Leona Getza utrwalanie codzienności (ze szczególnym uwzględnieniem albumu „Dąbie 1918–9”)

Abstrakt

Artykuł stanowi analizę memuarów płynnie przechodzących w dziennik – a w szczególności specyficznego rysownika o cechach diariusza i wspomnienia – autorstwa ukraińskiego malarza i grafika Leona Getza. Oba memuary stanowią bezcenne źródło wiedzy na temat losów artysty. Ponadto dają wgląd w bliską mu formę (także materialną) utrwalania codzienności. Getz w obu memuarach narrację słowną łączył z dokumentami, zdjęciami i rysunkami wykomponowanymi w tekst. Wymienione dokumenty osobiste stanowią niezbędny kontekst do przedstawienia szczególnego dzieła Getza, jakim jest album Dąbie 1918–9. Składają się nań rysunki – portrety ludzi, sceny rodzajowe i szkice zagospodarowania przestrzeni – opatrzone datami dziennymi, podpisami autora, krótkimi notatkami i/lub wpisami portretowanych osób. Zostały wykonane „na różnych przypadkowych papierach” podczas pobytu artysty w obozie internowania w Dąbiu, do którego trafił w 1919 roku. Po wyjściu z obozu Getz zebrał rysunki, nakleił je na kartony i przygotował dla nich „futerał oprawny w płótno”. Praca ta, zasadniczo rzecz ujmując, jest rysownikiem. Daty dzienne i zapiski towarzyszące rysunkom nadają jednak rysownikowi cechy dziennika i świadczą o celu, jaki przyświecał autorowi, a jakim było utrwalenie opresyjnej codzienności obozu. Opracowanie całości post factum zbliża natomiast rysownik do wycyzelowanego wspomnienia i czyni zeń dzieło sztuki. Między rysownikiem, dziennikiem a memuarem; między przypadkowym papierem a zdobną oprawą – na takim pograniczu sytuuje się charakterystyczna dla Getza forma „zapisywania” świata, także świata wojny, w tym przypadku polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919.