przez urzędowych dysponentów do Mennicy Państwowej w celu ich kasacji. W 1975 r. Zakład Narodowy im. Ossolińskich jako instytucja, w której gromadzono także historyczne pieczęcie, zwrócił się z petycją do rządu, aby ten zatrzymał wykonanie ustawowego nakazu zniszczenia tłoków pieczęci urzędów powiatowych – zlikwidowanych na skutek bieżącej reformy administracyjnej – i przekazał je na własność do zbiorów instytucji. W następstwie pozytywnej odpowiedzi władz PRL do Działu Numizmatycznego Ossolineum trafiło blisko 3 tys. pieczęci używanych przez urzędy powiatowe i  inne terenowe władze w okresie 1945–1975 (z wyjątkami do 1977 r.). Artykuł przybliża ten mało znany epizod z historii sfragistyki urzędowej PRL, przedstawiając jego genezę, przebieg i rezultat, omawiając przy tym prawne uwarunkowania wytwarzania i niszczenia pieczęci urzędowych w okresie II RP i PRL. W drugiej części tekstu w oparciu o literaturę przedmiotu, nielicznie zachowane źródła archiwalne oraz na podstawie samego materiału sfragistycznego, tak licznie zgromadzonego w jednym zbiorze, a przez to stanowiącego reprezentatywną wartość dla niniejszych badań, odniesiono się do różnych kwestii istotnych dla sfragistyki w kontekście Mennicy Państwowej jako wytwórcy: formy i treści pieczęci, techniki wyrobu, materiału, wymiarów poszczególnych elementów tłoków, znaków i cech identyfikacyjnych, kwestii heraldycznych.