ROSJA W „WIADOMOŚCIACH” (1946–1953). SPORY I DYSKUSJE PUBLICYSTÓW
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2023.006Słowa kluczowe
Rosja, Sowiety, komunizm, relacje polsko-rosyjskie, „Wiadomości”, sowietyzacja, rusyfikacjaAbstrakt
W prezentowanym artykule podejmuję próbę zrekonstruowania rosyjskiego tematu w „Wiadomościach” w latach 1946–1953 w epoce „reakcji” stalinowskiej. Analizą zostały objęte liczne szkice publikowane w tygodniku aż po artykuły obwieszczające śmierć Stalina. Problematyka rosyjsko-sowiecka była jednym z dominujących zagadnień w pierwszym okresie powojennych „Wiadomości”. Publikacjom pierwszych tekstów poświęconych doświadczeniom polskim w sowieckim „domu niewoli” towarzyszyły fundamentalne szkice polityczne, socjologiczne, etyczne, historiozoficzne najwybitniejszych publicystów emigracyjnych, w których ujawniło się najszersze z możliwych polskie spektrum myślenia o Rosji, w których wyartykułowany został stosunek do niej: od bezpardonowej wrogości po jawną sympatię. Na tych sporach i dyskusjach skupiam uwagę, wyławiam z mnogości tekstów i tematów najistotniejsze problemy, wokół których koncentrowały się polemiki: podobieństw i różnic między Rosją i Związkiem Sowieckim, ciągłości bądź przeciwstawności obu systemów politycznych, dziedzictwa Rosji w Sowietach, relacji pomiędzy rusyfikacją a sowietyzacją, wreszcie stosunku do Rosjan, polskiego „programu wschodniego”.
Bibliografia
Bachórz J., O obrazach Słowian w polskiej literaturze romantycznej, [w:] W świecie literatury romantycznej, Zielona Góra 1991.
Badeni S., Apogeum carskiej Rosji, „Wiadomości” 1950, nr 36 (231).
–, Habsburgowie i Romanowowie, „Wiadomości” 1949, nr 47 (190).
–, Krymska tragedia, „Wiadomości” 1950, nr 42 (237).
–, Lata powodzenia „Wiadomości” 1950, nr 30 (225).
–, Mikołaj I a Kościół katolicki, „Wiadomości” 1950, nr 10 (205).
–, Spotkanie Mikołaja I z Grzegorzem XVI, „Wiadomości” 1950, nr 27 (222).
–, Wyznawcy i trwożliwi, „Wiadomości” 1950, nr 21 (215).
–, Żandarm Europy, „Wiadomości” 1950, nr 2 (197).
Bobkowski A., „… gdie tak swobodno dyszit czełowiek…”, „Wiadomości” 1946, nr 38/30.
Borowicz A., Czy zbrodnia katyńska była „w istocie swej właśnie humanistyczna”?, „Wiadomości” 1948, nr 20 (111).
Bregman A., I Rosja i Sowiety, „Wiadomości” 1948, nr 19 (110).
–, Niedoszły podział Niemiec, „Wiadomości” 1949, nr 21 (164).
–, Prawo rządzące polityką polską, „Wiadomości” 1946, nr 16.
–, Towarzysz Krawczenko wybrał wolność, „Wiadomości” 1946, nr 19.
–, Ucieczka od wolności. Sprawa Barsowa, „Wiadomości” 1949, nr 49 (192).
–, Własow, „Wiadomości” 1948, nr 43 (134).
–, Zagadka Roosevelta, „Wiadomości” 1947, nr 4 (43).
Cat-Mackiewicz S., Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa Sowietów, Warszawa 1999.
Chamberlin W. H., Powikłane koleje stosunków amerykańsko-sowieckich, tłum M. Służewska, „Wiadomości” 1947, nr 11 (50).
Cobb H. A., Proces Sterna. Relacja naocznego świadka, tłum M. Służewska, „Wiadomości” 1946, nr 21.
Dostojewski F., Dziennik pisarza, t. 3, tłum. M. Leśniewska, Warszawa 1982.
Drawicz A., Zagraniczna Rosja. Książki, ludzie, czasopisma, idee, [w:] tegoż, Spór o Rosję, Warszawa 1992.
Dubyk H., „Sprawa rosyjska” Józefa Łobodowskiego, [w:] Literatura rosyjska w kręgu „Kultury”. W poszukiwaniu zatraconej solidarności, t. 1, red. P. Mitzner, Paryż–Kraków 2016.
Fischer L., Sowiety a Polska, tłum. M. Służewska, „Wiadomości” 1947, nr 46/47 (85/86).
[Grydzewski M.], Stalin: kontrrewolucjonista (w rubryce Silva rerum), „Wiadomości” 1953, nr 6 (358).
Habielski R., Niezłomni nieprzejednani. Emigracyjne „Wiadomości” i ich krąg 1940–1981, Warszawa 1991.
Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 3: Od narodzin do wielkości 1917–1939, tłum. A. Metkowski, Poznań 2016.
Herling-Grudziński, „Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” na nowej emigracji, [w:] A. Mickiewicz, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Rzym 1946.
Istorija ukrajinśkoji literatury 20 stołyttia. U dwoch knyhach, knyha persza: Persza połowyna XX stołyttia, red. Donczyk, Kyjiw 1998.
Jakowenko N., Historia Ukrainy do 1795 roku, tłum. A. Babiak-Owad, K. Kotyńska, Warszawa 2011.
Kantak K. ks., Linia Curzona czy linia Sazonowa, „Wiadomości” 1951, nr 255 (kor.).
Kieniewicz S., Historia Polski 1795–1918, Warszawa 1983.
Komarnicki W., Lord Curzon o wschodnich granicach Polski, „Wiadomości” 1948, nr 41 (132).
Korczyński A., Kiedy Stalin umrze…, „Wiadomości” 1950, nr 34 (229).
Korniejenko A., „Rozstrzelane odrodzenie”, Kraków–Przemyśl 2010.
Kosarenko-Kosarewycz W., Polacy, Moskale i Ukraińcy, „Wiadomości” 1951, nr 32 (280).
Kowalewski J., Manifest humanistyczny, „Wiadomości” 1948, nr 15 (106).
Krawczenko W., Wybrałem wolność. Życie prywatne i polityczne radzieckiego funkcjonariusza, tłum. M. Antosiewicz, Warszawa 2009.
Kucharzewski, Od białego do czerwonego caratu, Gdańsk 1990.
Lewandowski W., Józef Mackiewicz. Artyzm. Biografia. Recepcja, Londyn 2000.
Ławrinenko J., Rostrylane Widrodżennia. Antołohija 1917–1933. Poezija – Proza – Drama – Esej, Paryż 1959.
Łobodowski J., Brak programu wschodniego, „Wiadomości” 1949, nr 7 (150).
–, Kilka uwag o Dostojewskim, „Wiadomości” 1948, nr 31/32 (122/123).
–, Jeszcze o powstaniu warszawskim, „Wiadomości” 1947, nr 27 (66).
–, Nasi w Barcelonie, „Wiadomości” 1947, nr 14/15 (53/54).
–, Piłsudski i kontrrewolucja rosyjska, „Wiadomości” 1947, nr 45 (84).
–, „Przyjaciele Moskale”, „Wiadomości” 1950, nr 39 (234).
–, Sowiety czy Rosja, „Wiadomości” 1947, nr 43 (82).
Mackiewicz J., Bolszewizm i Watykan, „Wiadomości” 1949, nr 35/36 (178/179).
–, Droga donikąd, Londyn 1993.
–, Gdzie jest prezydent Ulmanis, „Wiadomości” 1948, nr 9 (100).
–, Kisliakowy, „Wiadomości” 1949, nr 14 (157).
–, Klucz do „Parku Kultury i Wypoczynku”, „Wiadomości” 1951, nr 48 (296).
–, Nie Rosja, ale Sowiety, „Wiadomości” 1947, nr 18 (57).
–, O dokładne rozeznanie wroga, „Wiadomości” 1947, nr 30 (69).
–, Powstanie warszawskie z innej strony, „Wiadomości” 1947, nr 20 (59).
–, Rozdzieranie szat, „Wiadomości” 1949, nr 32 (175).
–, Sowiecki czy radziecki (Korespondencja), „Wiadomości” 1947, nr 51/52 (90/91).
–, Tajemnica szwedzkiego dossier, „Wiadomości” 1949, nr 41 (184).
–, Tajemnicza śmierć Iwana Kriwoziercowa, głównego świadka zbrodni katyńskiej, „Wiadomości” 1952, nr 15/16 (315/316).
Mackiewicz S., Towarzysz Anna Mikołajenko, „Wiadomości” 1953, nr 17 (369).
MacLean F., Ostatni proces moskiewski. Grube ryby, tłum. G. Herling-Grudziński, „Wiadomości” 1950, nr 9 (204).
–, Ostatni proces moskiewski. Wyszyński rozstawia sieci, tłum. G. Herling-Grudziński, „Wiadomości” 1950, nr 7 (202).
–, „Tylko w Związku Sowieckim”, tłum. G. Herling-Grudziński, „Wiadomości” 1950, nr 12 (207).
Mandelsztam O., Późne wiersze, Warszawa 1979 (przedruk z wyd.: Londyn 1977).
Mieroszewski J., Filologia polityczna, „Wiadomości” 1949, nr 41 (184).
–, Filozofia kompromisu, „Wiadomości” 1950, nr 10 (205).
Moczkodan R., Strategie krytycznoliterackie Wiktora Weintrauba (na przykładzie jego współpracy z londyńskimi „Wiadomościami”, [w:] Literatura polska obu Ameryk. Studia i szkice. Seria druga, red. B. Szałasta-Rogowska, Katowice 2016.
Nowakowski Z., „A to Polska właśnie”, „Wiadomości” 1946, nr 1.
–, Ryków kamrat i kamrat Rykow, „Wiadomości” 1946, nr 38/39.
Pandora, Wspomnienie o drogim zmarłym (w rubryce Puszka), „Wiadomości” 1953, nr 16 (368).
Pigoń S., Dramat dziejowy polsko-rosyjski w ujęciu Mickiewicza, [w:] tegoż, Zawsze o Nim. Studia i odczyty o Mickiewiczu, Kraków 1960.
Pragier A., Na ratuszu w roku 1913, „Wiadomości” 1950, nr 31 (226).
–, Nadbudowa, „Wiadomości” 1950, nr 47 (242).
–, Socjalizm i komunizm, „Wiadomości” 1946, nr 13.
Stempowski J., W dolinie Dniestru i inne eseje ukraińskie. Listy o Ukrainie, wyb., oprac. i posł. A. S. Kowalczyk, Warszawa 1993.
Stroński S., Włókna polskie w tkaninie Churchilla, „Wiadomości” 1950, nr 51 (246).
–, Zaloty i kłopoty. Hitler – Stalin 1939–1941, „Wiadomości” 1947, nr 21 (60).
Strzelecki J. W., Niekoniecznie cymbał (w rubryce: Korespondencja), „Wiadomości” 1950, nr 5/6 (200/201).
Studnicki W., Aneksja i wojna z Sowietami, „Wiadomości” 1947, nr 41 (80).
Sucharski T., Polskie poszukiwania „innej” Rosji. O nurcie rosyjskim w literaturze Drugiej Emigracji, Gdańsk 2008.
Sucharski T., „Wszystko odbyło się inaczej. Naprawdę wyglądało to nie tak”, czyli Józefa Mackiewicza wizje polskiej niepodległości, [w:] Projektowanie niepodległości i dziedzictwo polszczyzny. W stulecie odzyskania niepodległości, red. W. Ratajczak, M. Osiewicz, Poznań 2021.
Sukiennicki W., Pradziadów szlakiem (1832–1939), „Wiadomości” 1949, nr 49 (192).
Theates, Czasopisma krajowe, „Wiadomości” 1947, nr 48 (87).
Tołczyk D., Gułag w oczach Zachodu, Warszawa 2009.
Toporska B., Bolszewizm i klasa inteligencka, „Wiadomości” 1952, nr 28 (328).
Voigt F. A., Jak Wielka Brytania skapitulowała w sprawie Polski, tłum. M. Służewska, „Wiadomości” 1948, nr 24 (115).
–, Zaćmiona strona księżyca, tłum. M. Służewska, „Wiadomości” 1946, nr 36.
Weintraub W., Szkic autobiografii, [w:] tegoż, O współczesnych i o sobie. Wspomnienia, sylwetki, szkice literackie, oprac. i wstęp S. Barańczak, Kraków 1994.
Weissberg-Cybulski A., Rosja na rozdrożu, tłum. T. Terlecki, „Wiadomości” 1953, nr 19 (371).
–, Wielka czystka, tłum. A. Ciołkosz, Paryż 1967.
Wierzyński K., Wybór poezji, wyb., oprac., wstęp K. Dybciak, Wrocław–Warszawa–Kraków 199.
Woźniak A., Wątki rosyjskie w publicystyce Józefa Łobodowskiego, „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych” 2016, t. 6, nr 14.
Wraga R., Do przyjaciół Rosjan, „Wiadomości” 1948, nr 19 (110).
–, Nowy etap rewolucji reakcyjnej, „Wiadomości” 1946, nr 16.
–, Wspomnienie z Kijowa, „Wiadomości” 1946, nr 2.
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. 9, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 2004.
Zahorska S., Historia połyka rewolucję, „Wiadomości” 1952, nr 30 (330).
–, Magia i buchalteria, „Wiadomości” 1952, nr 42 (342).
–, Moskwa 1934, „Wiadomości” 1952, nr 27 (327).
–, Rzeczywistość moralna, „Wiadomości” 1946, nr 37.
–, W drodze do kołchozu, „Wiadomości” 1952, nr 36/37 (336/337).
–, Wołanie o ideę, „Wiadomości” 1950, nr 12 (207).
Zbyszewski W. A., Coulondre i Sowiety, „Wiadomości” 1950, nr 52/53 (247/248).
–, Czapski o Rosji „Wiadomości” 1949, nr 20 (163).
–, Korea, „Wiadomości” 1950, nr 32/33 (227/228).
–, Program wschodni, „Wiadomości” 1948, nr 26 (117).
–, Trockij o Stalinie, „Wiadomości” 1947, nr 14/15 (53/54).
Zdziechowski J., Dwa pochody na Warszawę (1940 [sic!] i 1944), „Wiadomości” 1950, nr 47 (242).
Zdziechowski M., Tragiczna Europa – w obronie liberalizmu, [w:] tegoż, W obliczu końca, Warszawa 1999.
Zubrzycki A., „Radziecki” vel „zdradziecki”, „Wiadomości” 1949, nr 12/13 (155/156).
Żyliński W., O równą miarę u „przyjaciół Moskali”, „Wiadomości” 1950, nr 44 (239).
–, „Przyjaciel Moskal” – Ordin-Naszcziokin, „Wiadomości” 1950, nr 11 (206).
–, Rosja i Polska: nic się nie zmieniło, „Wiadomości” 1951, nr 7 (255).
–, Stalin o granicach Polski, „Wiadomości” 1946, nr 36.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tadeusz Sucharski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 100
Liczba cytowań: 0
