Piękne książki, książki ożywione, książki wzbogacone, książki zabawki – perspektywa interdyscyplinarna
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2022.00025Słowa kluczowe
książka zabawka, książka wzbogacona, historia książki, sztuka książki, edytorstwo, interdyscyplinarnośćAbstrakt
Przedmiot rozważań stanowią piękne i pomysłowe książki wzbogacone, w tym książki zabawki, wprowadzające do klasycznego kodeksu nowe rozwiązania edytorskie, poligraficzne, techniczne, artystyczne. Kwestie techniczne – przysłaniające często ogląd tego typu publikacji – są w gruncie rzeczy służebne i w przypadku „drukowanego piękna” mądrze użyte do wyeksponowania potencjału książki, jej przesłania, wyobraźni autora, ilustratora, inżyniera papieru, artystów książki. Książka ożywa (nie tylko dosłownie przez poruszanie jej elementów), zasługując w pełni na miano livre animé, dostaje dodatkowych wymiarów, owych multidimensionalen Dimensionen, i dzięki nim opowiada swoją historię inaczej niż klasyczne kodeksy. Tworzy własne relacje z tekstem, wchodzi w relacje z odbiorcą, ze światem, a przestrzenność przynosi nowe konteksty. Wraz z nimi pojawiają się pytania o liberaturę, sztukę, bibliofilstwo, kategorie estetyczne, adaptacje, zagadnienia odbioru i czytelnika-widza i wiele innych. To obiekt kolekcjonerski, przedmiot sztuki, książka efektowna, zmysłowa, dzieło wyobraźni i zręczności oferujące odbiorcy spektakl, korzystające z rozwiązań teatru, filmu animowanego, gier analogowych i komputerowych, ale także sztuki, w tym rzeźby czy kolażu. Piękna książka wzbogacona funkcjonuje na pograniczu wielu dziedzin i dyscyplin, stąd próba interdyscyplinarnego spojrzenia.
Bibliografia
Al Chammas T., 2012, Das Spielbilderbuch. Ästhetische Formen und Chancen frühkindlicher Förderung, http://oops.uni-oldenburg.de/1373/1/alcspi12.pdf (dostęp: 6.04.2021).
Barthes R., 1976, Krytyka i prawda, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. 2, oprac. H. Markiewicz, Kraków.
Bazarnik K., 2002, „Książka jako przedmiot” Michela Butora, czyli o liberaturze przed liberaturą, w: Od Joyce’a do liberatury, Kraków.
Bazarnik K., 2002, Dlaczego od Joyce’a do liberatury (zamiast wstępu), w: Od Joyce’a do liberatury, pod red. K. Bazarnik, Kraków.
Biagi M. C., Marconcini E., 2016, I giochi ottici della collezione di giocattoli antichi di Roma Capitale, w: I sogni nel cassetto. Metafora del viaggio e viaggi reali, ed. A. Aletta, Roma.
Braswell-Means L., 1991, The Vulnerability at Volvelles in Manuscript Codices, „Manuscripta”, nr 35.
Bury S., 1995, Artists’ Books: The Book As a Work of Art, 1963–1995, London.
Butor M., 2000, Le livre come object, w: Essois sur le roman, Paris.
Caillois R., 1973, Żywioł i ład, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa.
Caproni A. M., 1994, Il libro e la nuova tipografia da Stéphane Mallarmé al Futurismo, w: Il linguaggio della biblioteca. Scritti in onore di Diego Maltese, raccolti da Mauro Guerrini, Firenze.
Carroll J., 2006, The Human Revolution and the Adaptive Function of Literature, „Philosophy and Literature”, Vol. 1.
„Chrzanowska-Kluczewska E., 1997, Gry językowe w teoriach naukowych, w: Gry w języku, literaturze i kulturze, pod red. E. Jędrzejko i U. Żydek-Bednarczuk, Warszawa.
Cieślikowski J., 1974, Literatura i podkultura dziecięca, Wrocław.
Connolly D. K., 2009, The Maps of Matthew Paris. Medieval Journeys through Space, Time and Liturgy, Woodbridge.
Crupi G., 2016, “Mirabili visioni”: from movable books to movable texts, JLIS.it, Vol. 7, No. 1, https://www.jlis.it/article/view/11611/10780 (dostęp: 6.04.2021).
Darnton R., 2011, Il futuro del libro, Milano.
Dąbrowska E., 2016, Współczesna książka-zabawka w Bibliotece Jagiellońskiej, „Bibliotheca Nostra”, nr 1.
Doderer K., Müller H., 1973, Das Bilderbuch, Geschichte und Entwicklung des Bilderbuches in Deutschland von den Anfängen bis zur Gegenwart, Weinheim.
Dunin J., 1991, Książeczki dla grzecznych i niegrzecznych dzieci, Wrocław.
Dutton D., 2019, Instynkt sztuki. Piękno, zachwyt i ewolucja człowieka, przeł. J. Luty, Kraków.
Eco U., 1987, Czytelnik modelowy, „Pamiętnik Literacki”, z. 2.
Fajfer Z., 2002, liryka, epika, dramat, liberatura, w: Od Joyce’a do liberatury, pod red. K. Bazarnik, Kraków.
Franchi P., 1998, Apriti libro! Meccanismi, figure, tridimensionalità in libri animati dal XVI al XX secolo, Ravenna.
Grünewald D., 1993, Vom Umgang mit dem Papiertheater, Volk und Wissen, Berlin.
Gwioździk J., 2011, O sztuce książki…, „Bibliotheca Nostra”, nr 4.
Hainning P., 1979, Movable Books, London.
Huizinga J., 1967, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przeł. M. Kurecka i W. Wirpsza, Warszawa.
Iser W., 1994, Der Akt des Lesens, München.
Jarzębski J., 1977, O zastosowaniu pojęcia „gra” w badaniach literackich, w: Problemy odbioru i odbiorcy, pod red. T. Bujnickiego i J. Sławińskiego, Wrocław.
Kaczorowski W. , 2000, Ilustracja (poza)książkowa, w: Sztuka książki: współczesna polska sztuka książki: ilustracja, pod red. H. Kocańdy-Kołodziejczyk i K. Lipki-Sztarbałło, Warszawa.
Karasińska M., 1998, Między baśnią a podwórkiem. Gry literackie w polskim dramacie dla dzieci, Poznań.
Karr Schmidt S., Kimberly N., 2011, Altered and Adorned. Using Renaissance Prints in Daily Life. [Catalogue of the Exhibition April 30–July 10. 2011], Chicago–New Haven–London.
Kątny M., 2008, Znaczenie książeczki-zabawki dla rozwoju osobowości dziecka w wieku przedszkolnym, w: VIII Kielecki Festiwal Nauki, 15–30 września 2007, oprac. i red. Z. Steciak, Kielce.
Kil A., 2015, Krótki przewodnik po mapowaniu kontrowersji, „Prace Kulturoznawcze”, t. 18.
Lindberg S. G., 1979, Mobiles in Books. Volvelles, Inserts, Pyramids, Divinations, and Children’s Games, „The Private Library”, 3rd series, No. 2.2.
Ludwig E., 2008, Die Bernerin, „Bulletin Jugend & Literatur”, No. 11.
Mannoni L., Pesenti Campagnoni D., 2009, Lanterna magica e film dipinto. 400 anni di cinema, Milano.
Martuszewska A., 2007, Radosne gry. O grach/zabawach literackich, Gdańsk.
Mizera A., 2003, Książka-zabawka jako nowe zjawisko na rynku księgarskim, „Bytomskie Zeszyty Pedagogiczne”, nr 7.
Pesenti Campagnoni D., 2007, Quando il cinema non c'era. Storie di mirabili visioni, illusioni ottiche e fotografie animate, Torino.
Rémi C., 2010, Reading as Playing: The Cognitive Challenge of the Wimmelbook, w: Emergent Literacy: Children’s Books from 0 to 3, ed. B. Kümmerling-Meibauer, Amsterdam.
Ries H., 1992, Illustration und Illustratoren des Kinder- und Jugendbuchs im deutschsprachigen Raum 1871–1914, Osnabrück.
Rybicka E., 2013, Mapy. Od metafory do katografii krytycznej, „Teksty Drugie”, nr 4.
Rychlewski M., 2013, Książka jako towar, książka jako znak. Studia z socjologii literatury, Gdańsk.
Sołtysiewicz A., 2015, Książki zabawki jako typ książki dla dzieci, „Debiuty Bibliologiczno-Informatologiczne”, nr 3.
Starost N., 2005, Pop-up-Bücher, Alles Buch, Studien der Erlanger Buchwissenschaft, Nürnberg.
Stewart G., 2011, Bookwork. Medium to Object to Concept to Art, Chicago.
Visconti A., 2012, Grangerizing, „ArchBook. Architectures of the Book”, http://drc.usask.ca/projects/archbook/ grangerizing.php (dostęp: 6.04.2021).
Wróblewska V., 2001, Początek utworu jako element gry z czytelnikiem w baśniach literackich, w: Gra z czytelnikiem. Między konwencją a strategią, pod red. M. Jakitowicz i R. Moczkodana, Toruń.
Zając M., 2013, Książka dziecięca – w stronę konwergencji mediów, w: Książka i młody czytelnik, pod red. G. Leszczyńskiego i M. Zająca, Warszawa.
Zając M., 2013, Przestarzały jak e-book? Nowoczesny jak t-book?, w: Książka i młody czytelnik, pod red. G. Leszczyńskiego i M. Zająca, Warszawa.
Zarych E., 2018, Książka zabawka, książka wzbogacona. Wyobraźnia – obraz – sztuka edytorska, „Bibliotekarz Podlaski”, nr 3.
Zarych E., 2017, Zielnik wróżek, zielnik wyobraźni – „L’herbier des fées” (Zielnik wróżek) Benjamina Lacombe’a i Sébastiena Pereza, w: Wolność i wyobraźnia w literaturze dziecięcej, pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel i M. Kotkowskiej, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Elżbieta Zarych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 171
Liczba cytowań: 0
