Zasada proweniencji jako zasada racjonalizacji archiwów
DOI:
https://doi.org/10.12775/AKZ.2021.003Słowa kluczowe
archiwa, racjonalizacja, biurokracja, zasada proweniencji, archiwoznawstwoAbstrakt
Przedmiotem niniejszego artykułu jest spojrzenie na powstanie zasady proweniencji przez pryzmat teorii racjonalizacji opisanych przez Maxa Webera oraz Karla Mannheima. Choć nie jest to pierwsze podjęcie tematu genezy zasady proweniencji i jej znaczenia dla rozwoju archiwów, to jest to prawdopodobnie pierwsza próba ukazanie tego tematu przez pryzmat socjologicznych teorii racjonalizacji. Niniejszy artykuł stanowi także przyczynek do dalszego, szerszego spojrzenia na archiwa przez pryzmat teorii makdonaldyzacji opisanej przez Georga Ritzera, mającej pozwolić na przedstawienie rozwoju archiwów w globalizującym się świecie. Jednym z poprzedników i filarów makdonaldyzacji jest właśnie biurokracja. Takie ujęcie pozwoli na przedstawienie archiwów na tle przemian społecznych zachodzących w XX i XXI wieku. Artykuł stanowi studium teoretyczne, oparte na analizie literatury przedmiotu.
Bibliografia
Bachulski, Aleksy. “Zastosowanie zasady proweniencji w porządkowaniu nowoczesnych zasobów archiwalnych.” In Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925, 1: 1–7. Lviv: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1925.
Biernat, Czesław. “Zasada przynależności zespołowej (geneza, wykładnia, uwarunkowania).” In Historia i współczesność, edited by Edward Frącki and Bolesław Woszczyński,339–56. Warsaw: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1987.
Brenneke, Adolf. Archivkunde: ein Beitrag zur Theorie und Geschichte des europäischen Archivwesens, edited by Wolfgang Leesch. Leipzig: Koehler & Amelang, 1953.
Chmielewski, Zdzisław. “Od archiwistyki «bez zasad» do archiwistyki «bez granic», czyli archiwistyka europejska od Casanovy do Papritza.” Archiwista Polski 12, No. 2 (2007): 57–72.
Chmielewski, Zdzisław. Polska myśl archiwalna w XIX i XX wieku. Warsaw; Szczecin: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1994.
Chorążyczewski, Waldemar. “Czy w archiwach bieżących przechowuje się zespoły archiwalne?” In Archiwa – Kancelarie – Zbiory, edited by Waldemar Chorążyczewski, Robert Degen and Krzysztof Syta, 2: 39–48. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2008.
Chorążyczewski, Waldemar. “Zasada proweniencji w polskiej myśli archiwalnej do roku 1939.” In Teoria archiwalna wczoraj – dziś – jutro, edited by Waldemar Chorążyczewski and Agnieszka Rosa, 101–38. Toruńskie Konfrontacje Archiwalne 2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
Duchein, Michael. “Theoretical Principles and Practical Problems of Respect des fonds in Archival Science.” Archivaria 16 (1983): 64–82.
Duranti, Luciana. “Origin and Development of the Concept of Archival Description.” Archivaria 35 (1993): 47–54.
Giroux, Alain. “A theoretical and historical analysis of pertinence- and provenance-based concepts of classification of archives.” Master degree thesis, The University of British Columbia, 1998.
Hurley, Chris. “Problems with Provenance.” Archives and Manuscripts 23, No. 2 (1995): 234–59.
Ketelaar, Eric. “Archival Theory and the Dutch Manual.” Archivaria 41 (1996): 31–40.
Konarski, Kazimierz. “Podstawowe zasady archiwistyki.” Archeion 19–20 (1951): 19–104.
Lutzker, Michael. “Max Weber and the Analysis of Modern Bureaucratic Organization: Notes Toward a Theory of Appraisal.” American Archivist 45, No. 2 (1982): 119–30.
Mannheim, Karl. Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy. Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
Manteuffel, Tadeusz. “Organizacja archiwów francuskich.“ Archeion 2 (1927): 96–109.
Meissner, Heinrich. Aktenkunde. Ein Handbuch für Archivbenutzer mit besonderer Berücksichtigung Brandenburg-Preusens. Berlin: Verlag E. S. Mittler und Sohn, 1935.
Paczkowski, Józef. “Zasada archiwalna proweniencji.” In Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925, 1: 1–6. Lviv: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1925.
Pańkow, Stanisława. Archiwa. Warsaw: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1975.
Ritzer, George. Explorations in Social Theory. From Metatheorizing to Rationalization. London; Thousand Oaks; New Delhi: SAGE Publications, 2001.
Ryszewski, Bohdan. Archiwistyka: przedmiot, zakres, podział: (studia nad problemem). Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 76, No. 2. Warsaw; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
Ryszewski, Bohdan. “Struktura zasobu ze szczególnym uwzględnieniem kwestii zespołowości w archiwistyce i praktyce archiwów.” In Problemy struktury zasobu archiwalnego w perspektywie komputeryzacji archiwów. Materiały sympozjum, Toruń 4–5 października 1996 r., edited by Halina Robotka, 9–18. Komputeryzacja archiwów 4. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1998.
Schellenberg, Theodore. The management of archives. New York; London: Columbia University Press, 1965.
Sweeney, Shelley. “The Ambiguous Origins of the Archival Principle of «Provenance».” Libraries and the Cultural Record 43, No. 2 (2008): 193–213.
Szukała, Maciej. Archiwum Państwowe w Szczecinie w latach 1914–1945. Ludzie i działalność. Szczecin; Warsaw: Archiwum Państwowe w Szczecinie, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2019.
Weber, Max. Gospodarka i społeczeństwo, zarys socjologii rozumiejącej. Translated by Dorota Lachowska. Biblioteka Socjologiczna. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Archiwa - Kancelarie - Zbiory
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 99
Liczba cytowań: 0
