Szopka satyryczna „Kontrabanda” (1958) – próba rekonstrukcji treści
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2021.0020Słowa kluczowe
szopka satyryczna, satyra, PRL, Ryszard Wierzbowski, Marek GrońskiAbstrakt
Artykuł dotyczy szopki satyrycznej Ryszarda Marka (Ryszarda Wierzbowskiego i Marka Grońskiego) pt. Kontrabanda. Stanowi próbę odtworzenia scenariusza adaptacji scenicznej utworu. Premiera spektaklu w reżyserii Bogdana Baera odbyła się 14 lutego 1958 roku w Teatrze Nowym w Łodzi. Fragmenty szopki ukazywały się na łamach łódzkiej prasy lokalnej („Dziennik Łódzki” 1958, R. 14, nr 28 (3483), s. 4) oraz w czasopismach „Szpilki” (1958, nr 16 (868), s. 4–5 ) i „Odgłosy” (1959, nr 15 (59), s. 11). Materiał źródłowy stanowią także „Biuletyny Państwowego Teatru Nowego” zdeponowane w Archiwum Państwowym w Łodzi. Podstawę do rekonstrukcji przebiegu spektaklu stanowiły recenzje widowiska.
Teksty satyryczne to szczególnie ciekawy materiał badawczy. Powstawały z inspiracji i w odpowiedzi na sytuację społeczno-polityczną kraju. Istotnym aspektem artykułu jest zatem szeroki komentarz edytorski do omawianego utworu, który pozwoli objaśnić niezrozumiałe treści, wynikające z osadzenia tekstu w realiach socjalistycznego państwa.
Bibliografia
Źródła
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 110.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 16.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 31.
APŁ, Zbiory Teatrów Łódzkich, sygn. 4/48, k. 72.
Literatura
Adamczewska I., 2015, Powieść reportażowa czy dziennikarska? Uwagi o międzywojennej twórczości prozatorskiej Jalu Kurka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 2 (28).
Baron-Milian M., 2015, Prawość Ojca. Aleksandra Wata zmagania z testamentem, „Śląskie Studia Polonistyczne”, t. 7, nr 2.
Berlewi H., 1957, Nieco o dawnej Awangardzie, „Życie Literackie”, R. 7, nr 27 (285).
Boy-Żeleński T., 1978, Reflektorem w mrok, wybór, wstęp i oprac. A. Z. Makowiecki, Warszawa.
Burek W., Iwaszkiewicz J., 1995, Sandomierz nas połączył. Korespondencja z lat 1945–1963, wstęp K. Burek, Warszawa.
Burek W., 1956, Siwy Każmirz i insi, wstęp J. Iwaszkiewicz, Warszawa.
Czerwiński B., 1957, 25-lecie poradnika „Co czytać?”, „Homo Dei”, R. 26, nr 2 (80), s. 247–257.
Dąbrowska M., 1988, Dzienniki, t. 4: 1951–1957, Warszawa.
Eisler J., 2008, Polskie miesiące, czyli kryzysy w PRL, Warszawa.
Grabowska A., 1958, Szopka polityczna w Teatrze Nowym (recenzja), „Głos Robotniczy” 25.02, nr 47 (4236).
Grzenkowicz M., 2017, Jan Zbigniew Słojewski nie żyje. Felietony "Hamiltona" w latach 60. i 70. czytali wszyscy, „Gazeta Wyborcza”, 10 sierpnia, https://wyborcza.pl/7,75410,22215909,jan-zbigniew-slojewski-nie-zyje-felietony-hamiltona-w-latach.html (dostęp: 26.07.2021).
Jagoszewski M., 1956, Niestety, z zaproszenia skorzystać nie możemy, wywiad z Kazimierzem Dejmkiem, „Dziennik Łódzki”, R. 12, nr 273 (3108).
Kompel G., 2007, Dejmka narodowy teatr w Łodzi, Łódź.
Kompel G., 2010, Teatr Nowy (1949–1961), w: Teatr Kazimierza Dejmka, pod red. A. Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Łódź.
Kot W., b.d.w., Polskie dekady. Kronika naszych czasów”, Poznań.
Kotula J., 1994, Bogdan Baer: 45 lat pracy artystycznej (1949–1994), Warszawa.
Kowalczyk A. S., 2014, Sandauer i „Kultura”, w: Artur Sandauer – pisarz, krytyk, historyk literatury, Warszawa.
Kruczkowski L., 1971, Sprzymierzeniec trudny i niezbędny, w: idem, Literatura i polityka: Wśród swoich i obcych, 1945–1962, t. 2, Warszawa.
Kuciel-Frydryszak J., 2012, Słonimski. Heretyk na ambonie, Warszawa.
Kuligowska-Korzeniewska A., 2010, Między pamięcią a historią, w: Teatr Kazimierza Dejmka, pod red. A. Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Łódź.
Kurek J., 1957, Futuryzm i Awangarda, „Życie Literackie”, R. 7, nr 24 (282).
Lubelski T., 2007, Kanał: 50 lat temu: paradoks odbioru, „Kino”, t. 41, nr 479.
Machejko W., 2005, Z ikrą i pod prąd, czyli w krainie Pstrąga, Warszawa.
Macużanka Z., 1976, Leon Kruczkowski, Warszawa.
Marek R., 1958, Kontrabanda, czyli szopka polityczno-literacka, „Dziennik Łódzki”, R. 14, nr 28 (3483).
Marek R., 1958, Kontrabanda, czyli szopka polityczno-literacka, „Dziennik Łódzki”, R. 14, nr 28 (3483).
Marek R., 1959, Kontrabanda. Szopka 1957 [fragmenty], „Odgłosy”, nr 15 (59), 12 kwietnia.
Marek R., 1956, Między Madrytem a Dakarem, „Przekrój”, nr 25 (584).
Marek R., 1958, Szopka polityczno-literacka pt. „Kontrabanda”, „Szpilki”, nr 16 (868).
Michałowska T., 2006, Średniowiecze, Warszawa.
Mołdawa T., 1991, Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa.
Nie tak „in illo tempore” bywało, 1901, w: Bukiet pieśni światowych, zebrał J. Chociszewski, Poznań.
Ochocki A., 1989, Erika zdradza tajemnice, Łódź.
Panasewicz J., 1958, Ubaw na dwadzieścia dwie kukiełki, „Express Ilustrowany”, R. 3, nr 47 (395).
Pietrych K., 2021, Młodzieńcze intermedia Aleksandra Wata (Anatola Sterna i Henryka Berlewiego), „Porównania”, nr 1 (28).
Piotrowski A., 1958, Witaj Szopko, „Sztandar Młodych”, nr 46 (2426).
Pirożyński M., 1957, Do Redakcji czasopisma „Współczesność”, „Współczesność”, nr 8.
Pirożyński M., 1957, Religia w szkole, „Homo Dei”, R. 26, nr 1 (79), s. 140–142.
Pirożyński M., 1957, Wolnomyślicielstwo w akcji, „Homo Dei”, R. 26, nr 5 (83).
Pirożyński, 1957, wywiad przeprowadził Jan Zbigniew Słojewski, „Współczesność”, nr 7.
Rogoszówna Z., 1924, Była babuleńka, w: eadem, Piosenki dziecięce, Warszawa.
Sandauer A., 1957, Bez taryfy ulgowej, „Kultura”, R. 7-117/8-118.
Sandauer A., 1959, Bez taryfy ulgowej, Warszawa.
Sandauer A., 1956, Moje odchylenia (mętniackie, kosmopolityczne, formalistyczne), Kraków.
Słojewski J. Z., 1957, Odpowiedź, „Współczesność”, nr 8.
Słonimski A., 1957, Mechano-bzdura, „Życie Literackie”, R. 7, nr 27 (285).
Stanisław „Ibis” Gratkowski, 1972, w: Artyści plastycy okręgu warszawskiego 1945–1970. Słownik biograficzny, red. A. Janota, Warszawa.
Szymański Z., 1957, Prekursorzy sztuki abstrakcyjnej, „Życie Warszawy”, R. 14, nr 280 (4389).
Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19550911144/O/M19551144.pdf (dostęp: 28.02.2021).
Uwagi wydawcy, 2004, w: S. Żeromski, Pisma zebrane, t. 23, pod red. Z. Golińskiego, Warszawa.
Wańkowicz M., 1957, Monte Cassino, Warszawa.
Wat A., 1957, Z dziejów polskiej awangardy. Blok i jego program społeczny, „Życie Literackie”, R. 7, nr 21 (279).
Węgrzyniak R., Prapremiera Grzechu Stefana Żeromskiego, w: Encyklopedia Teatru Polskiego, http://encyklopediateatru.pl/kalendarium/1880/prapremiera-grzechu-stefana-zeromskiego (dostęp: 28.02.2021).
Wierzbowski R., 1990, O szopce. Studia i szkice, wybór i oprac. M. Waszkiel, Łódź.
Wierzbowski R., 1990, Szopka satyryczna – polski gatunek teatralno-literacki, w: idem, O szopce. Studia i szkice, Łódź.
Wilmański J., 1968, Kawał czasu 1947–1967: rysunki satyryczne Jerzego Jankowskiego, Warszawa.
Wojciechowski A., 1958, „Kontrabanda” czy oclone?, „Wiadomości”, R. 13, nr 28 (641).
Wolański R., 1995, Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej, Warszawa.
Zygmunt Broniarek, 1984, w: Kto jest kim w Polsce 1984: informator biograficzny, red. L. Bacela, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Katarzyna Smyczek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1045
Liczba cytowań: 0
