Wileńska poezja okolicznościowa doby stanisławowskiej. Od projektu antologii do problemów edycji

Abstrakt

W artykule zostały przedstawione plany przygotowania antologii litewskiej poezji okolicznościowej epoki stanisławowskiej. W zbiorach bibliotek wileńskich zachowało się sporo utworów okolicznościowych z drugiej połowy XVIII wieku, zwłaszcza z lat 1762–1794. Trudno określić liczbę tego rodzaju wierszy. Autorami są zarówno uczniowie i profesorowie wileńskich uczelni, przedstawiciele stanu szlacheckiego i duchowni, jak i wybitni poeci tego czasu. Druki te świadczą o kulturze literackiej Wilna, są swoistą kroniką Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowy XVIII wieku. Powodem do ich powstania były zarówno najważniejsze wydarzenia tamtych czasów, jak ingres biskupa Ignacego Jakuba Massalskiego (1762), elekcja i koronacja Stanisława Augusta (1764), obchody kolejnych rocznic elekcji i koronacji monarchy, jego imienin, urodzin, zakończenie obrad Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego – a także uroczystości i święta rodzinne: chrzty, śluby, imieniny i pogrzeby różnych osób. Istnieją też utwory poświęcone mniej istotnym wydarzeniom, jak np. powrót z podróży do Nieświeża księżnej Teofilii z Radziwiłłów Morawskiej.

Wydanie antologii wileńskiej poezji okolicznościowej epoki stanisławowskiej jest szansą na zbudowanie poetyckiej kroniki Wilna i Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Przygotowanie antologii wymaga dłuższych i różnorodnych poszukiwań. Część wierszy jest przechowywana jako samodzielne druki, lecz w katalogach występują one pod różnymi tytułami, czasami niemającymi nic wspólnego z autorem lub z tematem czy tytułem wiersza, część tekstów jest współoprawna z innymi drukami lub katalogowana jako rękopisy. Jednym z najtrudniejszych zadań jest ustalenie autorstwa wszystkich ówczesnych wierszy okolicznościowych, gdyż nie zostały podpisane, wskazano jedynie ośrodki, z których pochodziły. Wileńska poezja okolicznościowa drugiej połowy XVIII wieku niewątpliwie zasługuje na uwagę. Odwołuje się ona do najważniejszych wydarzeń z życia politycznego i publicznego, jest świadectwem zaangażowania osób, do których była adresowana, stanowi również element życia publicznego, gdyż nierzadko utwory te były wygłaszane podczas różnego rodzaju uroczystości i nawiązywały do symboliki eksponowanej w przestrzeni publicznej.