Propagatorzy prac kulturalno-oświatowych i działalności popularyzatorskiej archiwów państwowych w Polsce w dobie Polski Ludowej
DOI:
https://doi.org/10.12775/AKZ.2021.004Słowa kluczowe
archiwa państwowe, prace kulturalno-oświatowe, działalność popularyzatorskaAbstrakt
Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX stulecia to dynamiczny rozwój tzw. prac kulturalno-oświatowych i działalności popularyzatorskiej archiwów państwowych. Istotną rolę odgrywały czynniki ludzkie w tej materii. To wiedza, kompetencje, a przede wszystkim zaangażowanie i kreatywność archiwistów w poszczególnych archiwach państwowych przełożyły się na realne działania popularyzatorskie determinując ich rozmach, jakość czy częstotliwość. Niezależnie od praktycznej aktywności archiwów i ich pracowników na niwie kulturalno-oświatowej, pojawiały się wypowiedzi archiwistów dotyczące omawianego obszaru. Kilku autorów tekstów dotyczących zagadnień kulturalno-oświatowych można zaliczyć do grona pionierów czy też propagatorów popularyzacji w archiwach. Są to: Tadeusz Młodkowski, Stanisława Pańków, Mieczysław Bandurka, Jacek Jedliński Stefan Oswald Popiołek. Wszystkich wspomnianych archiwistów łączą związki z oświatą. Większość z nich w toku edukacji zdobyła profesję nauczyciela, niektórzy czynnie przez pewien okres pracowali w tym zawodzie, inni przynależeli do organizacji nauczycielskich. Życiorysy Stanisławy Pańków, Tadeusza Młodkowskiego, Mieczysława Bandurki, Jacka Jedlińskiego i Stefana Popiołka zdają się potwierdzać, że duży wpływ na podejmowanie działań popularyzatorskich przez archiwistów, ich częstotliwość i jakość miały (i nadal mają) takie czynniki jak wykształcenie czy przygotowanie pedagogiczne archiwalnego personelu. Rozumienie roli i znaczenia aktywności archiwów na niwie szeroko rozumianej edukacji wynika i silnie łączy się z kompetencjami i wiedzą z zakresu pedagogiki.
Bibliografia
Altman, Henryk. „W dziesięciolecie dekretu o archiwach państwowych”. Archeion 37 (1962): 7–17.
Archiwum Państwowe w Białymstoku 1953–1995. Archiwum Państwowe w Białymstoku. 4/262/0.
Archiwum Państwowe w Kielcach 1922–2011. Archiwum Państwowe w Kielcach. 21/717/0.
Archiwum Państwowe w Krakowie 1952–1962. Archiwum Narodowe w Krakowie. 29/819/0.
Archiwum Państwowe w Lublinie 1944–1983. Archiwum Państwowe w Lublinie. 35/1562/0.
Archiwum Państwowe w Poznaniu 1945–1992. Archiwum Państwowe w Poznaniu. 3/4786/0.
Archiwum Państwowe w Radomiu 1920–2006. Archiwum Państwowe w Radomiu. 58/388/0.
Archiwum Zakładowe Archiwum Państwowego w Olsztynie. Archiwum Państwowe w Olsztynie.
Archiwum Zakładowe Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Archiwum Państwowe we Wrocławiu.
Archiwum Zakładowe Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa.
Bandurka, Mieczysław. „Archiwum łódzkie w środowisku naukowym, kulturalnym i gospodarczym regionu”. Rocznik Łódzki 37 (1987): 76–85.
Bandurka, Mieczysław. „Archiwa a badania regionalne i ruch regionalistyczny w dwudziestoleciu międzywojennym i w PRL”. W Sześćdziesięciolecie polskich archiwów państwowych. Materiały z sesji, Łódź 10 XI 1979 r., zredagował Andrzej Tomczak, 86–100. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1981.
Bandurka, Mieczysław. „Archiwa współczesne w regionie (Refleksje długoletniego archiwisty)”. W Archiwa polskie wobec wyzwań XXI wieku. Pamiętnik III Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich. Toruń 2–4 września 1997, zredagowała Daria Nałęcz, 1: 21–25. Radom: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1997.
Bandurka, Mieczysław. „Archiwum warsztatem pracy nie-historyka”. W Historia i archiwistyka. Księga pamiątkowa ku czci profesora Andrzeja Tomczaka, zredagowali Jerzy Dygdała i Bolesław Woszczyński, 245–48. Toruń; Warszawa: Uniwersytet Mikołaja Kopernika; Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1992.
Bandurka, Mieczysław. „Dziesięć lat działalności powiatowych na terenie województwa łódzkiego”. Archeion 35 (1961): 89–104.
Bandurka, Mieczysław. „Ekspozycje regionalne w szkołach i ich znaczenia wychowawcze”. Studia i materiały pedagogiczno-społeczne 22 (1973): 77–82.
Bandurka, Mieczysław. „Prace regionalne archiwum łódzkiego oraz archiwów województwa łódzkiego (ich problematyka i realizacja)”. Rocznik Łódzki 30 (1981): 241–61.
Bandurka, Mieczysław. „70 lat działalności archiwum łódzkiego w regionie”. Rocznik Łódzki” 44 (1997): 40–45.
Bandurka, Mieczysław. „Zagadnienie organizacji pracy archiwów powiatowych”. Archeion 48 (1968): 25–35.
Bańkowski, Piotr. „Tydzień Archiwów”. Archeion 40 (1964): 293–94.
Bańkowski, Piotr. „Przebieg Trzeciego Tygodnia Archiwów Państwowych”. Archeion 51 (1969): 226–27.
Baranowski, Julian. „Mieczysław Bandurka (1 VI 1927 – 17 VI 2003)”. Archeion 90 (2003): 403–09.
Barczak, Henryk. „Czterdziestolecie Polski Ludowej. VI Tydzień Archiwów Polskich. II Międzynarodowy Tydzień Archiwów”. Archeion 83 (1987): 231–33.
Barczak, Henryk. „VII Tydzień Archiwów Polskich”. Archeion 92 (1993): 170–72.
Bielecki, Kazimierz. Organizacja i działalność terenowych archiwów państwowych w Polsce 1950–1970. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1975.
Brychcy, Marceli. „Z doświadczeń pracy regionalnej Powiatowego Archiwum Państwowego w Świebodzinie”. Archiwista 7, nr 2 (1971): 11–14.
Chajn, Leon. „Dwadzieścia pięć lat polskich archiwów państwowych”. Archeion 52 (1969): 9–14.
Chajn, Leon. „Rola i zadania państwowej służby archiwalnej”. Archeion 56 (1971): 17–23.
Chorążyczewski, Waldemar. „Uwagi o przedmiocie i problematyce zantropologizowanej archiwistyki”. W Nowa archiwistyka – archiwa i archiwistyka w ponowoczesnym kontekście kulturowym, zredagowali Waldemar Chorążyczewski, Wojciech Piasek i Agnieszka Rosa, 25–35. Toruńskie Konfrontacje Archiwalne 4. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Cichoń, Jan. „Popiołek Stefan Oswald”. W Słownik biograficzny archiwistów polskich, zredagował Bolesław Woszczyński, 2: 147–48. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2002.
Cichoń, Jan. „Stefan Oswald Popiołek (3 VIII 1926 – 5 XI 1986)”. Archeion 85 (1989): 327–32.
Czajecka, Bogusława, i Elżbieta Skalińska-Dindorfowa. „Wystawa Archiwalna w Oświęcimiu z okazji XX-lecia PRL”. Archeion 47 (1967): 212–13.
Czech, Stefan. „Z życia kulturalno-oświatowego archiwów opolskich”. Archeion” 49 (1968): 188–89.
„Dekret o archiwach z dnia 29 marca 1951 r.” Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, nr 19, poz. 149 (1951).
„Dekret o organizacji archiwów i opiece nad archiwaliami z dnia 7 lutego 1919 r.” Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 14, poz. 182 (1919).
Dragan, Marcin. „Wystawa dokumentów polskości Gdańsk”. Archeion 19–20 (1951): 509–12.
Gerber, Rafał. „Cele i zadania służby archiwalnej w Polsce”. Archeion 19–20 (1951): 6–18.
Grygier, Tadeusz. „Młodkowski Tadeusz Stanisław Marian”, W Słownik biograficzny archiwistów polskich, zredagowały Maria Bielińska, Irena Janosz-Biskupowa, 1: 147–48. Warszawa; Łódź: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1988.
Grygier, Tadeusz. „Tadeusz Młodkowski (1887–1959)”. Archeion 34 (1961): 261.
Grygier, Tadeusz. „Wystawa pt. «70 lat ruchu ludowego na Warmii i Mazurach»”. Archeion 45 (1966): 207.
Jakubczak, Leszek. „Archiwum Państwowe w Grudziądzu i jego udział w pracy kulturalno-oświatowej”. Archiwista 7, nr 3 (1971): 1–4.
Karbowska Maria. „Formy pracy kulturalno-oświatowej w Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim”. Archeion 38 (1962): 314.
Kazimierski, Józef. „Wystawa archiwalna «Podlasie 1944–1969» w Siedlcach”. Archeion 53 (1970): 221–22.
Kozłowski, Kazimierz. „Archiwa państwowe a małe ojczyzny”. W Archiwa samorządowe w służbie mieszkańców i administracji publicznej. Referaty II Krajowego Sympozjum Archiwalnego 28–29 września 1999, zredagowali Jarosław Poraziński i Zbigniew Pustuła, 39–53. Warszawa: Stowarzyszenie Archiwów Polskich, 1999.
Litewka, Aleksander. „Pańków Stanisława”. W Słownik biograficzny archiwistów polskich, zredagował Bolesław Woszczyński, 2: 133–35. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2002.
Litewka, Aleksander. „Stanisława Pańków (7 VI 1914 – 7 I 1989)”. Archeion 89 (1991): 246–47.
Look, Witold. „Prace kulturalno-oświatowe Powiatowego Archiwum Państwowego w Chojnicach”. Archiwista 7, nr 2 (1971): 15–19.
Makowska, Alicja. „Jacek Jedliński 31 I 1899 – 20 VII 1965”. Archeion 44 (1966) 337–39.
Makowska, Alicja. „Jedliński Jacek”. W Słownik biograficzny archiwistów polskich, zredagowały Maria Bielińska i Irena Janosz-Biskupowa, 1: 89–90. Warszawa; Łódź: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1988.
Mamczak-Gadkowska, Irena. Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2006.
Mazur, Hubert. „Działalność edukacyjna archiwów w zakresie współpracy ze szkołami”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2019. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Oddział Zbiorów Specjalnych (Dr 3829).
Mazur, Hubert. „Działania oświatowe Archiwum Państwowego w Kielcach na tle aktywności innych archiwów w okresie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (1958–1966)”. W W kręgu obchodów milenijnych na Kielecczyźnie (1957–1966/67). Państwo – Kościół – Nauka – Popularyzacja, zredagowali Anita Młynarczyk-Tomczyk i Szymon Orzechowski, 341–56. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2017.
Mazur, Hubert. „Od prac kulturalno-oświatowych do edukacji w archiwach. Dzieje myśli popularyzatorskiej i przegląd piśmiennictwa z lat 1930–2014”. Archeion 116 (2015): 244–89.
Mazur, Hubert. „Uniwersalny monolit czy lokalna różnorodność? Od czego zależy charakter i jakość działalności edukacyjnej archiwów w teorii i praktyce?”. W Archiwistyka uniwersalna, archiwistyka lokalna, zredagowali Waldemar Chorążyczewski i Agnieszka Rosa, 125–45. Toruńskie Konfrontacje Archiwalne 5, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2017.
Młodkowski, Tadeusz. „Z doświadczeń archiwisty powiatowego w zakresie badań regionalnych i prac kulturalno-oświatowych w terenie”. Archeion 24 (1955): 74–86.
Ohryzko-Włodarska, Czesława. „Działalność popularyzatorska Archiwum Państwowego w Łodzi”. Archeion” 38 (1962): 313.
Pańków, Stanisława. Archiwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
Pańków, Stanisława. „Działalność popularyzatorska archiwów państwowych w Polsce Ludowej”. Archeion 41 (1964): 139–48.
Pańków, Stanisława. Podstawowe wiadomości z zakresu nauki o archiwach. Poznań: Ośrodek Szkolenia Archiwistów Zakładowych. Wojewódzki Zakład Doskonalenia Zawodowego, 1965.
Pańków, Stanisława. „Wystawy archiwalne”. Archeion 30 (1959): 15–29.
Piechota, Regina. „III Tydzień Archiwów Państwowych”. Archeion 52 (1969): 152–58.
Piechota, Regina. „Czwarty Tydzień Archiwów”. Archeion 60 (1974): 397–98.
Piechota, Regina. „Czwarty Tydzień Archiwów (9–15 maja 1973 r.)”. Archeion 61 (1974): 305–11.
Piechota, Regina. „IV „Tydzień Archiwów” (9–15 maja 1973). Sprawozdanie z przebiegu obchodów”. Archiwista 9, nr 4 (1973): 10–19.
Piwoń, Aleksander. „Prace regionalne Archiwum Państwowego w Lesznie w latach 1958–1974”. Archiwista 11, nr 4 (1975): 17–35.
Piwoń, Aleksander. „Uwagi na marginesie konferencji regionalnej archiwistów terenowych w Poznaniu”. Archiwista 7, nr 3 (1971): 5–7.
Popiołek, Stefan. „Rola i miejsce kierownika powiatowego archiwum państwowego w pracy regionalnej”. Archeion 46 (1966): 62–71.
Powiatowe Archiwum Państwowe w Suwałkach 1955–1965. Archiwum Państwowe w Suwałkach. 63/544/0.
Ptaśnikowa, Anna. „Tydzień Archiwów (7–14 września 1958)”. Archeion 30 (1959): 168–79.
Rosa, Agnieszka. „Archiwa między historią i pamięcią. Antropologizowanie archiwistyki”. W Archiwa – Kancelarie – Zbiory, zredagowali Waldemar Chorążyczewski, Robert Degen i Krzysztof Syta, 2: 99–127. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2008.
Rosa, Agnieszka. Funkcja edukacyjna archiwów. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2012.
Spuścizna Stanisława Oswalda Popiołka 1945–1986. Archiwum Państwowe w Opolu. 45/3645/0.
Spuścizna Stanisławy Pańków 1925–1983. Archiwum Narodowe w Krakowie. 29/1583/0.
Surowiec, Hanna. „Działalność naukowa i popularyzatorska Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Siedlcach”. Prace Konserwatorsko-Archiwalne” 1 (1980): 33–43.
Sypko, Barbara. „Sylwetki archiwistów opolskich. Wybrane biogramy z listy (nie) obecnych”. W Otwarty skarbiec pamięci. Studia Zespołu Archiwum Państwowego w Opolu zebrane z okazji 60-lecia powstania instytucji. cz. 1: Niezmienność idei i przemiany w cyklach czasu, zredagował Mirosław Lenart, 55–57. Opole: Archiwum Państwowe w Opolu, 2013.
„U progu drugiego dziesięciolecia”. Archeion 24 (1955): 3–5.
Walichnowski, Tadeusz. „Aktualne zadania archiwów państwowych w Polsce”. Archeion 55 (1977): 9–26.
Walichnowski, Tadeusz. Kierunki rozwoju archiwistyki polskiej. Warszawa; Łódź: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1979.
Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku 1945–2009. Archiwum Państwowe w Gdańsku. 10/280/0.
Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Katowicach 1946–1983. Archiwum Państwowe w Katowicach. 12/48/0.
Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Tarnobrzegu 1950–1983. Archiwum Państwowe w Kielcach Oddział w Sandomierzu. 24/460/0.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Archiwa - Kancelarie - Zbiory
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 597
Liczba cytowań: 0
