Struktura osobowości a proces cywilizacji. Nota na temat historyczności człowieka w rozważaniach Norberta Eliasa

Abstrakt

Artykuł wydobywa z dzieła Eliasa O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetycznemyśli na temat historyczności człowieka i ukazuje ich znaczenie dlakształtującej się antropologii historycznej, uwzględniającej rezultaty interdyscyplinarnychbadań humanistycznych: filozofii, socjologii, psychologii. Abstrakcyjnemupodmiotowi poznania jako konstrukcji pojęciowej (homo clausus)Elias przeciwstawia człowieka całościowego jako osobowość, na którą składasię nie tylko ratio/intelekt, lecz również popędy, emocje, namiętności. Podlegająone modelowaniu w stosunkach międzyludzkich (figuracjach), odpowiadającychzmiennym historycznie formom życia. Psychospołeczne badania Eliasanad historycznością człowieka poprzedził filozof Wilhelm Dilthey. Badając procesrozwoju cywilizacji polegający na rosnącej kontroli afektów, Elias wypełniaDiltheya koncepcję człowieka historycznego bogactwem treści pochodzącychz dziejów obyczajowości oraz procesów kształtowania się państwa i rozwojuabsolutyzmu. Na barwnych przykładach zmienności form zachowania się przystole, stosunku do drugiej płci pokazuje, jak sposób funkcjonowania ludzkichpopędów zmienia się w procesie cywilizacji. Historyczność człowieka oznacza zmienność form ludzkiego życia, a wraz z nimi zmienność struktury życia emocjonalnego/świadomości/osobowości.