Obywatelska postawa Wincentego Ignacego Marewicza i jej biograficzne konteksty. „Ofiara dla Ojczyzny… roku 1792, maja dnia 14 w Wilnie”
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2022.0009Słowa kluczowe
Wincenty Ignacy Marewicz, biografizm, wojna polsko-rosyjska, ofiara obywatelska, patriotyzm, „chudy literat”Abstrakt
Wincenty Ignacy Marewicz (1755–1822) – mało znany pisarz polskiego oświecenia o bogatym i różnorodnym dorobku. Jego twórczość i biografia wciąż nie są jeszcze w pełni rozpoznane. Prezentowany materiał ma charakter opracowania edytorskiego ze wstępem. Jest to kopia ofiary obywatelskiej, złożonej przez Marewicza i zapisanej w Komisji Cywilno-Wojskowej wileńskiej w czasie, gdy ojczyzna, zagrożona wojną z Rosją, znalazła się w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa. Pisarz opublikował ją w postaci osobnego druku i przesłał Stanisławowi Augustowi, o czym wiemy z jego listu do władcy z 31 maja 1792 roku.
Niewątpliwie Ofiara dla Ojczyzny świadczy o patriotyzmie Wincentego Marewicza, jego odpowiedzialności obywatelskiej i poświęceniu. Jest to zarazem dość nietypowa gotowość zasilenia istotnych potrzeb dla ojczyzny. Odsłania się w niej bowiem los „chudego literata”, a zarazem ubogiego szlachcica, szczerość, nieukrywanie trudnych spraw majątkowych oraz finansowych. W tekście można także dostrzec szereg innych stałych elementów postawy Marewicza, widocznych w jego twórczości stricte literackiej. Ofiara dla Ojczyzny jest publicznym i jednocześnie głęboko osobistym dokumentem godnym upamiętnienia.
Bibliografia
Bibliografia podmiotowa – źródła
Ofiara dla Ojczyzny Wincentego Ignacego Kościeszy Marewicza, rotmistrza województwa trockiego, roku 1792, maja dnia 14 w Wilnie (kopia ofiary obywatelskiej zapisanej w Komisji Cywilno-Wojskowej wileńskiej), Wilno 1792.
List Wincentego Ignacego Marewicza do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z 31 maja 1792 r. (pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie / Muzeum Książąt Czartoryskich: Korrespondencya polska lit. M z lat 1777–1792, Ca 1701–1800, 1354 s., nr inw. BCz-rkps-927 IV (dokument ze s. 309).
Bibliografia przedmiotowa
„Korespondent Warszawski”, 7 VI 1792, nr 16.
„Kurier Warszawski” 1822, nr 56.
Aleksandrowska E., 1974, Marewicz Wincenty Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Aleksandrowska E., 1994, Wincenty Ignacy Marewicz (1755–1822), w: Pisarze polskiego oświecenia, t. 2, red. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, Warszawa.
Balaišytė L., 2020, Vincentas Ignacas Marevičius apie save ir Tėvynę: XVIII a. pabaigos literato (savi)refleksijos, w: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė: personalijos, idėjos, refleksijos / sudarytoja Ramunė Šmigelskytė-Stukienė Vilnius, Lietuvos istorijos institutas, Vilnius.
Giedroyć J., 2015, Wędrówki ulicami wileńskimi: na Świętojańskiej mieszkali magnaci, „Kurier Wileński”, z 8 maja, https://kurierwilenski.lt/2015/05/08/wedrowki-ulicami-wilenskimi-na-swietojanskiej-mieszkali-magnaci.
Gordziejew J., 2010, Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (1789–1792), Kraków.
Janowski M., 2008, Narodziny inteligencji 1750–1831, Warszawa.
Jędrzejewski P., 2013, Akta Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych (1790–1794), „Krakowski Rocznik Archiwalny”, t. 19.
Kaleta R., 1973, Miejsce i społeczna funkcja literatów w okresie Oświecenia, w: Problemy literatury polskiej okresu oświecenia, t. 1, red. Z. Goliński, Wrocław.
Kaleta R., 1971, Oświeceni i sentymentalni. Studia nad literaturą i życiem w Polsce w okresie trzech rozbiorów, Wrocław.
Kostkiewiczowa T., 2019, Mnemozyne i córki. Pamięć w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku, Toruń.
Kostkiewiczowa T., 1987, Z zagadnień perswazji w prozie publicystycznej polskiego Oświecenia, „Pamiętnik Literacki”, z. 3.
Maksimowicz K., 1992, Konstytucja 3 maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792, w: „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa.
Maksimowicz K., 2012, Sposoby rozpowszechnienia wierszy polityczno-okolicznościowych w dobie Sejmu Wielkiego i konfederacji targowickiej, w: Byle w ludziach światło było… Księga pamiątkowa ku czci profesora Wacława Woźnowskiego w dziesiątą rocznicę jego śmierci, pod red. G. Zająca, Kraków.
Marewicz W. I., 2018, Zbiory poetyckie, oprac. i wstępem opatrzyła A. Petlak, Łódź.
Marewicz W. I., 1792, Opis iluminacji danej w dniu 3. maja roku 1792 na przedmieściu wileńskim, ku Łukiszkom idąc, na ulicy Podgórskiej pod numerem 865, w chałupce Wincentego Ignacego Marewicza, rotmistrza województwa trockiego, [Wilno].
Mościcki H., 1917, Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie, Warszawa.
Nefelonikones, urywki z ociemicielstwa. Zbiór osobliwych obrazów z dzieł dawnego świata w rękopiśmie Marewicza między powieściami tegoż autora ku wiecznej pamięci zachowany. Z przymówieniem się do uczonego rodaka J. H. W. Przepisane i wydane przez L. K., 1836, Paryż.
Odpowiedź ze strony W. Wincentego Marewicza [...] przeciwko: WW. Urbanowi Prezesowi Sądów Ziemskich Wileń. – Maxymilianowi Rotmistrzowi – Ignacemu Budown: Xstwa Zmudz: braciom rodzonym Jazdowskim – Bonifacemu Komornikowi Oszmiań: oycowi – Felixowi synowi Podhoreckim – oraz sławetnym Barbarze matce, Fryderykowi i Ferdynandowi synom, Zuzannie i Karolinie córkom Gregierom Obywatelom Miasta Wilna, [1820], [układał i podpisał Bernard Sobański], b.m.w.
Ofiara ur. Teodora Lutyńskiego, [1792], Warszawa.
Petlak A., 2019, Komentarze wydawcy do „Nefelonikones…” Wincentego Ignacego Marewicza, w: Komentarze i przypisy w książce dawnej i współczesnej, pod red. B. Mazurkowej, Katowice.
Petlak A., 2016, Przyczynek do badań nad ramą wydawniczą utworów dramatycznych Wincentego Ignacego Marewicza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, z. 4 (34): „Na szlakach literatury…” Prace literaturoznawcze i edytorskie ofiarowane Profesor Barbarze Wolskiej z okazji siedemdziesiątych urodzin oraz czterdziestopięciolecia pracy naukowej, pod. red. M. Szymor-Rólczak.
„Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, 1992, praca zbiorowa pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa.
Sprawa W. JP. Wincentego Marewicza byłego niegdyś rotmistrza, a teraz urzędnika cywilnego miasta Warszawy z WW. JPP. Urbanem prezydentem ziemskim wileńskim, Maxymiliianem Jazdowskiemi [...] obywatelami wileńskimi z dokładem ich opieki, [1819], [pisał Ignacy Łagiewnicki], Wilno.
Szczere interesowanie się Marewicza za Marewiczem do Jaśnie Oświeconego Księcia Jmci Macieja Radziwiłły, kasztelana wileńskiego, kawalera polskich orderów, podane w Nieświeżu w ręko piśmie roku 1791 msca d. 2, 1791, b.m.w.
Wiersze imieninowe poetów z drugiej połowy XVIII wieku, 2011, wstęp, wybór tekstów i opracowanie B. Wolska, B. Mazurkowa i T. Chachulski, Warszawa.
Wiersze polityczne Sejmu Czteroletniego, cz. 1: 1788–1789, 2000, z papierów E. Rabowicza opracowała K. Maksimowicz, Warszawa.
Wilkowski M., Historia wynagradzania twórczości, Fundacja Nowoczesna Polska, http://prawokultury.pl/publikacje/.
Zahorski A., 1959, Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, [przedmowa B. Leśnodorski], Studia z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia 2, Warszawa.
Zahorski W., 1927, Przewodnik po Wilnie, wyd. 4 przejrzane i uzup., Wilno.
Źródła do dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego i Podlasia. Opisy parafii diecezji wileńskiej z 1784 roku, 2009, pod red. J. Maroszka, Repozytorium wiedzy, t. 1: Dziekanat Brasławski, oprac. K. Jodczyk, Białystok.
Żytkowicz L., 1935, Stosunki skarbowe W. Ks. Litewskiego w dobie insurekcji Kościuszkowskiej, „Ateneum Wileńskie. Czasopismo naukowe, poświęcone badaniom przeszłości ziem Wielkiego Ks. Litewskiego”, R. 10.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Petlak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 791
Liczba cytowań: 0