Editorial form of the “Przyjaciółka” weekly – inspirations and changes. Part 1: 1948–1956
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2022.00036Keywords
“Moja Przyjaciółka” (Żnin), “Przyjaciółka” (Warsaw), women’s press, aesthetics, typography, visual communication, propagandaAbstract
The press hit of the PRL readers, the weekly “Przyjaciółka”, has received many studies mainly relating to its content, analyzed in various contexts and perspectives. The subject of its publishing form – the editorial shape, graphic design, lettering or typography – of important tools of visual communication, carrying a specific propaganda message of the political administrator of the journal, was discussed much less frequently. These elements were outlined in chronological order, with particular reference to the period when “Przyjaciółka” was published under the name of the Instytut Prasy Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik” (March 1948–February 1951) and in the first years at the Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza “Prasa” (March 1951–1956). The starting point for the analysis is the direct predecessor of “Przyjaciółka”, the pre-war nationwide biweekly “Moja Przyjaciółka” from Żnin in Wielkopolska region, published in the years 1934–1939. Its graphic design was prepared by young graduates of the Poznań “Zdobnicza” College, who created, inter alia, for this magazine original cover illustrations. Although “Przyjaciółka” weekly, faithful to the conventions of realism, did not transfer this kind of solutions to its covers and used photographs, on its back cover for many years it published reproductions of paintings, and its draftsmen in the discussed and later period included: Władysław Buśkiewicz, Jadwiga Lipowska, Antoni Uniechowski, Grażyna Staszko, Ada Święcicka, occasionally Maja Berezowska. High circulation, reaching even 2 million copies of a single issue, made it, after all, a tool for shaping the taste of an aesthetic multi-million audience.
References
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Zespół 1827: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” Zarząd Główny w Warszawie. Akta osobowe dziennikarzy: Issat Koszutska Jadwiga, sygn. 2687; Kreutz Zofia, sygn. 3745; Orgelbrand Halina, sygn. 5963; Święcicka Ada, sygn. 7818.
Źródła prasowe
„Przyjaciółka” 1948–1956.
Issat J., 1968, Tak się zaczęło, „Przyjaciółka”, nr 12.
Jak zaczynaliśmy, 1978, „Przyjaciółka”, nr 12.
Pragier R., 1978, Trzydzieści lat minęło…, „Przyjaciółka”, nr 12.
Przedstawiamy czytelnikom współtwórców – „Przyjaciółki”, 1948, „Przyjaciółka”, nr 37.
Szeląg J. (Zbigniew Mitzner), 1948, Milionerka, „Przyjaciółka”, nr 37.
Literatura przedmiotowa
Fikus F., 1973, Ze wspomnień, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, nr 1.
Fogelzang-Adler E., 2018, Przez radosne okulary. Polska Ludowa w listach do „Przyjaciółki” 1948–1956. Część I: 1948–1952, Kraków.
Fogelzang-Adler E., 2013, Żony, matki, pracownice. Role społeczne kobiet w Polsce Ludowej w interpretacji tygodnika „Przyjaciółka” (1948–1953), „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica”, nr 10.
Katalog Prasy Polskiej, 1963, Warszawa.
Kłyszyński A., 1990, Trudne początki w trudnych czasach. (Ze wspomnień dziennikarza z lat czterdziestych), w: Materiały Pomocnicze do Historii Dziennikarstwa Polski Ludowej, t. 13, pod red. A. Słomkowskiej, Warszawa.
Kowalski J., 2008, Anna Fredek i Przyjaciółka, „Wysokie Obcasy”, nr 40.
Koźniewski K., 1977, Historia co tydzień: szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1944–1950, Warszawa.
Łukasiewicz E., 1985, Kobieca ale nie babska, „Dziennik Łódzki”, nr 57.
Paczkowski A., 1980, Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa.
Peters S., 1952, Szata graficzna gazety, „Poligrafika”, nr 3.
Peters S., 1958, Redagowanie książki, gazety i czasopisma, Warszawa.
(Rt), 1952, Jak powstaje „Przyjaciółka” – pismo o 2 milionach nakładu, „Życie Warszawy”, nr 57.
Słownik artystów plastyków: artyści plastycy Okręgu Warszawskiego ZPAP: 1945–1970: słownik biograficzny, 1972, Warszawa.
Sokół Z., 2003, „Przyjaciółka” – tygodnik kobiecy (Część II: marzec 1951 – marzec 1990), „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej” (7).
Sokół Z., 2001, „Przyjaciółka” – tygodnik kobiecy (1948–1989). Część I – lata 1948–1951, „Kieleckie Studia Bibliologiczne”, t. 6.
Sokół Z., 1998, Prasa kobieca w Polsce w latach 1945–1995, Rzeszów.
Sokół Z., 2004, Tygodnik „Przyjaciółka” – czasopismo dla kobiet. Część III: „Przyjaciółka” w latach 1989–2002, „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej” (8).
Toeplitz J., 1974, Historia filmu polskiego, t. 3, Warszawa.
Tomaszewski A., 1989, Pismo drukarskie, Wrocław.
Tomaszewski A., 1996, Leksykon pism drukarskich, Warszawa.
Wd., 1937, Druk dwukolorowy systemem Beckmanna, „Przegląd Graficzny”, nr 5.
Wodniak K., 2017, „Moja Przyjaciółka” (1934–1939) w kręgu zainteresowań badaczy, w: Dzieje książki i prasy: przegląd badań za lata 2013–2015, red. B. Iwańska-Cieślik, E. Pokorzyńska przy współpr. Z. Kropidłowskiego i D. Spychały, Bydgoszcz.
Wodniak K., 2018, Beletrystyka w „Przyjaciółce”. Bibliografia 1948–1989, Bydgoszcz.
Wodniak K., 2020, „Moja Przyjaciółka” (1934–1939). Przebój prasowy Żnińskich Zakładów Wydawniczych Alfreda Krzyckiego, Bydgoszcz–Żnin.
Wodniak K., 2014, Powieść w odcinkach na łamach tygodnika „Przyjaciółka” w latach 1948–1989, w: Literatura i kultura popularna: badania i metody, pod red. A. Gemry, A. Mazurkiewicza, Wrocław.
Wodniak K., 2020, Redaktorki „Mojej Przyjaciółki” (1934–1939) i „Przyjaciółki” w okresie czytelnikowskim (1948–luty 1951), w: Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX wieku: stan badań i perspektywy, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok.
Wodniak K., 2007, Udział tygodnika „Przyjaciółka” w upowszechnianiu czytelnictwa masowego w powojennym 40-leciu, „Roczniki Biblioteczne”, R. 51.
Woźniak B., 2015, Pod hitlerowskim zarządem komisarycznym, „Pałuki”, nr 14.
Zajko-Czochańska J., 2021, „Przyjaciółka” jako źródło do badań nad tematyką kobiet w Polsce (1945–1989), w: Badania historii kobiet polskich na tle porównawczym: kierunki, problematyka, perspektywy, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Katarzyna Wodniak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 724
Number of citations: 0