Krążenie wokół przepaści. Warianty zakończeń „Nie-Boskiej komedii” i wieczne pytania
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2023.0021Słowa kluczowe
Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia – najnowsza edycja, warianty zakończenia dramatu, zbrodnia a wybaczenie, problem zbawieniaAbstrakt
W artykule interpretacyjnej uwadze poddano warianty Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego, a zwłaszcza różne jej zakończenia. Pozwala na to najnowsza edycja dramatu w opracowaniu Magdaleny Bizior-Dombrowskiej (Toruń 2017). Materiał edytorski umożliwia wnikliwsze przyjrzenie się bezpośrednim, organicznym niemal związkom Krasińskiego z tworzonym dziełem, niejako wiecznie niezakończonym. Unaocznia także szczególnie wyraziście uporczywość pytań związanych z kierunkiem rozwoju ludzkiej społeczności i nadzieją, że istnieje jednak jakaś droga wyjścia z kręgu, w którym ustawicznie dochodzi do triumfu nienawiści, zbrodni, śmierci. Na różne warianty zakończenia można by spojrzeć jak na wciąż niesatysfakcjonujące formy „pozytywnej” odpowiedzi, że taka nadzieja istnieje, mimo nieoczywistości zarówno pozytywnych, jak i negatywnych ludzkich wartości. Taka perspektywa pozwala przyjrzeć się i współczesnym marzeniom/zaklęciom organizującym imaginarium człowieka XXI wieku.
Bibliografia
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, 1965, oprac. zespół polskich biblistów pod red. benedyktynów tynieckich, Poznań.
Bielik-Robson A., 2022, Najpierw pytaj, potem strzelaj. Z Agatą Bielik-Robson rozmawia Ewa Kaleta, „Gazeta Wyborcza”, z 5 marca.
Bizior Dombrowska M., 2017, Wstęp, w: Z. Krasiński, Dzieła zebrane. Nowe wydanie, pod red. M. Strzyżewskiego, t. 3: Dramaty, vol. 1, opracowanie edytorskie M. Bizior-Dombrowska, Toruń.
Bizior-Dombrowska M., 2020, „Łatwiejsza i bardziej przyjemna” – „Nie-Boska komedia” w szkolnym wydaniu, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 2 (18): Edytorstwo literatury dla dzieci i młodzieży, pod red. M. Lutomierskiego.
Dalman M., 2014, Bóg jak czarne słońce. O obrazowaniu symbolicznym w „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego, w: Zygmunt Krasiński. Światy poetyckie i artystowskie, pod red. A. Markuszewskiej, Toruń.
Danek D., 2014, Inne spojrzenie na Krasińskiego. Tezy, w: Zygmunt Krasiński. Dylematy egzystencji – problemy biografii, pod red. M. Bizior-Dombrowskiej, Toruń.
Eco U., 1994, Sztuka i piękno w średniowieczu, tłum. M. Olszewski i M. Zabłocka, Kraków.
Eliade M., 1994, Przeżycia światłości mistycznej, w: idem, Mefistofeles i androgyn, przeł. B. Kupis, oprac. R. Reszke, Warszawa.
Fiećko J., 2011, Krasiński przeciw Mickiewiczowi. Najważniejszy spór romantyków, Poznań.
Janion M., 1989, Powstrzymać Prometeusza, w: eadem, Wobec zła, Chotomów.
Janion M., 1991, Trzy dramaty o rewolucji: Krasiński, Witkiewicz, Gombrowicz, w: eadem, Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencjach ludzi i duchów, Warszawa.
Janion M., 1969, Wstęp, tekst i przypisy oprac. M. Grabowska, w: Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Kołakowski L., 2006, Czy diabeł może być zbawiony, w: idem, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Kraków.
Krasiński Z., 1975, Listy do Delfiny Potockiej, t. 3, oprac. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa.
Krasiński Z., 1977, Listy do Koźmianów, oprac. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa.
Krasiński Z., 2017, Nie-Boska komedia, w: idem, Dzieła zebrane. Nowe wydanie, t. 3: Dramaty, vol. 1, opracowanie edytorskie M. Bizior-Dombrowska, Toruń.
Krysowski O., 2014, „Zamęt, skąd światło Chrystusa wybłysło”. Gnostycki mit początku w twórczości Zygmunta Krasińskiego, w: Zygmunt Krasiński. W świetle i cieniu myśli romantycznej, pod red. M. Strzyżewskiego, Toruń.
Leociak J., 2009, Doświadczenie graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, Warszawa.
Leociak J., 2022, Zapraszamy do nieba. O nawróconych zbrodniarzach, Wołowiec.
Leszczyński A., 2020, Ludowa historia Polski: historia wyzysku i oporu: mitologia panowania, Warszawa.
Listy Zygmunta Krasińskiego do Augusta Cieszkowskiego, 1912, t. 1, oprac. J. Kallenbach, Kraków–Warszawa.
Ławski J., 2003, Poezja i Armagedon. „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego – dramat eschatologicznych prowokacji, w: idem, Marie romantyków. Metafizyczne wizje kobiecości. Mickiewicz – Malczewski – Krasiński, Białystok.
Łosski W., 1989, Teologia mistyczna kościoła wschodniego, tłum. M. Sczaniecka, Warszawa.
Mickiewicz A., 1998, Literatura słowiańska. Kurs czwarty, w: idem, Dzieła, t. 11, oprac. J. Maślanka, Warszawa.
Mickiewicz A., 1998, Literatura słowiańska. Kurs trzeci, w: idem, Dzieła, t. 10, oprac. J. Maślanka, Warszawa.
Miłosz C., 1981, Odwrót Krasińskiego, przeł. z ang. E. Morawiec, „Pismo”, nr 5–6.
Moore J. W., 2019, Natura nie jest tania, „Tygodnik Powszechny”, z 22–29 grudnia.
Platon, 2001, Państwo, w: idem, Państwo, prawa, tłum. W. Witwicki, Kęty.
Pseudo-Dionizy Areopagita, 1997, Teologia mistyczna, w: idem, Pisma teologiczne. Imiona Boskie. Teologia mistyczna. Listy, tłum. M. Dzielska, Kraków.
Rzepińska M., 1988, Zjawisko tenebryzmu w malarstwie XVII w. i jego podłoże ideowe, w: eadem, W kręgu malarstwa, Warszawa.
Słowacki J., 1990, Listy do matki, w: idem, Dzieła wybrane, t. 6, oprac. Z. Krzyżanowska, Wrocław 1990.
Sokulski M., 2014, Apokaliptyczna wizja dziejów w „Nie-Boskiej komedii”, w: Zygmunt Krasiński. W świetle i cieniu myśli romantycznej, pod red. M. Strzyżewskiego, Toruń.
Śpiewak P., 2022, Niektórym nie wybaczę, „Gazeta Wyborcza”, z 17–18 grudnia.
Tomaszewska G., 2014, Światło, które niczego nie oświeca. Obraz Boga w „Nie-Boskiej komedii”, w: Zygmunt Krasiński. Światy poetyckie i artystowskie, pod red. A. Markuszewskiej, Toruń.
Wat A., 1988, Szkice o Krasińskim, w: idem, Ucieczka Lotha. Proza, oprac. K. Rutkowski, Londyn.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Grażyna B. Tomaszewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 283
Liczba cytowań: 0
