Sztuka Edycji
Zmagania tłumacza z przypisem. Redukcja paratekstów translatorskich jako proces poezjotwórczy – przypadek Stanisława Barańczaka
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SE.2017.0024
Abstrakt
Referat podejmuje refleksję nad technikami translatorskimi, za pomocą których tłumacz-poeta Stanisław Barańczak redukuje liczbę przypisów i komentarzy translatorskich w tłumaczeniach na język polski anglojęzycznej poezji.
Barańczakowy kodeks tłumacza, ogłoszony w tomie Ocalone w tłumaczeniu, zawiera postulat tworzenia przekładów literackich jednocześnie „zrozumiałych” i „poetyckich”. W przypadkach wierszy silnie osadzonych w oryginalnym kontekście kulturowym oznacza to z jednej strony konieczność uzupełniania wiedzy czytelnika modelowego dodatkowymi informacjami, z drugiej zaś – ograniczanie komentarzy niewchodzących bezpośrednio w skład utworu (zatem: „nie-poetyckich” paratekstów). Konflikt obu tych konieczności skłania Barańczaka do rozwinięcia niestandardowej praktyki translatorskiej: stosowania wewnątrztekstowych eksplikacji, oznaczonych jednak (grafemiką i interpunkcją: nawiasami, pauzami, cudzysłowami) jako nieobecne w pierwowzorach dodatki objaśniające, arbitralnie przez tłumacza wprowadzone. W efekcie zamiana pozatekstowego komentarza w element utworu skutkuje modyfikacją lirycznego komunikatu; to zaś z kolei – biorąc pod uwagę twórczy charakter przekładu poezji – czyni z takiej transformacji element procesu artystycznego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Auden W. H., 1944, 44 wiersze, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Aury D., 1963, Préface, w: G. Mounin, Les problèmes théoriques de la traduction, Paris.
Balcerzan E. (red.), 1984, Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego, Wrocław.
Barańczak S., 2004, Ocalone w tłumaczeniu, Kraków.
Barańczak S. (et al.), 1955, Boski Dante po polsku (dyskusja redakcyjna), „Literatura na Świecie”, nr 4.
Bishop E., 1995, 33 wiersze, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Filipowicz-Rudek M. et al. (red.), 1997, Czy zawód tłumacza jest w pogardzie?, Kraków.
Genette G., 2014, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. T. Stróżyński, A. Milecki, Gdańsk.
Heydel M., 1995, Elizabeth Bishop jako poetka polska, „Literatura na Świecie”, nr 5–6.
Hrehorowicz U., 1997, Przypisy tłumacza: to be or not to be?, w: Czy zawód tłumacza jest w pogardzie?, pod red. M. Filipowicz-Rudek et al., Kraków.
Hrehovčik T., 2006, Introduction to Translation, Rzeszów.
Jarniewicz J., 1995, Cierpki smak ostryg, „Literatura na Świecie”, nr 4.
Jarniewicz J., 2002, Problematyka rodzaju w przekładzie literackim, w: Warsztaty translatorskie, t. 2, pod red. R. Sokoloskiego et al., Lublin–Ottawa.
Keats J., 1997, 33 wiersze, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Larkin P., 1991, 44 wiersze, tłum S. Barańczak, Kraków.
Lear E., Carroll L., Gilbert W. S. et al., 1998, 44 opowiastki, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Markiewicz H., 2004, O cytatach i przypisach, Kraków.
Modzelewska N., 1975, Refleksje tłumacza, w: Przekład artystyczny, t. 2, pod red. S. Pollaka, Wrocław.
Mounin G., 1963, Les problèmes théoriques de la traduction, Paris.
Nabokov V., 2000, Problems of Translation. „Onegin” in English, w: The Translation Studies Reader, ed. L. Venuti, London–New York.
Pollak S. (red.), 1975, Przekład artystyczny, t. 2, Wrocław.
Shakespeare W., 2000, Burza, tłum. M. Słomczyński, Kraków.
Shakespeare W., 1958, Burza, tłum. W. Tarnawski, Wrocław.
Shakespeare W., 1976, Burza, tłum. J. S. Sito, Warszawa.
Shakespeare W., 1956, Burza, tłum. Z. Siwicka, Warszawa.
Shakespeare W., 1921, Burza, tłum. J. Paszkowski, Kraków.
Shakespeare W., 1991, Burza, tłum. S. Barańczak, Poznań.
Shakespeare W., 2012, Komedie, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Skibińska E. (red.), 2009, Przypisy tłumacza, Wrocław–Kraków.
Sokoloski R. et al. (red.), 2002, Warsztaty translatorskie, t. 2, Lublin–Ottawa.
Święch J., 1984, Przekłady i autokomentarze, w: Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego, pod red. E. Balcerzana, Wrocław.
Vaughan H., 2000, 33 wiersze, tłum. S. Barańczak, Kraków.
Venuti L. (ed.), 2000, The Translation Studies Reader, London–New York.
ISSN 2084-7963 (print)
ISSN 2391-7903 (online)