Współczesny „obraz tekstowy” i „obraz tekstu”. Znaczenie oraz funkcje okładki

Abstrakt

Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad możemy obserwować wzrost zainteresowania zarówno tematyką projektowania, jak i własnościami frontalnej części oprawy. Jest to spowodowane m.in. zmianą formy tekstów krytycznych publikowanych w środkach masowego przekazu oraz działalnością niektórych wydawnictw, które zaczęły tematyzować proces projektowania książek w ramach publikowanych serii, a także omawiać go w trakcie kampanii promocyjnych. Prezentowany artykuł stanowi przede wszystkim próbę wyodrębnienia perswazyjnych własności sfery paratekstowej (teksty i obrazy umieszczone w zwierciadle oprawy), które choć zwykle bywają pomijane w procesie literaturoznawczej interpretacji jako właściwości suplementarne, to od dawna stanowią – w obrębie gatunku recenzji, eseju i felietonu krytycznego – ważny składnik interpretacji aksjologicznej. Autorka odróżnia również tę sferę książki od tradycyjnej reklamy. Przy czym funkcja reklamowa okładki, chociaż jest w tym ujęciu uwzględniana, w przypadku okładek utworów literackich nie wydaje się funkcją priorytetową. Znacznie częściej okładkowe przedstawienie tekstu literackiego przyjmuje formę parodii reklamy, by zadrwić, podważyć, zdyskredytować ten gatunek. Z tej przyczyny wartości euforyczne ewokowane przez zwyczajne reklamy przybierają tutaj postać pokraczną, zdeformowaną, tak że można mówić o ich dysforycznym charakterze. Analizując współczesne okładki, autorka wykorzystuje ustalenia i terminologię stworzoną przez Gérarda Genette’a i Jacques’a Derridę odnoszącą się do opisu i specyfikacji sfery paratekstowej, a także interpretacje obrazów autorstwa Rolanda Barthes’a.