Tekst literacki czy poufne wyznanie? Krasińskiego młodzieńcze autofikcje
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2019.0005Słowa kluczowe
Zygmunt Krasiński, polska i francuska proza poetycka, autobiografizm, autofikcje, romantyczna tożsamość, intymnośćAbstrakt
Twórczość literacka Zygmunta Krasińskiego, zwłaszcza teksty z kręgu tzw. prozy poetyckiej i wpisywane w listy wiersze, to jeden z najciekawszych przykładów zarówno romantycznego synkretyzmu rodzajowo-gatunkowego, jak i łączenia ze sobą w warstwie fabularnej autobiograficznego „ja” poety i wielu biografii wymarzonych. Oryginalność literackiego przekazu w przypadku autora Nie-Boskiej komedii wielokrotnie łączyła się bowiem z intymnością poufnego wyznania, swego rodzaju szczerością „ustylizowaną”, narzucającą wypowiedzi artystycznej charakterystyczne dla pisarstwa intymnego formy i struktury narracyjne. Poetycki idiom Krasińskiego kształtował się zatem nie tylko na kanwie niczym nieskrępowanej romantycznej wyobraźni, ale i w relacji do osobistych przeżyć, codziennej autokontemplacji bądź prób rozpoznawania własnej tożsamości. Intymne „ja” poety wnikało w przestrzeń literacką, odciskając piętno na pisanych wówczas utworach, znosząc granice między sztuką a życiem prawdziwym. Utajona konfesyjność prozy Krasińskiego z lat trzydziestych oraz jego licznych wierszy konstytuowała twórczość z pozoru banalną, nadmiernie egzaltowaną i stereotypową w duchu romantycznym, gęstą jednak od znaczeń i ukrytych symboli.
Bibliografia
Balbus S., 1971, O pewnym typie prozy rytmicznej w romantyzmie. (Casus: „Agaj-Han” Zygmunta Krasińskiego), w: Metryka słowiańska, pod red. Z. Kopczyńskiej i L. Pszczołowskiej, Wrocław.
Brzozowski J., 2008, Obraz autora w lirykach lozańskich, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej i M. Siwiec, Kraków.
Cieplińska J., 2003, Montaż i rytuał, czyli o autokreacjach pisarskich, Kraków.
Czermińska M., 2000, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków.
Eklektyzmy – synkretyzmy – uniwersa. Z estetyki dzieła epoki oświecenia i romantyzmu, 2014, pod red. A. Ziołowicz i R. Dąbrowskiego, Kraków.
Janion M., 2000, Tryptyk epistolograficzny, w: eadem, Prace wybrane, t. 2: Tragizm, historia, prywatność, pod red. M. Czermińskiej, Kraków.
Janion M., 1962, Zygmunt Krasiński – debiut i dojrzałość, Warszawa.
Jaworski S., 2008, W lustrze postaci, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej i M. Siwiec, Kraków.
Kleiner J., 1948, Mickiewicz, t. 1–2, Lublin.
Kluba A., 2014, Poemat prozą w Polsce, Warszawa–Toruń.
Krasiński Z., 2017, Dzieła zebrane, pod red. M. Strzyżewskiego, t. 6: Proza poetycka, vol. 1, opracowanie edytorskie A. Markuszewska, tłumaczenie z języka francuskiego J. Pietrzak-Thébault, Toruń.
Krasiński Z., 2017, Dzieła zebrane, pod red. M. Strzyżewskiego, t. 8: Aparat krytyczny, redakcja naukowa A. Markuszewska i M. Strzyżewski, Toruń.
Kubale A., 1997, Dramat bólu istnienia w listach Zygmunta Krasińskiego, Gdańsk.
Kuczkowski B., 2014, Magnetyczność” Zygmunta Krasińskiego. Problematyka i tekst, w: Zygmunt Krasiński. W świetle i cieniu myśli romantycznej, pod red. M. Strzyżewskiego, Toruń.
Kurska A., 1989, Wizja świata w rozpadzie i „Fragmenty” Zygmunta Krasińskiego jako zapowiedź „Nie-Boskiej komedii”, w: eadem, Fragment romantyczny, Wrocław.
Kuziak M., 2008, Ślad Mickiewicza, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej i M. Siwiec, Kraków.
Lambert-Beatty C., 2009, Make-Believe. Parafiction and Plausibility, „October Magazine”, No. 129.
Lecarme J., E. Lecarme-Tabone, 1997, L’Autobiographie, Paris.
Lejeune Ph., 2001, Autobiografia w trzeciej osobie, w: idem, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, pod red. R. Lubas-Bartoszyńskiej, tłum. W. Grajewski et al., Kraków.
Luhmann N., 2003, Semantyka miłości. O kodowaniu intymności, tłum. J. Łoziński, Warszawa.
Lyszczyna J., 2007, Romantyczna sugestia autobiografizmu tekstu, w: Biografie romantycznych poetów, pod red. Z. Trojanowiczowej i J. Borowczyka, Poznań.
Łempicki Z., 1966, Romantyzm, w: idem, Renesans, oświecenie, romantyzm i inne studia z historii kultury, oprac. H. Markiewicz, przedmową poprzedził B. Suchodolski, Warszawa.
Łopatyńska L., 1950, Dziennik intymny, jego odmiany i przemiany, „Prace Polonistyczne”, S. 8.
Nasiłowska A., 1993, Proza poetycka, poemat prozą, liryk prozą, hasło w: Słownik literatury polskiej XX wieku, pod red. A. Brodzkiej et al., Wrocław.
Nieukerken A. van, 2014, Konfesyjność a fikcja – autobiografizm u Jeana Jacques’a Rousseau, Petera Handkego i Czesława Miłosza, w: Romantyzm w lustrze postmodernizmu (i odwrotnie), pod red. W. Hamerskiego, M. Kuziaka i S. Rzepczyńskiego, Warszawa.
Przygody romantycznego „Ja”. Idee – strategie twórcze – rezonanse, 2012, pod red. M. Berkan-Jabłońskiej i B. Stelmaszczyk, Poznań.
Rodak P., 2011, Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku, Warszawa.
Romantyczne współpoetyzowanie. Wybór listów Zygmunta Krasińskiego i Henryka Reeve’a, 2018, t. 1, wybór, wstęp i opracowanie edytorskie A. Markuszewska, Toruń.
Rzepczyński S., 2004, Biografia i tekst. Studia o Mickiewiczu i Norwidzie, Słupsk.
Siwiec M., 2017, Oniryczne Apokalipsy w genewskich fragmentach Krasińskiego, w: eadem, Romantyzm, czyli „inter esse”, Warszawa.
Stefanowska Z., 2007, Rola autobiografii w wierszach miłosnych Mickiewicza, w: Biografie romantycznych poetów, pod red. Z. Trojanowiczowej i J. Borowczyka, Poznań.
Stelmaszczyk B., 2012, „Ja” romantyczne w strukturze poetyckiej opowieści. Formy lirycznej ekspresji w romantycznych gatunkach synkretycznych – przykłady polskich reprezentacji, w: Przygody romantycznego „Ja”. Idee – strategie twórcze – rezonanse, pod red. M. Berkan-Jabłońskiej i B. Stelmaszczyk, Poznań.
Stępnik M., 2016, Outsiderzy, mistyfikatorzy, eskapiści w sztuce XX wieku. Studium postaw twórczych, Lublin.
Szczeglacka E., 2005, Ile dzienników pisał Krasiński w Szwajcarii? (Style romantycznej autobiografii), w: Zygmunt Krasiński. Pytania o twórczość, pod red. B. Kuczery-Chachulskiej, M. Prussak i E. Szczeglackiej-Pawłowskiej, Warszawa.
Ślósarska J., 1993, Poemat prozą. (Materiały do „Słownika rodzajów literackich”), „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 36, z. 1–2.
Tekst dyskursywny czy literacki? Krasińskiego dwie relacje z audiencji u Napoleona III, 2014, opracowanie tekstologiczne E. Zaręba, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 1–2 (6): Zygmunt Krasiński – edycje i interpretacje, pod red. M. Strzyżewskiego.
Turczyn A., 2007, Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2.
Wichrowska E., 2012, Publiczne, prywatne, intymne. Diariusz polski u progu XIX wieku, w: eadem, Twoja śmierć. Początki dziennika intymnego w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku, Warszawa.
Wyka K., 1963, „Pan Tadeusz”. Studia o tekście, Warszawa.
Zawadzki A., 2001, Między fragmentem a całością: romantyczne antecedencje eseistyki nowoczesnej, w: idem, Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim pierwszej połowy XX wieku, Kraków.
Zawadzki A., 2008, Rysy autora. Ślad jako nowa formuła obecności podmiotu w tekście w cytowanym już zbiorze Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej i M. Siwiec, Kraków.
Zimand R., 1990, Diarysta Stefan Ż., Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 544
Liczba cytowań: 0