Dlaczego "Rzut kośćmi nie zniesie przypadku"? Wybrane manifesty typograficzne w perspektywie literaturoznawstwa
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2020.0007Słowa kluczowe
Cyprian Norwid, Vade-mecum, Stéphane Mallarmé, Rzut kośćmi, manifest typograficzny, typografia narratywnaAbstrakt
W artykule podjęto próbę wyodrębnienia przełomowych koncepcji opracowania i rozmieszczenia tekstu w publikacjach, które są istotnymi komunikatami typograficznymi i które można uznać za przejaw typografii narratywnej. Posłużono się przykładami rękopisów Vade-mecum Cypriana Norwida oraz Rzutu kośćmi Stéphane’a Mallarmégo. Z wypowiedzi dyskursywnych obu twórców wynika, że duże znaczenie przywiązywali do typograficznych aspektów tekstu. Powikłane losy wydawnicze ich rękopisów oraz brak wystarczających środków technologicznych sprawiły, że chorograficzne manifesty Norwida i Mallarmégo długo czekały na odpowiednie realizacje. W kontekście poetyki manifestu oba teksty są istotnymi komunikatami typograficznymi, które unaoczniły istotny problem nowoczesności – proces dekompozycji języka. Przypomniano również, że typograficzna poetyka Mallarmégo była inspiracją dla twórców liberatury.
Bibliografia
Bazarnik K., 2015, Literatura w polu produkcji kulturowej, „Teksty Drugie”, nr 3.
Bergström B., 2009, Komunikacja wizualna, tłum. J. Taranawska, Warszawa.
Bodman S., 2016, Liberatura, literatura a książka artystyczna: kontekst, treść i istotne znaczenie materiału, tłum. Ł. Matuszyk, „Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura”, nr 1, s. 91‒116.
Booth W. C., 1974, Rhetoric of Irony, Chicago–London.
Borowiec A., 2009–2010, Grafik-montażysta. O pracach graficznych Cypriana Norwida, „Studia Norwidiana”, nr 27–28.
Bringhurst R., 2007, Elementarz stylu w typografii, tłum. D. Dziewońska, Kraków.
Czapliński P., 1992, Manifest literacki jako jednostka procesu historycznoliterackiego, „Teksty Drugie”, nr ½.
Czapliński P., 1992, Manifest literacki jako tekst literaturoznawczy, „Pamiętnik Literacki”, z. 1.
Czapliński P., 1997, Poetyka manifestu literackiego 1918–1939, Warszawa.
Gazda G., 2006, Manifest literacki, hasło w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, pod red. G. Gazdy i S. Tyneckiej-Makowskiej, Kraków.
Gazda G., 1993, Manifest literacki, hasło w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka et al., Wrocław.
Gill E., 2016, Esej o typografii, tłum. M. Komorowska, Kraków.
Hendryk E., 2014, Liberatura – o nowych aspektach dialogu miedzy literaturą i sztuką, „Rocznik Komparatystyczny”, z. 5.
Karpowicz A., 2010, Wizualność – piśmienność. Wybrane funkcje pisma w sztuce plastycznej XX wieku, w: Antropologia pisma. Od teorii do praktyki, red. Ph. Artiéres, P. Rodak, Warszawa.
Kozłowska A., 2016, Jednostka wobec konwencji. Uwagi o interpunkcji w tekstach Cypriana Norwida, w: Tożsamość tekstu. Tożsamość literatury, pod red. P. Bema, Ł. Cybulskiego, M. Prussak, Warszawa.
Kubacki W., 1983, Łzy-perły, „Przegląd Tygodniowy”, nr 41.
Kuziak M., 2011, Mallarmé – Norwid komparatystycznie [recenzja P. Śniedziewski, 2008, Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce, Poznań], „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 255–262.
Liberatura, czyli literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999‒2009, 2010, pod red. K. Bazarnik i Z. Fajfera, Kraków.
Mallarmé S., 2005, Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku, tłum. T. Różycki, wprowadzenie M. P. Markowski, red. K. Bazarnik, Z. Fajfer, Kraków.
Milecka D., 2019, Literacje obrazów. Możliwości związków między słowem i obrazem w ramach nauk o mediacji sztuki, w: Mediacja sztuki, red. D. Milecka, Wrocław.
Mitchell M., Wightman S., 2012, Typografia książki. Podręcznik projektanta, tłum. D. Dziewońska, Kraków.
Mitosek Z., 1988, Przerwana pieśń. (O funkcji podkreśleń w poezji Norwida), w: Dziewiętnastowieczność. Z poetyk polskich i rosyjskich XIX wieku, red. E. Czaplejewicz, W. Grajewski, Wrocław.
Mitosek Z., 1986, Przerwana pieśń. O funkcji podkreśleń w poezji Norwida, „Pamiętnik Literacki”, z. 3.
Noordzij G., 2014, Kreska. Teoria pisma, tłum. M. Komorowska, Kraków.
Norwid C., 1971, List do B. Zaleskiego z 15 listopada 1867, w: idem, Pisma wszystkie, t. 9, zebrał, tekst ustalił i uwagami krytycznymi opatrzył J. W. Gomulicki, Warszawa.
Norwid C., 1971, Słowo i litera, w: idem, Pisma wszystkie, t. 6, wybrał i objaśnił J.W. Gomulicki, Warszawa.
Norwid C., 2003, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław.
Norwid C., 2018, Vade-mecum. Transliteracja autografu, oprac. M. Grabowski, Łódź.
Opiela-Mrozik A., 2019, Od Baudelaire’a do Mallarmégo. W poszukiwaniu ideału muzyczności, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1.
Przybyszewska A., 2015, Liberackość dzieła literackiego, Łódź.
Ranocchi E., 2012, Liberatura między awangardą i tradycją. Bilans pierwszego dziesięciolecia, w: Liberatura, e-literatura i… Remiksy, remediacje, redefinicje, red. M. Górska-Olesińska, Opole.
Repucho E., 2006, Typografia w przestrzeni cyfrowej jako przedmiot badań bibliologicznych, „Acta Poligraphica”, nr 7.
Reuß R., 2017, Perfekcyjna maszyna do czytania. O ergonomii książki, przeł. P. Piszczatowski, Kraków.
Rogowska M., 2012, O intonacyjno-retorycznej roli Norwidowskiej interpunkcji, „Studia Norwidiana”, nr 30.
Rypson P., 2017, Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków.
Siewierski H., 1981, „Architektura słowa”. Wokół Norwidowskiej teorii i praktyki słowa, „Pamiętnik Literacki”, z. 1.
Subko B., 1987–1988, O funkcjach łącznika w poezji Norwida, „Studia Norwidiana”, nr 5–6.
Subko B., 1991–1992, O podkreśleniach Norwidowskich – czyli o podtekstach metatekstu, „Studia Norwidiana”, nr 9–10.
Śniedziewski P., 2008, Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce, Poznań.
Śniedziewski P., 2010, „Rzut kośćmi” Mallarmégo – od oralnej metafory milczenia do piśmiennej metafory bieli, „Teksty Drugie”, nr ½.
Tomaszewski A., 2017, Typogrfia, hasło w: Encyklopedia książki, t. 2, red. A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat, Wrocław.
Triumf typografii. Kultura, komunikacja, nowe media, 2017, wybór i oprac. H. Hoeks, E. Lentjes, tłum. M. Komorowska, Kraków.
Typograficzne przestrzenie tekstu, 2014, pod red. K. Starachowicz i J. Knapa, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 812
Liczba cytowań: 0
