„Ciągle ta dwoistość”. Wokół dyskursu autotematycznego w dylogii Andrzeja Chciuka „Atlantyda” i „Ziemia księżycowa”
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2021-22.009Słowa kluczowe
Andrzej Chciuk, Atlantyda, Ziemia księżycowa, pamięć, implant pamięci, pakt au-to/bio/geo/graficzny, autonarracjaAbstrakt
Atlantyda i Ziemia księżycowa to najbardziej znane i najczęściej badane utwory Andrzeja Chciuka (1920–1978), polskiego pisarza, który wyemigrował z rodzinnego miasta w 1939 r. Literaturoznawcy zwracali szczególną uwagę na język dylogii, przede wszystkim bałak, oraz przedstawienia prowincjonalnego miasta, jego atmosfery oraz wielokulturowości. Nowe odczytania – a tym samym nowe interpretacje – utworów Chciuka powstały dzięki przekładowi Atlantydy i Ziemi księżycowej na język ukraiński w 2011 r. Ukraińscy badacze rozpatrują twórczość Chciuka m.in. w kategoriach autorskich modeli etnokulturowych, tożsamości narracyjnej czy auto/bio/geo/grafii. Niniejszy artykuł analizuje dyskurs autotematyczny dylogii, w którym poruszane są również takie aspekty, jak pamięć autobiograficzna, pamięć kulturowa, zagadnienia kształtowania się tożsamości wielokulturowego pogranicza, sposoby reprezentacji aktywność autonarracyjnej oraz przestrzenne ramy „ja” autobiograficznego. Wreszcie, artykuł odnosi się również do strategii paktu auto/bio/geo/graficznego.
Bibliografia
Bakuła B., Oblicza autotematyzmu (autorefleksyjne tendencje w polskiej prozie po roku 1956), Poznań 1991.
Cembik A., Drohobycz, Drohobycz, „Polonistyka. Innowacje” 2018, nr 8.
Chciuk A., Atlantyda. Opowieść o Wielkim Księstwie Bałaku, Warszawa 2002.
–, Ziemia księżycowa. Druga opowieść o Wielkim Księstwie Bałaku, Warszawa 2002.
[Chciuk A.] Хцюк A., Атлантида. Розповідь про Велике Князівство Балаку; Місяцева земля. Друга розповідь про Велике Князівство Балаку, пер. з пол., прим., перед. сл. Н. Римської, Київ 2011.
Czapliński P., Prześladowcy, pomocnicy, świadkowie. Zagłada i polska literatura późnej nowoczesności, [w:] Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. P. Czapliński, E. Domańska, Poznań 2009.
Czermińska M., Autor – podmiot – osoba, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku wiedza o kulturze – edukacja, t. 1, red. M. Czermińska i in., Kraków 2005.
–, Dom w autobiografii i powieści o dzieciństwie, [w:] Przestrzeń i literatura. Studia, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław 1978.
[Durkalewicz W.] Дуркалевич B., Дрогобицькі авто/біо/гео/графії, Дрогобич 2020.
Durkalewicz W., Książka, biblioteka, czytanie w semiosferze drohobyckich auto/bio/geo/grafii (prolegomena), „Nowa Biblioteka” 2019, nr 4.
[Durkalewicz W.] Дуркалевич B., Моделювання наративної ідентичності: індивідуальний міф у творах Івана Франка, Анджея Хцюка і Бруно Шульца, Дрогобич 2015.
Dutka E., „Mgławica rzeczy i spraw”. Drohobycz i Wielkie Księstwo Bałaku Andrzeja Chciuka, [w:] taż, Próby topograficzne. Miejsca i krajobrazy w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Katowice 2014.
Golka M., Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009.
Grynberg H., Drohobycz, Drohobycz, [w:] tenże, Drohobycz, Drohobycz, Warszawa 1997.
Hadaczek B., Historia literatury kresowej, Szczecin 2008.
Kotyńska K., Lwów. O odczytaniu miasta na nowo, Kraków 2015.
Kuźma E., Fabuła w prozie autotematycznej (na przykładzie prozy Jerzego Andrzejewskiego), [w:] Fabuła utworu literackiego, red. Cz. Niedzielski, J. Speina, Toruń 1987.
Landsberg A., Prosthetic Memory: Transformation of American Remembrance in the Age of Mass Culture, New York 2004.
Lejeune Ph., Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, przeł. W. Grajewski, S. Jaworski, A. Labuda, R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.
Lewicka M., Psychologia miejsca, Warszawa 2012.
Linkiewicz O., Relacje międzykulturowe i świadomość narodowa. Społeczności lokalne Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Metamorfozy społeczne. Badania nad dziejami społecznymi XIX i XX w., t. 2, red. nauk. J. Żarnowski, Warszawa 2007.
[Mnich R.] Мних P., Дрогобичанин Бруно Шульц, Дрогобич 2006.
Podraza-Kwiatkowska M., U źródeł dwudziestowiecznego autotematyzmu (ze studiów nad poezją okresu Młodej Polski), [w:] Problemy literatury polskiej lat 1890–1939, seria II, Wrocław 1974.
Rybicka E., Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Schenkelbach E., Pierwsza noc u Szatana, Kraków 2005.
[Suchomlinow O.] Сухомлинов O., Етнокультурний дискурс в літературі польсько- українського пограниччя ХХ століття, Донецьк 2012.
Weinper K., Przestrzeń Drohobycza – miasta Andrzeja Chciuka, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2009, t. 6.
Zieliński J. (J. Kowalski), Chciuk Andrzej, [w:] tenże, Leksykon polskiej literatury emigracyjnej, wyd. 2 popr. i poszerzone, Lublin 1990.
Żongołłowicz B., Andrzej Chciuk. Pisarz z antypodów, Kraków 1999.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 371
Liczba cytowań: 0
