Nowe kierunki w obszarze konserwacji-restauracji zabytkowych kodeksów
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSB.2015.023Słowa kluczowe
konserwacja zachowawcza, konserwacja-restauracja zabytkowych kodeksów, kształcenie konserwatorskie, ochrona księgozbiorów, profilaktyka konserwatorskaAbstrakt
Po drugiej wojnie światowej nastąpiło w Polsce zliberalizowanie zasad konserwacji-restauracji zabytków. Tzw. „polska szkoła konserwacji” dopuszczała dużą ingerencję w zabytek, co często podyktowane było nie tylko uzyskaniem dobrego stanu technicznego zabytku, ale nadmiernej – szczególnie w kontekście dzisiejszych odniesień – jego estetyzacji. Takie podejście do praktyki konserwatorskiej pozostawało w rozdźwięku do definiowanej, w tym czasie, w Europie zachodniej teorii konserwatorskiej. Zjawisko to jednak w Polsce dostrzeżono i uporządkowano, zaczynając od stworzenia doktryn i zasad konserwatorskich oraz kodeksu etyki zawodowej. W praktyce spotyka się ciągle jednak działania poza obowiązującymi zasadami, tkwiące w dawnej estetyce. Świadomość dokonanych zmian na polu konserwacji-restauracji musi przeniknąć także do środowisk pozakonserwatorskich: zleceniodawców, właścicieli, opiekunów zabytków. Muszą oni mieć świadomość zmian, bo po ich stronie leży konserwacja zapobiegawcza oraz zlecanie prac konserwatorskich, a tym samym współdecydowanie o ich programie. Celem artykułu jest uświadomienie opiekunom zabytkowych księgozbiorów dokonanych zmian, aby wspólnie – w wyniku współpracy różnych środowisk decydujących o kondycji kolekcji – stworzyć jak najlepsze programy opieki konserwatorskiej, na wszystkich poziomach (od konserwacji profilaktycznej po konserwację-restaurację).Bibliografia
Baker Whitney, The hybrid conservator: An overview of challenges in a research library environment, „Library Resources & Technical Services” 2004, vol. 48, no. 3, s. 179–90.
Barański Andrzej, O współpracy humanistów i przyrodników w zakresie ochrony dziedzictwa kultury, [w:] Przeszłość dla Przyszłości, Masowe zabezpieczanie zasobów bibliotek i archiwaliów, pod red. Tomasza Łojewskiego, Kraków 2010, s. 177–178.
Biccheri Marina, Monti Michel, Piantanida Govanna, Sodo Armida, Applied Research and Critical Approach: The Paper Way to Deal with „real” Library Heritage, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 617–628.
Bogdanowska Monika, Zabytek i jego kontekst związek zapomniany, [w:] Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, pod red. Elżbiety Szmit-Naud, Bogumiły Rouby, Joanny Arszyńskiej, Warszawa–Toruń 2012, s. 335–344.
Czuczko Jolanta, Jutrzenka-Supryn Dorota, Oszczanowski Piotr, Wyjątkowe księgi w wyjątkowym miejscu. Konserwacja-restauracja Biblii Luterańskich z Kościoła Pokoju w Świdnicy, „Notes Konserwatorski” 16: 2014, s. 100–113.
E.C.C.O. Europejska Konfederacja Związku Konserwatorów Restauratorów, Wytyczne Zawodowe II. Kodeks Etyki 11.07.1993,„Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 24–28.
Bratasz Łukasz, Allowable microclimatic variations in museums and historic buildings: reviewing the guidelines, [w:] Climate for Collections. Standards and Uncertainties, ed by. ed. by Jonathan Ashley-Smith, Andreas Burmester, Melanie Eibl, Munich 2013, s. 11–19.
Chmielewski Krzysztof, Uwagi do „kodeksu etyki zawodowej konserwatorów dzieł sztuki”, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 20–21.
Czop Janusz, Warunki mikroklimatyczne w muzeach – nowe rekomendacje, „Ochrona Zbiorów” 2013, nr 3, s. 35–41.
Decheva Rumyana, Preserving the Original Structure of the Medieval Codex During Conservation, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 411–424.
Frycz Jerzy, Rekonstrukcja zabytków architektury, jej sens i granice, [w:] Dzieło sztuki i zabytek. Materiały z XXV Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. tomu Krzysztof Nowiński, Warszawa 1976, seria B, t. XLIII.
Furdyna Józef, Wybór wartości i inne zagadnienia teoretyczne w konserwacji dzieł sztuki, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 10–13.
Jabłońska Elżbieta, Jak to Tytus i Jan Działyński o zbiory kórnickie dbali – XIX-wieczna konserwacja zapobiegawcza a współczesne tendencje, [w:] Konserwacja zapobiegawcza w muzeach, pod red. Doroty Folga-Januszewskiej, Warszawa 2007, s. 38–40.
Jutrzenka-Supryn Dorota, Chlebus Ewa, Sroka Joanna, Karbowska-Berent Joanna, Konserwacja zachowawcza inkunabułów i starych druków (XV–XVIIw) Biblioteki Elbląskiej. Założenia i realizacja projektu zrealizowanego w 2010 roku, współfinansowanego z funduszy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, „Rocznik Elbląski” 24: 2012, s. 135–156.
Jutrzenka-Supryn Dorota, Doświadczenia w zakresie konserwacji zbiorów zabytkowych w Bibliotece Elbląskiej. Rola i zadania pracowni konserwacji w zintegrowanych działaniach biblioteki, „Notes Konserwatorski” 15: 2012, s.7–20.
Kleber Florian, Diem Markus, Hollaus Fabian, Lettner Martin, Techniqual Approaches to Manuscript Analysis and Reconstruction, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 533–558.
Kobolt Maria, Moczarski Jana, Bestandserhaltung, ein Ratgeber für Vervaltungen, Archive und Bibliotheken, Hrsg. von Bad Homburg v. d. Höhe Kreisarchiv Hochtaunuskreis, Darmstadt 2012.
Korpal Grażyna, Wokół kreacji, [w:] Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji, pod red. Elżbiety Szmit-Naud, Bogumiły Rouby, Joanny Arszyńskiej, Warszawa–Toruń 2012, s. 43–52.
Kozielec Tomasz, Konserwacja papieru część III. Warunki przechowywania i wybrane zabiegi konserwatorskie, „Świat Druku” 2008, nr 4, s. 94.
Kubiak Janusz, Konserwować czy restaurować , „Ochrona Zabytków” 36: 1983, nr 1–2 (140–141), s. 17–19.
Kobieta konserwatorem książki, „Polska Gazeta Introligatorska” 1931, nr 9, s.131.
Liszewska Weronika, Aestethics and Principles of Paper and Book Conservation-Restoration, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 67–90.
Ochrona i przechowywanie zbiorów – Zalecenia IFLA w kwestii opieki i obchodzenia się z materiałami bibliotecznymi, Wrocław 1999.
Panoszewski Konrad, Zapobieganie destrukcji zbiorów we współczesnej bibliotece, [w:] Dziedzictwo kulturowe. Zbiory biblioteczne i nowe technologie ich ochrony. Materiały z ogólnopolskiej konferencji, Warszawa, 16–17 października 2006 r., Warszawa 2006, s.78–97.
Pawlak Agnieszka, Nowa rola konserwatora dzieł sztuki w zmieniającym się muzeum (na przykładzie strategii ochrony zbiorów wypracowywanej w Muzeum Pałac w Wilanowie, [w:] Archeologica Hereditas. Konserwacja zapobiegawcza środowiska, pod red. Zbigniewa Kobylińskiego, Jacka Wysockiego, Warszawa–Zielona Góra 2012, s. 185–196.
Pickwoad Nicholas, Library or Museum?The Future of Rare Book Collections and its Consequences for Conservation and Access, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 113–130.
PN-ISO 11799. Informacja i dokumentacja – Zalecenia dotyczące warunków przechowywania materiałów archiwalnych i bibliotecznych, PKN, Polska Norma, Warszawa 2006.
Potrzebnicka Ewa, Digitalizacja nowoczesną formą tworzenia kopii dokumentów bibliotecznych, „Notes Konserwatorski” 9: 2005 (Trwałe zbiory – źródłem historii), s. 66–77.
Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Nasze doświadczenia i praktyka w zakresie konserwacji – restauracji książki zabytkowej, [w:] Materiały z konferencji „Zbiory biblioteczne, muzealne i archiwalne – badania i konserwacja” Toruń 2–4 października 2008 r., pod red. Elżbiety Jabłońskiej, Toruń 2010, s. 239–250.
Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Konserwacja zapobiegawcza zabytkowych księgozbiorów na przykładzie kolekcji książek zgromadzonych w klasztorze Mniszek Zakonu Kaznodziejskiego w Świętej Annie, [w:] Archeologica Hereditas; Konserwacja zapobiegawcza środowiska, pod red. Zbigniewa Kobylińskiego, Jacka Wysockiego, Warszawa–Zielona Góra 2012, s. 213–220.
Pronobis-Gajdzis Małgorzata, Wartościowanie zabytkowych kodeksów – dylematy konserwatorskie, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, pod red. Bogusława Szmygina, Warszawa–Lublin 2012, s. 183 – 200.
Rams Donata, Woźniak Maria, Wymogi i zalecenia konserwatorskie dotyczące prawidłowego przechowywania i eksponowania zbiorów bibliotecznych i archiwalnych, „Notes Konserwatorski” 8: 2004 (SOS dla zbiorów), s. 121–137.
Rams Donata, Woźniak Maria, Wpływ światła na zbiory biblioteczne, „Notes Konserwatorski” 6: 2002 (Zachowajmy przeszłość dla przyszłości), s. 125–136.
Rouba Bogumiła, Próba uporządkowania definicji, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4, (35), s. 4–5.
Rouba Bogumiła, Potrzeba rozszerzenia Kodeksu Etyki Zawodowej, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 32–33.
Rouba Bogumiła, Projektowanie konserwatorskie, „Ochrona Zabytków” 2008, nr 1, s.57–77.
Scheper Karin, Considering Book Conservation Development in Materials, Techniques, and Approaches, „Journal of Conservation, IADA Reports”vol.11: 2010, no. 2, s. 31–36.
Stachowska-Musiał Ewa, Zastosowanie techniki cyfrowej w ochronie dziedzictwa intelektualnego i kulturowego, „Notes Konserwatorski” 8: 2004 (SOS dla zbiorów), s. 47–60.
Szmelter Iwona, Współczesna teoria konserwacji i restauracji dóbr kultury. Zarys zagadnień, „Ochrona Zabytków” 2006, nr 2, s. 5–39.
Szmelter Iwona, Strategia decyzyjna i projektowanie konserwatorskie na tle przeglądu teorii i doktryn konserwatorskich, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 11: 2000, nr 2 (41), s. 61–64.
Szmygin Bogusław, Słowo wstępne, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, pod red. Bogusława Szmygina, Warszawa–Lublin 2012, s. 5–6.
Święcka Ewa, Konserwator, restaurator i tożsamość kulturowa, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 6.
Toth Zsuzsanna, Koppan Orsolya, Papp Judir, Erdi Marianne, Restoration of Unique Hungarian Medieval Codex Based on Results of Recent International Research and on New Restoration Techniques, [w:] New Approaches to Book and Paper Conservation-Restoration, ed. by Patricia Engel, Joseph Schirò, René Larsen, Ellisveta Moussakova, István Kecskeméti, Horn–Wien 2011, s. 331–356.
Tomaszewski Andrzej, Konserwacja zapobiegawcza środowiska, [w:] Bezpieczeństwo dóbr kultury. Nowe idee i technologie. Materiały z ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej w dniach 15–17 października 2001 roku w Warszawie i Radziejowicach, pod red. Krzysztofa Sałacińskiego, Warszawa 2001, s. 65–71.
Wolski Jerzy, Kodeks etyki zawodowej konserwatorów dzieł sztuki, „Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki” vol. 9: 1998, nr 4 (35), s. 16–17.
Zachwatowicz Jan, Program i zasady konserwacji zabytków, „Biuletyn Historji Sztuki i Kultury”8: 1946, nr 1/2, s. 48–52.
DOKUMENTY ELEKTRONICZNE
Arbeitshilfe: Verpackungsmaterialien für Archivgut [online]. Karlsruhe: Bundeskonferenz der Kommunalarchive beim Deutschen Städtetag, 2012, 13 s. [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bundeskonferenz-kommunalarchive.de/empfehlungen/Arbeitshilfe_Verpackung_2012-12-01.pdf.
Catalogo Conservazione e Archiviazione 2014 [online]. Altavilla Vicentina: CTS Srl, 2014, 129 s. [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ctseurope.com/pdf/Catalogo-Conservazione-e-Archiviazione-CTS-2014.pdf.
MicroChamber [online]. Conservation Resources International LLC. [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://www.conservationresources.com/Main/S CATALOG/MicroChamber.htm.
Ochrona zabytkowych tkanin (Projekt badawczy „Bezpośrednie monitorowanie odkształceń tkanin w celu ochrony zabytkowych obiektów tekstylnych i podobrazi”),pod red. Łukasza Bratasza [online]. Kraków: Muzeum Narodowe – Uniwersytet Jagielloński – Norweski Uniwersytet Nauk i Technologii w Trondheim, 2011, 28 s. [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://zf.if.uj.edu.pl/sites/default/files/publikacje/BroszuraPL0267.pdf.
Opakowania i akcesoria archiwizacyjne dla bibliotek, muzeów oraz archiwów: Bookmetr [online]. Beskid Plus [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://www.beskidplus.com.pl/ index.php?m=sh&q=bookmetr&cat=185&n=Bookmetr.
Opakowania i akcesoria archiwizacyjne dla bibliotek, muzeów oraz archiwów: Pudła szczękowe [online]. Beskid Plus [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web http://www.beskidplus.com.pl/index.php?m=sh&cat=188&n=Pudła+szczękowe+(II).
pH neutro. Ad-Strips [online] pHneutro.net [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://www.phneutro.pt/Produtosparafotografia.html.
Tematyka badań: Konserwacja zachowawcza – w tym: ocena stanu zachowania zasobów bibliotecznych i archiwalnych, analiza warunków przechowywania zbiorów, nowe technologie konserwacji zachowawczej [online]. Uniwersytet Jagielloński, Zakład Chemii Analitycznej [dostęp 15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web:http://www2.chemia.uj.edu.pl/kp/tresc1.htm.
Tydzień z pudełkami. W: Biblos. Zbiory Zabytkowe Biblioteki Elbląskiej [online] 28.02.2014 [dostęp15 grudnia 2015]. Dostępny w World Wide Web: http://pracownia-konserwacji.blogspot.com/2014/02/tydzien-z-pudekami.html#more.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 660
Liczba cytowań: 0
