Dwojaka natura ontologiczna znaków językowych i problem ich wzajemnych relacji

Abstrakt

Tematyka pracy obejmuje wymienione poniżej zagadnienia czy problemy:

• Zagadnienie statusu ontologicznego znaków językowych i wiążący się z nim ogólniejszy problem filozoficzny:
• Czym jest język jako system znaków, który z jednej strony służy do:

1) reprezentowania naszej wiedzy o poznawanej rzeczywistości, a z drugiej – do

2)         a. jej zgłębiania i lepszego poznawania czy odkrywania,

                        b. adekwatnego jej opisu, oraz

                        c.  interpersonalnego komunikowania się jego użytkowników.

            Wszystkie te pragmatyczne funkcje języka wymagają logiczno-filozoficznej jego analizy i to zarówno jego składni, jak i semantyki. Nie jest ona możliwa bez określenia, jak pojmowane są znaki językowe, jaka jest ich ontologiczna natura w funkcjonalnym podejściu do logicznej semiotyki języka naturalnego, osadzonym na dwóch sposobach ich użycia: bądź jako znaków, którymi posługujemy się w konkretnych kontekstach sytuacyjnych czy sytuacyjno-językowych, bądź jako znaków izolowanych, oderwanych  z takich kontekstów.

W tym pierwszym wypadku są one konkretami językowymi, istniejącymi materialnymi, spostrzegalnymi zmysłowo obiektami o określonej lokalizacji czasoprzestrzennej, w tym drugim – są one nie-konkretami, a jako takie (jak przyjmuje większość badaczy z zakresu filozofii i lingwistyki) – obiektami abstrakcyjnymi, typami językowymi.

Rozróżnienie abstrakt–konkret (ang. type-token distinction) ma już we współczesnej filozofii pewien status i jest znaczące zwłaszcza w metafizyce i epistemologii.  Jest ono najczęściej ilustrowane właśnie w odniesieniu do znaków językowych (słów, wyrażeń) jako dystynkcja typ–egzemplarz znaku, wprowadzona do semiotyki przez Ch. S. Peirce’a.

W analizie semiotycznej, a także lingwistycznej, używane są zarówno typy, jak i egzemplarze znaków, często jednak bez zwracania należytej uwagi, kiedy mowa o typach, a kiedy o egzemplarzach. Ma to  związek z dyskutowanymi wciąż w filozofii języka problemami: Czym jest typ? Czym jest egzemplarz (okaz)? Jakie są wzajemne relacje pomiędzy typem a egzemplarzem? (ang. type-token relation, token-type relation).

Spory w odpowiedzi na te pytania mają związek z zagadnieniami egzystencjalnymi dotyczącymi statusu ontologicznego tych znaków językowych oraz dwoma nurtami w ontologii języka, pozostającymi pod wpływem dwóch fundamentalnych idei, które ukształtowały się w sporze o uniwersalia: nominalizmem i realizmem.

Autorka przedstawia, krótko, różne stanowiska w sprawie poruszanych powyżej zagadnień czy problemów oraz utrzymuje, że z logicznego punktu widzenia:

1) wypracowanie jakieś teoretycznej koncepcji języka musi uwzględniać jego dwuaspektową charakterystykę: jako języka wyrażeń-konkretów i jako języka wyrażeń-typów,

2) opowiedzenie się za jednym ze stanowisk:

                        a) typy istnieją niezależnie od ich egzemplarzy albo

b) tak nie jest

może być pominięte w rozważaniach syntaktycznych nad językiem,

3) wzajemne związki pomiędzy znakami-egzemplarzami różnią się od wzajemnych związków pomiędzy znakami-typami, ale

4) określenie wzajemnego stosunku pomiędzy znakami-typami a znakami-egzemplarzami zależy od opowiedzenia się za jednym ze stanowisk: a) albo b),

5) pojęcia semantyczne, czy semantyczno-pragmatyczne języka, takie jak: znaczenie i denotacja, interpretacja, powinny być definiowane wyłącznie dla typów egzemplarzy, ale ich definicje wymagają jakiegoś odniesienia do funkcji, jakie pełnią w języku znaki (słowa, wyrażenia) konkrety, czy do związków między nimi;

6) pojęcie aktu komunikacji językowej różni się od ogólnego pojęcia komunikacji językowej: to pierwsze definiuje się za pomocą znaków-konkretów, podczas gdy to drugie – za pomocą znaków-typów.