„Ameryki już mam dosyć”. Wielka Wystawa Światowa w Chicago (1893) w świetle listu Walerego Brochockiego do Marii Faleńskiej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2022.00010Słowa kluczowe
Walery Brochocki, Maria Faleńska, Wielka Wystawa Światowa, Chicago, list, edycjaAbstrakt
Artykuł jest opracowaniem edytorskim listu malarza Walerego Brochockiego do warszawskiej tłumaczki, pisarki i publicystki, Marii Faleńskiej, wysłanego latem 1893 roku z Chicago – z poprzedzającym artykułem wstępnym, który zarysowuje sytuację powstania listu i szerzej komentuje jego treść. Materiał pochodzi z korespondencji Marii z Trębickich Faleńskiej z lat 1856–1895, zachowanej w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie (sygn. 5904, poz. 1, 3 karty zapisane obustronnie).
Wybrany list wart jest opublikowania przede wszystkim z uwagi na interesujące okoliczności, których dotyczy. Brochocki należał bowiem do trzyosobowego komitetu delegatów eskortujących wybrane prace polskich artystów na Wielką Wystawę Światową zorganizowaną z okazji 400 rocznicy odkrycia Ameryki przez Kolumba (World’s Columbian Exposition). Napisany żywym językiem dokument zawiera wzmianki o znaczących (choć może nie pierwszorzędnych) postaciach tamtej epoki (np. syn Heleny Modrzejewskiej, inżynier Ralph Modjeski) i charakterze ówczesnych relacji towarzyskich (zwłaszcza wśród Polonii), zaś bardzo krytyczny ton uwag na temat miasta Chicago oraz organizacji samej wystawy po skonfrontowaniu z innymi źródłami dowodzi bystrego zmysłu obserwacyjnego autora. Brochocki prezentuje się tu jako pełen godności „warszawiak”, zdystansowany gość ze Starego Kontynentu, który z zaciekawieniem, choć raczej niepochlebnie, opisuje amerykańską rzeczywistość końca XIX wieku.
Bibliografia
Bąbel A., 2017, Siedem kartek, siedem nieszczęść. Fragmenty dziennika Marii z Trębickich Faleńskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej, „Napis”, nr 23.
Drexlerowa A. M., Olszewski A. K., 2005, Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851–2000, Warszawa(część Chicago 1893, s. 139–160).
Durand W. F., 1944, Biographical Memoir of Ralph Modjeski 1861–1940, b.m.w.
Larson E., 2014, Diabeł w Białym Mieście. Morderstwo, magia i maligna na wystawie, która zmieniła oblicze Ameryki, tłum. M. Wyrwas-Wiśniewska, Katowice.
Nowakowski P., 2004, Walery Brochocki (1847–1923). Malarz ilustrator, Włocławek [katalog wystawy w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej].
Pacyga D., 2018, Dzień Polski na Światowej Wystawie Kolumbijskiej, tłum. i oprac. G. Dziedzic (cykl: „Polskie Chicago”, odc. 4), „Dziennik Związkowy” („Polish Daily News”), 15 kwietnia, https://dziennikzwiazkowy.com/polskie-chicago-cykl/odcinek-4-dzien-polski-na-swiatowej-wystawie-kolumbijskiej/.
Pacyga D., 2018, Światowa Wystawa Kolumbijska, tłum. i oprac. G. Dziedzic (cykl: „Polskie Chicago”, odc. 3), „Dziennik Związkowy” („Polish Daily News”), 9 kwietnia, https://dziennikzwiazkowy.com/polskie-chicago-cykl/odcinek-3-swiatowa-wystawa-kolumbijska/.
Pacyga D., 2019, Piotr Kiołbassa – pionier Polonii, tłum. i oprac. A. Kołłajtis (cykl: „Polskie Chicago”, odc. 4), „Dziennik Związkowy” („Polish Daily News”), 22 stycznia, https://dziennikzwiazkowy.com/polskie-chicago-cykl/odcinek-44-piotr-kiolbassa-pionier-polonii.
Palczynska J. J., 1937, Chicago Poles Share in City Art History, w: L. T. Zglencki, Poles of Chicago, 1837–1937; A History of One Century of Polish Contribution to The City of Chicago, Chicago.
Puciata-Pawłowska J., 1936, Brochocki Walery, hasło w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków.
Stępień H., 2003, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856–1914 (Studia z historii sztuki, Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, 50), Warszawa.
Stępień H., Liczbińska M., 1994, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1914. Materiały źródłowe, Warszawa.
Tyrowicz M., 1948, Faleńska z Trembickich (Trębickich) Maria, hasło w: Polski słownik biograficzny, t. 6, Kraków.
Węgrzyn I., Mniej ważne papiery po Marii z Trębickich Felicjanowej Faleńskiej (referat wygłoszony na konferencji Przygoda w nieznanym kraju. Rozczytywanie niekanonicznych pisarek XIX wieku, 7–8 lutego 2019, Warszawa – maszynopis w druku).
World’s Columbian Exposition 1893. Official Catalogue. Part X. Departament K – Fine Arts, 1893, Chicago.
Zurli A., 2015, Wojciech Kossak. Malarz polskiej chwały, Warszawa.
Strony internetowe
https://www.britannica.com/event/Worlds-Columbian-Exposition
https://encyclopedia.chicagohistory.org/pages/1386.html
https://en.wikipedia.org/wiki/World%27s_Columbian_Exposition
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Agnieszka Bąbel

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 744
Liczba cytowań: 0