Spreparowane edycje utworów Adama Mickiewicza, czyli potyczki wydawców zakordonowych z cenzurą carską w okresie zaborów

Abstrakt

Cenzura carska w XIX i na początku XX wieku kontrolowała zarówno miejscową produkcję wydawniczą, jak i publikacje sprowadzane z innych zaborów oraz z zagranicy. W związku z tym z importu znacznej części druków zakordonowych z góry rezygnowano (w wypadku wydań utworów Adama Mickiewicza, w okresie od początku lat sześćdziesiątych do 1914 roku, z ponad 70%), spodziewając się słusznie, że nie zostaną dopuszczone do obiegu. Mimo to prawie 3/5 (51 z 87) wysłanych wówczas do Cesarstwa edycji dzieł poety rosyjskie urzędy kontroli zakwestionowały: 34 zakazały w całości, a w 17 nakazały wymazać lub wyciąć wskazane fragmenty, co negatywnie wpływało na wygląd książek i odstręczało od ich kupna. Aby zapobiec temu zjawisku, niektórzy wydawcy zakordonowi i zagraniczni przygotowywali specjalne wersje publikacji, przeznaczone na eksport do zaboru rosyjskiego. Jeśli chodzi o edycje utworów Mickiewicza, zarejestrowano sześć takich wypadków.