Osobowe źródła Cioranowskiego sceptycyzmu i pesymizmu
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2014.015Słowa kluczowe
Egzystencjalizm, pesymizm, sceptycyzm, nuda, bezsenność, czas, pustka, bezsensAbstrakt
Artykuł skupia się na filozoficznej analizie pojęć bezsenności i nudy oraz ich związku ze sceptycyzmem i pesymizmem rumuńskiego myśliciela Emila Ciorana. Według autora Pokusy istnienia bezsenność pozbawia zbawiennych przerw i przez to zmusza do nieustannej i wyczerpującej przytomności umysłu i ciała. Odbierając możliwość regeneracji sił witalnych i naiwne odczucie czasu oraz skrajnie rozbudzając świadomość, czyni człowieka niezdolnym do działania, a także wpędza w poczucie agonii, smutku i rozpaczy. Podobnie nuda, jako stan monotonnego spoczynku, wrzuca w istotową samość, próżnię i pustość oraz zmusza do refleksji na temat złowrogich prawd życia. Poprzez zawieszenie czasu pozbawia ona chwile treści i znaczenia, wpędza człowieka w nieważność i nieobecność, a świat w nicość i bezsubstancjalność. Cechą wspólną stanu bezsenności i nudy jest skrajnie wyostrzona świadomość, prowadząca do sceptycyzmu, który w myśli Ciorana nie odnosi się wyłącznie do świata, lecz przede wszystkim do człowieka. Powstaje on na skutek tragedii związanych z przemijalnością oraz w związku z niemożnością realizacji pragnień, która wynika z naszych niedoskonałości i ograniczeń. Sceptyk, raz wpadając w pułapkę wątpienia, zmienia się w więźnia trzeźwego spojrzenia. Staje się odrębny względem rozważanych treści, swe dociekania uznaje za przypadkowe, a pojęcia i wartości postrzega jako grę konwencji, w której wszystkie one równoważą się i maleją do rzędu fikcji. Tak rozumiany sceptycyzm doprowadza Ciorana do ontologicznego i historycznego pesymizmu, który polega na odebraniu człowiekowi, światu i przyszłości wszelkiej wartości poprzez uznanie wszystkiego za arbitralne, zbyteczne i nieposiadające racji istnienia.
Bibliografia
Bieńczyk M., Herezja i melancholia, w: E. Cioran, Historia i utopia, przeł. M. Bieńczyk, Instytut Badań Literackich, Warszawa 1997.
Bizior-Dombrowska M., „Pierwszy stopień wykorzenienia ze świata” – nuda Ciorana, w: red. S. Piechaczek, Cioran – w pułapce istnienia, Opole 2014.
Chawziuk T., Cioran do śmiechu, „Nowy Nurt” 1996, nr 6.
Cioran E., Cahier de Talamanca, Éditions Gallimard, Paris 2000.
Cioran E., Ćwiartowanie, przeł. M. Falski, Wydawnictwo KR, Warszawa 2004.
Cioran E., Ćwiczenia z zachwytu, przeł. J.M. Kłoczowski, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1998.
Cioran E., Les continents de l’insomnie. Entretien avec E. M. Cioran, w: G. Liiceanu, Itinéraires d’une vie: E. M. Cioran, Éditions Michalon, Paris 1995.
Cioran E., Na szczytach rozpaczy, przeł. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1992.
Cioran E., O niedogodności narodzin, przeł. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1996.
Cioran E., Pokusa istnienia, przeł. K. Jarosz, Wydawnictwo KR, Warszawa 2003.
Cioran E., Rozmowy z Cioranem, przeł. I. Kania, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999.
Cioran E., Samotność i przeznaczenie, przeł. A. Dwulit, Wydawnictwo KR, Warszawa 2008.
Cioran E., Scrisori către cei de-acasă, Humanitas, Bucureşti 2010.
Cioran E., Święci i łzy, przeł. I. Kania, Wydawnictwo KR, Warszawa 2003.
Cioran E., Sylogizmy goryczy, przeł. I. Kania, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2009.
Cioran E., Upadek w czas, przeł. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1994.
Cioran E., Wyznania i anatemy, przeł. K. Jarosz, Zielona Sowa, Kraków 2006.
Cioran E., Zarys rozkładu, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa 2006.
Cioran E., Zeszyty, przeł. I. Kania, Wydawnictwo KR, Warszawa 2004.
Cioran E., Zły demiurg, przeł. I. Kania, Oficyna Literacka, Kraków 1995.
Cioran E., Zmierzch myśli, przeł. A. Dwulit, Wydawnictwo KR, Warszawa 2004.
Jakubik M., Wątki religijne w twórczości Emila Ciorana, Gdynia 2012.
Klimczyk W., Emila Ciorana sprawa z Bogiem, czyli religijność bez religii, „Nomos” 2006, nr 55/56.
Mattheus B., Cioran. Portret radykalnego sceptyka, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2008.
Parfait N., Cioran, ou, le défi de l’être, Éditions Desjonquères, Paris 2001.
Rowiński C., Cioran albo granice sceptycyzmu, „Literatura na Świecie” 1978, nr 2.
Suwiński B., Potomek Demokryta. Rzecz o wołoskim utrapieńcu, w: W kręgu melancholii, red. A. Małczyńska, B. Małczyński, Inicjatywa Wydawnicza „Chiazm”, Opole–Wrocław 2010.
Tanalska K., Wyprawa po wolność z kamieniem w bucie – Cioran, „Nowa Krytyka” 2010, nr 24/25.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 939
Liczba cytowań: 0