Złoto i popiół. Śledztwo archiwalne i interpretacyjne w sprawie wspomnienia paryskiego Leo Lipskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2022.003Słowa kluczowe
Leo Lipski, Paryż ze złota, wspomnienie, Zagłada, powtórzenie, widmo, heterotopiaAbstrakt
Artykuł prezentuje historię powstania, analizę tkanki tekstowej oraz interpretację treści wspomnienia paryskiego Leo Lipskiego, zatytułowanego Paryż ze złota. Wspomnienie było zapisem doświadczeń autora, związanych z jego podróżą z Tel Awiwu do Paryża w 1975 r. Punktem wyjścia artykułu jest porównanie maszynopisu utworu, wysłanego Jerzemu Giedroyciowi w 1976 r., z wersją opublikowaną w roku 2002. W tym pierwszym zwracają uwagę korekty, a zwłaszcza skreślenia związane ze stanem zdrowia Lipskiego, dotkniętego prawostronnym paraliżem oraz afazją. Analiza owych skreśleń stanowi asumpt do interpretacji utworu. Artykuł prezentuje dwa komplementarne odczytania tekstu. Pierwsze, jasne (jego metaforą jest złoto), ogniskuje się wokół radości autora, który wyjeżdżając do Paryża, spełnił swoje marzenie, oraz wspomnień jego szczęśliwej młodości w Krakowie w latach 30. XX w. Drugie odczytanie, ciemne (jego metaforą jest popiół), śledzi ukryty tanatyczny wątek wspomnienia, w którym dochodzą do głosu przeżycia wojenne pisarza. Celem artykułu jest pokazanie, w jaki sposób przymus powtarzania traumatycznych przeżyć splata się we wspomnieniu z literackimi próbami ich cofnięcia i powrotu do szczęśliwej przeszłości.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte.
Agamben G., O zaletach i niedogodnościach życia wśród widm, [w:] tegoż, Nagość, tłum. K. Żaboklicki, Warszawa 2010.
Augé M., Nie-miejsce. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, tłum. R. Chymkowski, przedmowa W. J. Burszta, Warszawa 2010.
Bartmiński J., Kontekst założony, historyczny czy kreowany?, [w:] Semantyka tekstu artystycznego, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Lublin 2001.
Burszta W., Czytanie kultury. Pięć szkiców, Łódź 1996.
Chase M., Shaw Ch., The Imagined Past. History and Nostalgia, Manchester – New York 1989.
Cuber M., „Proza Leo Lipskiego: poetyka i egzystencja”. Praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice 2006, https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/4960/1/Cuber_Proza_Leo_Lipskiego.pdf (dostęp: 23 listopada 2020).
–, Trofea wyobraźni. O prozie Leo Lipskiego, Katowice 2011.
Foucault M., Inne przestrzenie, tłum. A. Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie” 2005, nr 6.
Freud Z., Żałoba i melancholia, [w:] tegoż, Psychologia nieświadomości, tłum. R. Reszke, Warszawa 2007.
Gosk H., Jesteś sam w swojej drodze. O twórczości Leo Lipskiego, Izabelin 1998.
– , Walizka z bibułkami. Edycja „Paryża ze złota...” Leo Lipskiego, „Narracje o Zagładzie” 2017, nr 3.
Kępiński A., Melancholia, Warszawa 1974.
Klein M., Żałoba i jej związek ze stanami maniakalno-depresyjnymi, tłum. A. Czownicka, [w:] Depresja. Ujęcie psychoanalityczne, red. K. Walewska, J. Pawlik, Warszawa 1992.
Krawczyńska D., Małe narracje o Zagładzie, [w:] Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania, red. T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska, Łódź 2009.
Kristeva J., Czarne słońce. Depresja i melancholia, tłum. M. P. Markowski, R. Ryziński, wstęp M. P. Markowski, Kraków 2007.
Lipski L., Paryż ze złota. Teksty rozproszone, wybór, oprac. i posłowie H. Gosk, Izabelin 2002.
–, Piotruś, Olsztyn 1995.
Lipski L., Gliksman Ł., Głos z zamurowanego ciała. Rozmowa z Leo Lipskim i Łucją Gliksman, rozm. przepr. S. Bereś, „Teksty Drugie” 2002, nr 4.
Maciejowska A., Słowo wstępne, [w:] Leo Lipski, Powrót, Paryż–Kraków 2015.
Tański P., „Kontury” – izraelskie pismo literackie, „Archiwum Emigracji” 2000, nr 3.
Wierzejska J., Retoryczna interpretacja autobiograficzna. Na przykładzie pisarstwa Andrzeja Bobkowskiego, Zygmunta Haupta i Leo Lipskiego, Warszawa 2012.
Wittlin J., Mój Lwów, [w:] tegoż, Orfeusz w piekle XX wieku, posłowie J. Zieliński, Kraków 2000.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 343
Liczba cytowań: 0