Źródła i funkcje turpistycznego obrazowania w wierszu Do... (Przekleństwo podłym – przekleństwo tej babie) Zygmunta Krasińskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2014.003Słowa kluczowe
Zygmunt Krasiński, Do… (Przekleństwo podłym – przekleństwo tej babie), Zofia z Potockich Kisielewowa, topos vetuli, romantyzm, barokAbstrakt
Tekst jest próbą analizy liryku pod kątem jego łączności z tradycją i implikacji tej relacji. Autorka odtwarza mapę impulsów biograficznych, które przyczyniły się do stworzenia utworu, i kreśli portret jego bohaterki, Zofii z Potockich Kisielewowej, jednocześnie poszukując w tradycji literackiej źródeł zastosowanych przez Krasińskiego zabiegów składających się na zamierzone i konsekwentne operowanie antyestetyką. Przywołuje także wybrane dawniejsze realizacje toposu vetuli – archetypicznej postaci odstręczającej, lecz lubieżnej starki (na gruncie polskim o apogeum popularności motywu można mówić w odniesieniu do literatury baroku). Mało znany wiersz Krasińskiego możemy dziś rozpatrywać jako świadectwo nie tylko prywatnych sympatii i antypatii, inspiracji i lektur, lecz także poglądów na kwestie etyczne i społeczne. Warstwa ideowa utworu zasadza się na afirmacji platońskiej triady, autor adaptuje ją jednak z pewnymi modyfikacjami – w miejscu dobra, związanego najściślej z pięknem i prawdą, sytuując szlachetność, której przeciwieństwem byłaby podłość. Oba antonimiczne względem siebie terminy konotowały w pierwszej połowie XIX wieku po dwa znaczenia: orzekały o moralności człowieka, ale także o jego miejscu w społecznej hierarchii.Bibliografia
Eco U., 2007, Historia brzydoty, przeł. J. Czaplińska et al., Poznań.
Fabianowski A., 1991, Myśl polityczna Zygmunta Krasińskiego, Ciechanów.
Górski K. i S. Hrabiec (red.), 1962–1983, Słownik języka Adama Mickiewicza, t. 8, Wrocław.
Гроссман Л. П. , У истоков «Бахчисарайского фонтана», http://feb-web.ru/feb/pushkin/serial/is3/is3-049-.htm.
Horacy, 1992, Jamb 10 (Quid tibi vis, mulier nigris dignissima barris), w: idem, Dzieła wszystkie, przeł. A. Lam, Warszawa, s. 137–138.
Horacy, 1992, Jamb 8 (Rogare longo putidal te saeculo), w: idem, Dzieła wszystkie, przeł. A. Lam, Warszawa, s. 134–135.
Krasińska E., 1995, List do Katarzyny Potockiej z 20 stycznia 1848 roku, w: Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876, t. 1, z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył Z. Sudolski, przeł. U. Sudolska, Warszawa, s. 332.
Krasińska E., 1996, List do Katarzyny Potockiej z 18 marca 1853 roku, w: Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876, t. 2, z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył Z. Sudolski, przeł. U. Sudolska, Warszawa, s. 424.
Krasińska E., 1995, List do Zofii Potockiej z 1 sierpnia 1856 roku, w: Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876, t. 3, z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył Z. Sudolski, przeł. U. Sudolska, Warszawa, s. 179.
Krasińska E., 1995, List do Zofii Potockiej z drugiej połowy grudnia 1840 roku, w: Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876, t. 1, z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył Z. Sudolski, przeł. U. Sudolska, Warszawa, s. 141.
Krasiński Z., 1931, Do…, w: idem, Dzieła, t. 11, oprac. L. Piwiński, z przedmową M. Kridla, Warszawa, s. 61.
Krasiński Z., 1975, List do Delfiny Potockiej z 26 grudnia 1839 roku, w: idem, Listy do Delfiny Potockiej, t. 1, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 111.
Linde S. B., 1951, Słownik języka polskiego, t. 4, Warszawa.
Krasiński Z., 1975, List do Delfiny Potockiej z 24–25 marca 1841 roku, w: idem, Listy do Delfiny Potockiej, t. 1, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 245.
Krasiński Z., 1975, List do Delfiny Potockiej z 22 września 1843 roku, w: idem, Listy do Delfiny Potockiej, t. 1, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 56–57.
Krasiński Z., 1975, List do Delfiny Potockiej z 19–20 października 1843 roku, w: idem, Listy do Delfiny Potockiej, t. 2, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 104.
Krasiński Z., 1975, List do Delfiny Potockiej z 16 lipca 1845 roku, w: idem, Listy do Delfiny Potockiej, t. 2, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 680.
Krasiński Z., 1965, List do Jerzego Lubomirskiego z 14 czerwca 1844 roku, w: idem, Listy do Jerzego Lubomirskiego, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa, s. 241.
Krasiński Z., 1958, Nie-Boska komedia, oprac. J. Kleiner, Wrocław.
Krasiński Z., 1931, Przedświt, w: idem, Dzieła, t. 9, oprac. L. Piwiński, z przedmową M. Kridla, Warszawa, s. 111–112.
Menninghaus W., 2009, Wstręt – teoria i historia, przeł. G. Sowiński, Kraków.
Naborowski D., 1961, Poezje, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa.
Sudolski Z., 1997, Krasiński: opowieść biograficzna, Warszawa.
Szargot M., 2000, Ziemia rozdziału – niebo połączenia: o liryce Zygmunta Krasińskiego, Katowice.
Twardowski K., 1997, Lekcje kupidynowe, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa.
Wilkoń A., 2002, Dzieje języka artystycznego w Polsce: język i style literatury barokowej, Kraków.
Zdrada J., 1966–1967, Zofia Kisielew, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław, s. 491–492.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 948
Liczba cytowań: 0