Obywatelska postawa Wincentego Ignacego Marewicza i jej biograficzne konteksty. „Ofiara dla Ojczyzny… roku 1792, maja dnia 14 w Wilnie”
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2022.0009Słowa kluczowe
Wincenty Ignacy Marewicz, biografizm, wojna polsko-rosyjska, ofiara obywatelska, patriotyzm, „chudy literat”Abstrakt
Wincenty Ignacy Marewicz (1755–1822) – mało znany pisarz polskiego oświecenia o bogatym i różnorodnym dorobku. Jego twórczość i biografia wciąż nie są jeszcze w pełni rozpoznane. Prezentowany materiał ma charakter opracowania edytorskiego ze wstępem. Jest to kopia ofiary obywatelskiej, złożonej przez Marewicza i zapisanej w Komisji Cywilno-Wojskowej wileńskiej w czasie, gdy ojczyzna, zagrożona wojną z Rosją, znalazła się w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa. Pisarz opublikował ją w postaci osobnego druku i przesłał Stanisławowi Augustowi, o czym wiemy z jego listu do władcy z 31 maja 1792 roku.
Niewątpliwie Ofiara dla Ojczyzny świadczy o patriotyzmie Wincentego Marewicza, jego odpowiedzialności obywatelskiej i poświęceniu. Jest to zarazem dość nietypowa gotowość zasilenia istotnych potrzeb dla ojczyzny. Odsłania się w niej bowiem los „chudego literata”, a zarazem ubogiego szlachcica, szczerość, nieukrywanie trudnych spraw majątkowych oraz finansowych. W tekście można także dostrzec szereg innych stałych elementów postawy Marewicza, widocznych w jego twórczości stricte literackiej. Ofiara dla Ojczyzny jest publicznym i jednocześnie głęboko osobistym dokumentem godnym upamiętnienia.
Bibliografia
Bibliografia podmiotowa – źródła
Ofiara dla Ojczyzny Wincentego Ignacego Kościeszy Marewicza, rotmistrza województwa trockiego, roku 1792, maja dnia 14 w Wilnie (kopia ofiary obywatelskiej zapisanej w Komisji Cywilno-Wojskowej wileńskiej), Wilno 1792.
List Wincentego Ignacego Marewicza do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z 31 maja 1792 r. (pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie / Muzeum Książąt Czartoryskich: Korrespondencya polska lit. M z lat 1777–1792, Ca 1701–1800, 1354 s., nr inw. BCz-rkps-927 IV (dokument ze s. 309).
Bibliografia przedmiotowa
„Korespondent Warszawski”, 7 VI 1792, nr 16.
„Kurier Warszawski” 1822, nr 56.
Aleksandrowska E., 1974, Marewicz Wincenty Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Aleksandrowska E., 1994, Wincenty Ignacy Marewicz (1755–1822), w: Pisarze polskiego oświecenia, t. 2, red. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa.
Balaišytė L., 2020, Vincentas Ignacas Marevičius apie save ir Tėvynę: XVIII a. pabaigos literato (savi)refleksijos, w: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė: personalijos, idėjos, refleksijos / sudarytoja Ramunė Šmigelskytė-Stukienė Vilnius, Lietuvos istorijos institutas, Vilnius.
Giedroyć J., 2015, Wędrówki ulicami wileńskimi: na Świętojańskiej mieszkali magnaci, „Kurier Wileński”, z 8 maja, https://kurierwilenski.lt/2015/05/08/wedrowki-ulicami-wilenskimi-na-swietojanskiej-mieszkali-magnaci.
Gordziejew J., 2010, Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (1789–1792), Kraków.
Janowski M., 2008, Narodziny inteligencji 1750–1831, Warszawa.
Jędrzejewski P., 2013, Akta Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych (1790–1794), „Krakowski Rocznik Archiwalny”, t. 19.
Kaleta R., 1973, Miejsce i społeczna funkcja literatów w okresie Oświecenia, w: Problemy literatury polskiej okresu oświecenia, t. 1, red. Z. Goliński, Wrocław.
Kaleta R., 1971, Oświeceni i sentymentalni. Studia nad literaturą i życiem w Polsce w okresie trzech rozbiorów, Wrocław.
Kostkiewiczowa T., 2019, Mnemozyne i córki. Pamięć w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku, Toruń.
Kostkiewiczowa T., 1987, Z zagadnień perswazji w prozie publicystycznej polskiego Oświecenia, „Pamiętnik Literacki”, z. 3.
Maksimowicz K., 1992, Konstytucja 3 maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792, w: „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa.
Maksimowicz K., 2012, Sposoby rozpowszechnienia wierszy polityczno-okolicznościowych w dobie Sejmu Wielkiego i konfederacji targowickiej, w: Byle w ludziach światło było… Księga pamiątkowa ku czci profesora Wacława Woźnowskiego w dziesiątą rocznicę jego śmierci, pod red. G. Zająca, Kraków.
Marewicz W. I., 2018, Zbiory poetyckie, oprac. i wstępem opatrzyła A. Petlak, Łódź.
Marewicz W. I., 1792, Opis iluminacji danej w dniu 3. maja roku 1792 na przedmieściu wileńskim, ku Łukiszkom idąc, na ulicy Podgórskiej pod numerem 865, w chałupce Wincentego Ignacego Marewicza, rotmistrza województwa trockiego, [Wilno].
Mościcki H., 1917, Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie, Warszawa.
Nefelonikones, urywki z ociemicielstwa. Zbiór osobliwych obrazów z dzieł dawnego świata w rękopiśmie Marewicza między powieściami tegoż autora ku wiecznej pamięci zachowany. Z przymówieniem się do uczonego rodaka J. H. W. Przepisane i wydane przez L. K., 1836, Paryż.
Odpowiedź ze strony W. Wincentego Marewicza [...] przeciwko: WW. Urbanowi Prezesowi Sądów Ziemskich Wileń. – Maxymilianowi Rotmistrzowi – Ignacemu Budown: Xstwa Zmudz: braciom rodzonym Jazdowskim – Bonifacemu Komornikowi Oszmiań: oycowi – Felixowi synowi Podhoreckim – oraz sławetnym Barbarze matce, Fryderykowi i Ferdynandowi synom, Zuzannie i Karolinie córkom Gregierom Obywatelom Miasta Wilna, [1820], [układał i podpisał Bernard Sobański], b.m.w.
Ofiara ur. Teodora Lutyńskiego, [1792], Warszawa.
Petlak A., 2019, Komentarze wydawcy do „Nefelonikones…” Wincentego Ignacego Marewicza, w: Komentarze i przypisy w książce dawnej i współczesnej, pod red. B. Mazurkowej, Katowice.
Petlak A., 2016, Przyczynek do badań nad ramą wydawniczą utworów dramatycznych Wincentego Ignacego Marewicza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, z. 4 (34): „Na szlakach literatury…” Prace literaturoznawcze i edytorskie ofiarowane Profesor Barbarze Wolskiej z okazji siedemdziesiątych urodzin oraz czterdziestopięciolecia pracy naukowej, pod. red. M. Szymor-Rólczak.
„Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, 1992, praca zbiorowa pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa.
Sprawa W. JP. Wincentego Marewicza byłego niegdyś rotmistrza, a teraz urzędnika cywilnego miasta Warszawy z WW. JPP. Urbanem prezydentem ziemskim wileńskim, Maxymiliianem Jazdowskiemi [...] obywatelami wileńskimi z dokładem ich opieki, [1819], [pisał Ignacy Łagiewnicki], Wilno.
Szczere interesowanie się Marewicza za Marewiczem do Jaśnie Oświeconego Księcia Jmci Macieja Radziwiłły, kasztelana wileńskiego, kawalera polskich orderów, podane w Nieświeżu w ręko piśmie roku 1791 msca d. 2, 1791, b.m.w.
Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku, 2011, wstęp, wybór tekstów i opracowanie B. Wolska, B. Mazurkowa i T. Chachulski, Warszawa.
Wiersze polityczne Sejmu Czteroletniego, cz. 1: 1788–1789, 2000, z papierów E. Rabowicza opracowała K. Maksimowicz, Warszawa.
Wilkowski M., Historia wynagradzania twórczości, Fundacja Nowoczesna Polska, http://prawokultury.pl/publikacje/.
Zahorski A., 1959, Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, [przedmowa B. Leśnodorski], Studia z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia 2, Warszawa.
Zahorski W., 1927, Przewodnik po Wilnie, wyd. 4 przejrzane i uzup., Wilno.
Źródła do dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego i Podlasia. Opisy parafii diecezji wileńskiej z 1784 roku, 2009, pod red. J. Maroszka, Repozytorium wiedzy, t. 1: Dziekanat Brasławski, oprac. K. Jodczyk, Białystok.
Żytkowicz L., 1935, Stosunki skarbowe W. Ks. Litewskiego w dobie insurekcji Kościuszkowskiej, „Ateneum Wileńskie. Czasopismo naukowe, poświęcone badaniom przeszłości ziem Wielkiego Ks. Litewskiego”, R. 10.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Petlak
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 890
Liczba cytowań: 0