Pompejusz Wielki, jego trzeci konsulat i "senatus consultum ultimum"

Abstrakt

Przedmiotem rozważań jest wyjątkowa uchwała senatu (tzw. senatus consultum ultimum – SCU) podjęta w 52 roku p.n.e. dla zażegnania niepokojów w Rzymie po zamordowaniu Klodiusza przez Milona oraz wyborze Pompejusza na konsula sine collega. Na podstawie “communis opinio” SCU było podejmowane wówczas, gdy dominujący w senacie optymaci zamierzali ostatecznie rozprawić się z przeciwnikami politycznymi. Jednakże podjęcie nadzwyczajnej uchwały w 52 roku wynikało, jak się wydaje, z odmiennych okoliczności. Sytuacja polityczna była w tym czasie szczególnie trudna. Czołowi optymaci byli tak zdesperowani, że skierowali SCU m.in. do Pompejusza, który wówczas był jedynie prokonsulem. W wypadku tego SCU nie chodziło o wystąpienie przeciwko jakimś konkretnym osobom, lecz o zaprowadzenie porządku w Rzymie, czego dowodzi fakt, że do charakterystycznej dla SCU formułki dodano jeszcze jedno polecenie: Pompejusz ma zrobić zaciąg żołnierzy w całej Italii. Pompejusz podjął się wykonania swego zadania dopiero wtedy, gdy uczyniono go consul sine collega. Wówczas jego działania były podejmowane lege artis. Pompejuszowi wyraźnie chodziło o to, by pokazać, że można rozwiązywać problemy i ukarać sprawców surowiej niż zwykle, lecz z zachowaniem prawa, choćby to były jedynie pozory. Wyjątkowość sytuacji polegała na tym, że dominujący w senacie optymaci nie pozbyli się swoich przeciwników politycznych, jak to bywało dawniej, gdy uchwalano SCU, oddając zaś władzę Pompejuszowi utracili dominację. Pompejusz wyszedł z tego konfliktu wzmocniony politycznie, a jego działania w 52 roku zostały zapamiętane jako wynik jego działalności nie w ramach wyjątkowej uchwały senatu, lecz w ramach trzeciego konsulatu.