Przegląd metod badań technologicznych zabytkowych kodeksów na przykładzie Codex Aureus Gnesnensis
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSB.2016.007Słowa kluczowe
badania inwazyjne, badania nieinwazyjne, Codex Aureus Gnesnensis, Gniezno, iluminacje, pergamin, rękopis średniowieczny, Złoty KodeksAbstrakt
W 2012 r. Codex Aureus Gnesnensis nazywany Złotym Kodeksem pochodzący z Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie (obiekt z syg. „BK Ms 1a”) został zbadany przez grupę pracowników naukowych z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Kodeks został wykonany na pergaminie, bogato iluminowany, blok oprawiono w drewniane deski i skórę, a dekoracyjne elementy metalowe zostały dosztukowane do oprawy. Wszystkie główne rodzaje materiałów / substancji poddano badaniom: elementy metalowe, deski drewniane, skórę, pigmenty i spoiwa, pergamin, wytwory papiernicze, materiały tekstylne, materiały użyte do napraw. Nacisk położono również na badanie zniszczonych miejsc i produktów degradacji materiałów. Zastosowano różne metody badań w celu scharakteryzowania materiałów z których składa się obiekt. Były to: A). metody nieinwazyjne: obserwacje w świetle VIS, rentgenografia (RTG), reflektografia w świetle UV, fluorescencja wzbudzona promieniami UV, reflektografia w bliskiej podczerwieni, fluorescencja rentgenowska (XRF), fourierowska spektroskopia absorpcyjna w podczerwieni (FTIR-ATR), kolorowa podczerwień, pH wytworów papierniczych; B). mikroniszczące badania próbek: fluorescencja rentgenowska, badania obrazu próbek w mikroskopach optycznych (VIS, PL, UV), badania z użyciem skaningowego mikroskopu elektronowego ze spektrometrem rentgenowskim (SEM/EDX), fourierowska spektroskopia absorpcyjna w podczerwieni, kolorowa podczerwień, chromatografia gazowa (GC), badanie temperatury skurczu włókien kolagenowych (MHT), identyfikacja włókien wytworów papierniczych i tekstylnych (obserwacja cech morfologicznych, odczynniki – Hezrzberga i Schweizera), wykrywanie ligniny w produktach papierniczych (floroglucyna), identyfikacja substancji organicznych (zmydlanie, test na hydroksyprolinę, ninhydryna, czerń sudanowa, zieleń malachitowa, czerń amidowa). Przeprowadzono także badania mikrobiologiczne (nieniszczące: ATP, identyfikacja owadów; mikroniszczące: obserwacje próbek mikroorganizmów pod mikroskopem optycznym). Badania pozwoliły na określenie czasu powstania wszystkich elementów kodeksu oraz przygotowanie programu prac konserwatorsko-restauratorskich i ich realizację.Bibliografia
Fletcher Hazel M., Synthetic Fibers and Textiles, Topeka 1942.
Jakucewicz Stefan, Czichon Herbert, Dudziak Henryk, Ćwiczenia laboratoryjne z materiałoznawstwa poligraficznego, Warszawa 2001.
Kłysz-Hackbarth Joanna, Wzory ornamentalne Erazma Kamyna – złotnika poznańskiego z XVI wieku, Warszawa 2014.
Kokociński Wojciech, Anatomia drewna, Poznań 2005.
Larsen René, Introduction to damage and damage assessment of parchment, [w:] Improved damage assesment of parchment. IDAP. Assesment, data collection and sharing of knowledge, ed. by René Larsena, Luxemburg 2007 (Research Report No. 18), s. 17–22.
Petronella Nel, A preliminary investigation into the identification of adhesives on archaeological pottery, „AICCM Bulletin” 2006, Vol. 30, No. 1, s. 27–37.
Mirowska Elżbieta, Poksińska Maria, Wiśniewska Irena, Identyfikacja podobrazi i spoiw malarskich w zabytkowych dziełach sztuki, Toruń 1992.
PN-P-50116-03. Papier, tektura i masy włókniste – Oznaczanie składu włóknistego – Część 3: Próba wybarwiania odczynnikiem Herzberga, Warszawa 1992.
Rogóż Jarosław, Karbowska-Berent Joanna, Kozielec Tomasz, Szewczyk Alina, Kurkiewicz Teresa, Szroeder Paweł, Cupa Adam, Jarmiłko Joanna, Krynicka-Szroeder Katarzyna, Trykowski Grzegorz, Szczepańska Grażyna, Dokumentacja badań konserwatorskich Ewangeliarza Gnieźnieńskiego Codex Aureus Gnesnensis (sygn. BK MS1a), Toruń 2012 [komputeropis].
Sisko Marija, Pfäffli Ilvessalo, Fiber Atlas. Identification of Papermaking Fibers, Berlin–Heidelberg–New York 1995.
Shaikh Tasnim, Chaudhari Satyajeet, Varma Alpa, Viscose Rayon: A Legendary Development in the Manmade Textile, „International Journal of Engineering Research and Applications” 2012, Vol. 2, No. 5, s. 675–680.
Trykowski Grzegorz, Szczepańska Grażyna, Skaningowy mikroskop elektronowy – SEM/EDX [online]. Wydział Chemii UMK [dostęp 31 maja 2016], Dostępny w World Wide Web: http://www.chem.umk.pl/pages-pl/files/PAI/sem-fib.html.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 519
Liczba cytowań: 0
