Gdzie postawić… cudzysłów? Przytoczenie jako problem wydawcy staropolskich tekstów religijnych

Dorota Rojszczak-Robińska

DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SE.2020.0002

Abstrakt


Staropolskie teksty religijne są podstawowym źródłem do badań początków polskiego języka i kultury. W artykule pokazano dwa problemy, przed którymi staje wydawca staropolskich apokryfów, wynikające z wielowarstwowości genetycznej tekstów średniowiecznych (teksty te w większości zachowały się tylko w kopiach, czasem w kopiach z kopii) i – przede wszystkim – ich wieloźródłowości. Kwestia, jak w transkrypcji średniowiecznego tekstu oznaczać wprowadzenie przytoczenia, jest skomplikowana. Po pierwsze, mamy do czynienia z polszczyzną na wstępnym etapie rozwoju, a specyfika polskiego języka średniowiecznego nie pozwala jednoznacznie oddzielić mowy niezależnej od zależnej (co skutkuje problemem z oznaczeniem granic cytatu). Drugi problem wynika ze specyfiki i z przeznaczenia tekstów – w obręb cytatów włączane są liczne, nierzadko obszerne objaśnienia odautorskie, a także quasi-cytaty (komentarze teologiczne wprowadzane przez „jakoby rzekł”).

Słowa kluczowe


cytat; przytoczenie; interpunkcja; cudzysłów; edycja tekstów dawnych; apokryf

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Borowiec K., 2015, W poszukiwaniu czeskiego kontekstu „Rozmyślania przemyskiego”. „Rozmyślanie przemyskie” a „Život Krista Pána”. Rekonesans, w: „Rozmyślanie przemyskie” – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej i językowej, red. J. Bartmiński, A. Timofiejew, Przemyśl, s. 95–110.

Breed B. W., 2014, Nomadic Text. A Theory of Biblical Reception History, Indiana.

Brückner A., 1900, Apokryfy średniowieczne, cz. 1, Kraków.

Dobrzeniecki T., 1969, Łacińskie źródła „Rozmyślania przemyskiego”, w: Średniowiecze. Studia o kulturze, t. 4, red. J. Lewański, Wrocław, s. 196–521.

Gesner A., 2011, Glosy w „Rozmyślaniu przemyskim”. Wyniki analizy formalnej i perspektywy badań, „Kwartalnik Językoznawczy”, nr 3, s. 89–96.

Krążyńska Z., 2010, Średniowieczne techniki rozbudowywania zdań (na przykładzie wielkopolskich rot sądowych), „Kwartalnik Językoznawczy”, nr 3–4.

Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A., 2015, Składnia średniowiecznej polszczyzny. Część I. Konteksty – metody – tendencje, Poznań.

Kropaczek S., 1928, Zwrot „accusativus cum infinitivo” w języku polskim, „Prace Filologiczne”, t. 13.

Matuszczyk B., 2007, Dlaczego spór o język religijny, w: Język religijny dawniej i dziś III, red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka, Poznań, s. 151–157.

Mazurkiewicz R., 2007, Kilkanaście dalszych uzupełnień do źródeł „Rozmyślania przemyskiego”, w: Amoenitates vel lepores philologiae, red. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków, s. 198–201.

Mika T., 2002, Maryja, Jezus, Bóg w „Rozmyślaniu przemyskim”. O nazywaniu osób, Poznań.

Mika T., 2012, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, s. 131−145.

Mika T., Rojszczak-Robińska D., 2016, Kanon wiedzy o „Rozmyślaniu przemyskim”, w: Rozmyślanie przemyskie – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej, red. J. Bartmiński, A. Timofiejew, Przemyśl, s. 13–24.

Mika T., Ziółkowska O., 2017, Jak wprowadzać interpunkcję do transkrypcji tekstu staropolskiego? w: Staropolskie Spotkania Jezykoznawcze 2: Jak wydawać teksty dawne, red. K. Borowiec et al., Poznań, s. 120–121.

Pisarkowa K., 1984, Historia składni języka polskiego, Wrocław.

Rojszczak D., 2011, Trudne miejsca „Rozmyślania przemyskiego”. Problem glos, w: Zbliżenie. Literatura – kultura – język – translatoryka, red. I. Fijałkowska-Janiak, Gdańsk, s. 213–219.

Rojszczak-Robińska D., 2012, Jak pisano „Rozmyślanie przemyskie”, Poznań.

Rojszczak-Robińska D., 2015, Łacińskie źródła „Rozmyślania przemyskiego”. Pytania, problemy, perspektywy, w: Staropolskie Spotkania Językoznawcze, t. 1: Jak badać teksty staropolskie, red. T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska, Poznań, s. 135–154.

Rojszczak-Robińska D., 2018, O nieadekwatności terminów nazywających przytaczanie mowy cudzej w badaniach nad staropolskimi tekstami religijnymi, w: Staropolskie Spotkania Językoznawcze 3: Terminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym, red. T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Ziółkowska, Poznań, s. 203–224.

Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa tzw. przemyskie. Podobizna rękopisu, 1952, wyd. S. Vrtel-Wierczyński, Warszawa.

Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa, 1907, z rękopisu grecko-katolickiego kapituły przemyskiej wydał A. Brückner, Kraków.

Rozmyślanie przemyskie. Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład, 1998, t. 1, wyd. F. Keller, W. Twardzik, Weiher–Freiburg i. Br.; t. 2: Freiburg i. Br. 2000; t. 3: (Indeksy), Freiburg i. Br. 2004.

Siwińska M., 2015, „Rozmyślanie przemyskie” a „Vita rhythmica”. Korzystanie z łacińskich konstrukcji gramatycznych, w: Juwenalia historycznojęzykowe, red. K. Borowiec, D. Masłej, O. Ziółkowska, Poznań, s. 113–132.

Stelmach W., Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie Krzysztofa Pussmana – strategie tłumaczenia [w druku].

Twardzik W., 1994, Glosy w „Rozmyślaniu przemyskim”, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 155–165.

Twardzikowie W. i J., 1979, Trzy nie dostrzeżone funkcje składniowe staropolskiego wyrazu „iż(e)”, w: Opuscula Polono-Slavica, red. J. Safarewicz, Wrocław.

Wikarjak J., 2006, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa.

Wójcik R., Tłumacz, wykładacz, kompilator czy autor? Wokół kompozycji „Żywota Pana Jezu Krysta” Baltazara Opeca i jego stosunku do „Meditaciones vite Christi”, w: B. Opec, Żywot Pana Jezu Krysta, 2014, wyd. i wstęp W. Wydra i R. Wójcik, wstęp ikonograficzny K. Krzak-Weiss, Poznań, s. XXXI–XCII.

Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, 1955, oprac. J. Woronczak, Wrocław.

Ziółkowska O., 2016, Specyfika języka „Rozmyślań Dominikańskich” w świetle składni i leksyki, Poznań.

Ziółkowska O., O funkcji składniowej staropolskich imiesłowów czynnych na podstawie średniowiecznych apokryfów nowotestamentalnych. Konsekwencje edytorskie interpretacji składniowej [w druku].




Bookmark and Share




ISSN 2084-7963 (print)
ISSN 2391-7903 (online)

Partnerzy platformy czasopism