Retoryka oprawy. Kilka dotknięć i spojrzeń na całokształt

Abstrakt

Retoryka oprawy wydaje się pojęciem ambiwalentnym, a na pewno odległym od tradycyjnego myślenia o tym materialnym składniku książki. Powszechnie stosowany termin „okładka” sprowadza oprawę do jednego wymiaru, redukuje jej przestrzenną złożoność, przesuwa ją w pobliże plakatu. Potrzeba nowego określenia retoryczności oprawy rodzi się ze spostrzeżenia niepełności ujęć dotychczasowych, pomijających całość oddziaływania w środowisku kulturowym. Współczesne teorie percepcji i emocji, neuropsychologia i psychiatria, kognitywistyka mogą tu być źródłem inspiracji, choć doraźnie wystarczy zakorzenienie refleksji w antropologii obrazu, rzeźby, sztuk widowiskowych i performansu. W tym kontekście należy zmierzać w kierunku ujęcia, w którym oprawa jest konstruktem znakowym, semantycznym, ideologicznym, obrazowo-figuralnym i retorycznym (językowym), a jednocześnie dynamicznym, relacyjnym, performującym, staje się aktem wizualnym. Skoro oprawy nie można ograniczać do obrazu i obrazowości, a tym bardziej do graficznych reprezentacji werbalnych jej składników, skoro i materialność rzutuje na jej percepcję, która kształtuje się jako migotliwy wynik indywidualnej lub kolektywnej symbolizacji, można ją zdefiniować jako wizualno-werbalno-fakturalną figurę retoryczną – kompozycję ustanawiającą specyficzny typ otwartej relacji komunikacyjnej, której kontekst stanowi zarówno treść (tekst) książki, jak i otoczenie socjo-historyczno-kulturowe, a proces odbioru jest uwarunkowany osobowością czytelnika.