“Kontrabanda” satirical nativity scene (1958) – attempt to reconstruct the content
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2021.0020Keywords
satirical nativity scene, satire, Polish People’s Republic, Ryszard Wierzbowski, Marek GrońskiAbstract
The article concerns the satirical nativity scene by Ryszard Marek (Ryszard Wierzbowski and Marek Groński) entitled Kontrabanda. It is an attempt to recreate the scenario of a stage adaptation of the work. The premiere of the play, directed by Bogdan Baer, took place on February 14, 1958, at Teatr Nowy in Łódz. Fragments of the performance were published in the local press in Łódź (“Dziennik Łódzki” 1958, no. 28 (3483), p. 4) and in “Szpilki” (1958, no. 16 (868), pp. 4–5) and “Odgłosy” (1959, no. 15 (59), p. 11) journals. The source material also includes “Biuletyny Państwowego Teatru Nowego”, escrowed at the National Archives in Łódź. The basis of reconstruction of the performance’s details are also reviews of the play.
Satirical texts constitute particularly interesting research material. They were inspired by and in response to the socio-political situation in the country. An important aspect of the article is an extensive editorial commentary to the discussed work, which will allow to explain the incomprehensible content, resulting from the setting of the text in the reality of the socialist state.
References
Źródła
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 110.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 16.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 31.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 72.
Literatura
Adamczewska I., 2015, Powieść reportażowa czy dziennikarska? Uwagi o międzywojennej twórczości prozatorskiej Jalu Kurka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 2 (28).
Baron-Milian M., 2015, Prawość Ojca. Aleksandra Wata zmagania z testamentem, „Śląskie Studia Polonistyczne”, t. 7, nr 2.
Berlewi H., 1957, Nieco o dawnej Awangardzie, „Życie Literackie”, R. 7, nr 27 (285).
Boy-Żeleński T., 1978, Reflektorem w mrok, wybór, wstęp i oprac. A. Z. Makowiecki, Warszawa.
Burek W., Iwaszkiewicz J., 1995, Sandomierz nas połączył. Korespondencja z lat 1945–1963, wstęp K. Burek, Warszawa.
Burek W., 1956, Siwy Każmirz i insi, wstęp J. Iwaszkiewicz, Warszawa.
Czerwiński B., 1957, 25-lecie poradnika „Co czytać?”, „Homo Dei”, R. 26, nr 2 (80), s. 247–257.
Dąbrowska M., 1988, Dzienniki, t. 4: 1951–1957, Warszawa.
Eisler J., 2008, Polskie miesiące, czyli kryzysy w PRL, Warszawa.
Grabowska A., 1958, Szopka polityczna w Teatrze Nowym (recenzja), „Głos Robotniczy” 25.02, nr 47 (4236).
Grzenkowicz M., 2017, Jan Zbigniew Słojewski nie żyje. Felietony "Hamiltona" w latach 60. i 70. czytali wszyscy, „Gazeta Wyborcza”, 10 sierpnia, https://wyborcza.pl/7,75410,22215909,jan-zbigniew-slojewski-nie-zyje-felietony-hamiltona-w-latach.html (dostęp: 26.07.2021).
Jagoszewski M., 1956, Niestety, z zaproszenia skorzystać nie możemy, wywiad z Kazimierzem Dejmkiem, „Dziennik Łódzki”, R. 12, nr 273 (3108).
Kompel G., 2007, Dejmka narodowy teatr w Łodzi, Łódź.
Kompel G., 2010, Teatr Nowy (1949–1961), w: Teatr Kazimierza Dejmka, pod red. A. Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Łódź.
Kot W., b.d.w., Polskie dekady. Kronika naszych czasów”, Poznań.
Kotula J., 1994, Bogdan Baer: 45 lat pracy artystycznej (1949–1994), Warszawa.
Kowalczyk A. S., 2014, Sandauer i „Kultura”, w: Artur Sandauer – pisarz, krytyk, historyk literatury, Warszawa.
Kruczkowski L., 1971, Sprzymierzeniec trudny i niezbędny, w: idem, Literatura i polityka: Wśród swoich i obcych, 1945–1962, t. 2, Warszawa.
Kuciel-Frydryszak J., 2012, Słonimski. Heretyk na ambonie, Warszawa.
Kuligowska-Korzeniewska A., 2010, Między pamięcią a historią, w: Teatr Kazimierza Dejmka, pod red. A. Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Łódź.
Kurek J., 1957, Futuryzm i Awangarda, „Życie Literackie”, R. 7, nr 24 (282).
Lubelski T., 2007, Kanał: 50 lat temu: paradoks odbioru, „Kino”, t. 41, nr 479.
Machejko W., 2005, Z ikrą i pod prąd, czyli w krainie Pstrąga, Warszawa.
Macużanka Z., 1976, Leon Kruczkowski, Warszawa.
Marek R., 1958, Kontrabanda, czyli szopka polityczno-literacka, „Dziennik Łódzki”, R. 14, nr 28 (3483).
Marek R., 1958, Kontrabanda, czyli szopka polityczno-literacka, „Dziennik Łódzki”, R. 14, nr 28 (3483).
Marek R., 1959, Kontrabanda. Szopka 1957 [fragmenty], „Odgłosy”, nr 15 (59), 12 kwietnia.
Marek R., 1956, Między Madrytem a Dakarem, „Przekrój”, nr 25 (584).
Marek R., 1958, Szopka polityczno-literacka pt. „Kontrabanda”, „Szpilki”, nr 16 (868).
Michałowska T., 2006, Średniowiecze, Warszawa.
Mołdawa T., 1991, Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa.
Nie tak „in illo tempore” bywało, 1901, w: Bukiet pieśni światowych, zebrał J. Chociszewski, Poznań.
Ochocki A., 1989, Erika zdradza tajemnice, Łódź.
Panasewicz J., 1958, Ubaw na dwadzieścia dwie kukiełki, „Express Ilustrowany”, R. 3, nr 47 (395).
Pietrych K., 2021, Młodzieńcze intermedia Aleksandra Wata (Anatola Sterna i Henryka Berlewiego), „Porównania”, nr 1 (28).
Piotrowski A., 1958, Witaj Szopko, „Sztandar Młodych”, nr 46 (2426).
Pirożyński M., 1957, Do Redakcji czasopisma „Współczesność”, „Współczesność”, nr 8.
Pirożyński M., 1957, Religia w szkole, „Homo Dei”, R. 26, nr 1 (79), s. 140–142.
Pirożyński M., 1957, Wolnomyślicielstwo w akcji, „Homo Dei”, R. 26, nr 5 (83).
Pirożyński, 1957, wywiad przeprowadził Jan Zbigniew Słojewski, „Współczesność”, nr 7.
Rogoszówna Z., 1924, Była babuleńka, w: eadem, Piosenki dziecięce, Warszawa.
Sandauer A., 1957, Bez taryfy ulgowej, „Kultura”, R. 7-117/8-118.
Sandauer A., 1959, Bez taryfy ulgowej, Warszawa.
Sandauer A., 1956, Moje odchylenia (mętniackie, kosmopolityczne, formalistyczne), Kraków.
Słojewski J. Z., 1957, Odpowiedź, „Współczesność”, nr 8.
Słonimski A., 1957, Mechano-bzdura, „Życie Literackie”, R. 7, nr 27 (285).
Stanisław „Ibis” Gratkowski, 1972, w: Artyści plastycy okręgu warszawskiego 1945–1970. Słownik biograficzny, red. A. Janota, Warszawa.
Szymański Z., 1957, Prekursorzy sztuki abstrakcyjnej, „Życie Warszawy”, R. 14, nr 280 (4389).
Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19550911144/O/M19551144.pdf (dostęp: 28.02.2021).
Uwagi wydawcy, 2004, w: S. Żeromski, Pisma zebrane, t. 23, pod red. Z. Golińskiego, Warszawa.
Wańkowicz M., 1957, Monte Cassino, Warszawa.
Wat A., 1957, Z dziejów polskiej awangardy. Blok i jego program społeczny, „Życie Literackie”, R. 7, nr 21 (279).
Węgrzyniak R., Prapremiera Grzechu Stefana Żeromskiego, w: Encyklopedia Teatru Polskiego, http://encyklopediateatru.pl/kalendarium/1880/prapremiera-grzechu-stefana-zeromskiego (dostęp: 28.02.2021).
Wierzbowski R., 1990, O szopce. Studia i szkice, wybór i oprac. M. Waszkiel, Łódź.
Wierzbowski R., 1990, Szopka satyryczna – polski gatunek teatralno-literacki, w: idem, O szopce. Studia i szkice, Łódź.
Wilmański J., 1968, Kawał czasu 1947–1967: rysunki satyryczne Jerzego Jankowskiego, Warszawa.
Wojciechowski A., 1958, „Kontrabanda” czy oclone?, „Wiadomości”, R. 13, nr 28 (641).
Wolański R., 1995, Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej, Warszawa.
Zygmunt Broniarek, 1984, w: Kto jest kim w Polsce 1984: informator biograficzny, red. L. Bacela, Warszawa.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Katarzyna Smyczek
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 796
Number of citations: 0