La parodie de la longue durée : l’Histoire vue par Kazimierz Brandys („Variations postales”, 1972) et Andrzej Bart („Rien ne va plus”, 1991)

Abstrakt

A PARODY OF THE LONGUE DURÉE: HISTORY SEEN THROUGH THE EYES OF KAZIMIERZ BRANDYS (WARIACJE POCZTOWE, 1972) [POSTAL VARIATIONS] AND ANDRZEJ BART (RIEN NE VA PLUS, 1991)

The article offers a comparative study of two novels exploring in an ironic way two centuries of Polish history which shaped modern Polish identity: from the demise of the old Polish-Lithuanian Commonwealth to the 1968 political crisis and its consequences. The article focuses on how the two writers undermine the stereotypical martyrological version of history. Both aim to disrupt historical linearity: Brandys by inserting “silence” between individual letters and by consciously detaching them from the most significant events (uprisings, wars), and Bart by presenting these events from the perspective of an ignorant, doubly limited by the painting which assumes the role of the narrator. Another motif that both novels have in common is that the Polish national hero (symbolic Konrad) is at all times accompanied, as if in the background, by a Jewish doppelganger. It is most significant that for both writers the year 1968 is a turning point marking the end of common Polish-Jewish history, perhaps even more so than the Holocaust.

PARODIA DŁUGIEGO TRWANIA. HISTORIA WIDZIANA OCZAMI KAZIMIERZA BRANDYSA (WARIACJE POCZTOWE, 1972) I ANDRZEJA BARTA (RIEN NE VA PLUS, 1991)

Artykuł jest studium porównawczym dwóch powieści przedstawiających w sposób ironiczny dwa wieki polskiej historii, stanowiącej do dziś o kształtowaniu się polskiej tożsamości: poczynając od końca dawnej Rzeczypospolitej, a kończąc na wydarzeniach marcowych 1968 roku i ich konsekwencjach. Celem studium jest przyjrzenie się metodom, jakimi posługuje się każdy z autorów w walce ze stereotypową wizją martyrologicznej wersji historii. Obaj dążą do rozerwania linearności historycznej — Brandys poprzez „ciszę” pomiędzy poszczególnymi listami i świadome ich przesunięcie wobec wydarzeń znaczących (powstania, wojny), Bart poprzez przedstawienie tych wydarzeń z perspektywy nic nierozumiejącego, w dwójnasób ograniczonego narratora-obrazu. Innym motywem, łączącym obie powieści, jest wprowadzenie, niejako na drugim planie, w cieniu polskiego bohatera narodowego (symbolicznego Konrada), towarzyszącego mu przez cały ten okres Żyda-sobowtóra. Fakt, że punktem granicznym dla obu autorów staje się rok 1968, prawdziwy koniec tej wspólnej historii, bardziej może nawet niż sama Zagłada, jest także znaczący.