Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/1956
  • Strona domowa
  • /
  • Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/1956
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Nr 16 (2018) /
  4. Studia

Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/1956

Autor

  • Paweł Sasanka Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, Warszawa

DOI:

https://doi.org/10.12775/Polska.2018.03

Słowa kluczowe

prasa, dziennikarze, propaganda, polityka prasowa, „odwilż”, Polska 1953– 1955/1956, Październik 1956, kryzys, komunizm

Abstrakt

Oparte o obszerne kwerendy archiwalne, prasowe i literaturę przedmiotu studium polityki prasowej partii komunistycznej i sytuacji w środowisku dziennikarskim w latach 1953– 1955/1956, uwzględniające odmienną perspektywę centrum i peryferii, na tle przemian politycznych i kulturalnych. W pierwszej fazie destalinizacji polityka prasowa PZPR była rezultatem bardziej pragmatycznego kursu wyznaczonego przez ZSRR w krajach bloku po 1953 r. Gdy „odwilż” w Polsce nabrała własnej dynamiki, rozdźwięk w elicie PZPR i niespójna polityka sprzyjała poszerzaniu marginesu swobody prasy, zwłaszcza w stolicy. U progu 1956 r. część środowiska dziennikarzy, głównie młodych, buntowała się przeciwko modelowi prasy dyspozycyjnej, ograniczonej do roli narzędzia partyjnej propagandy.

 

History of a two-front fight. The authorities – the press – journalists 1953–55/56

The main purpose of the article is to analyse the press policy conducted by the communist party and the relationship between the authorities and journalists in 1953– 55/56 against the background of political and cultural changes in Poland. The analysis is based on the broad research in archives and press releases as well as literature on the subject; the subject is presented both from the national and local perspective. In the first phase of changes after Stalin’s death the press policy of the Polish United Workers’ Party (PUWP) was a result of more pragmatic line set by the Soviet Union in the communist block after 1953. When, at the end of 1954, the Thaw in Poland found its own dynamic, a growing discrepancy in the Party’s elite and incoherent policy contributed to the expanding margin of freedom of journalists, especially in the capital city of Warsaw. The press policy of the PUWP was the fruit of difference of opinion between the Party’s leaders, the Political Bureau, and the Secretariat of the Central Committee. The Political Bureau was slamming the brakes. For the first time in April 1955, when in a letter to the central committees of voivodeships and districts they in fact reinterpreted the decisions of the post-Thaw Third Plenum of the Central Committee. For the second time, when at the end of 1955 they criticised the Trybuna Ludu (People’s Tribune) daily and Nowe Drogi (New Ways) monthly, and undertook a failed attempt to launch an ideological offensive. Jerzy Morawski, who was put in charge on behalf of the Central Committee Secretariat, represented this part of the Party’s elite who supported cautious changes and encouraged the press to criticize economic and social pathologies, regarding it as a necessary safety valve. An analysis of Morawski’s statements reveals that, in general, he supported the press in a role of critical observer. In January 1956 the Central Committee secretary explicitly distances himself from recent decisions of the Political Bureau on the Trybuna Ludu and presented himself as the advocate of liberalisation. Ambiguous signals from the centre of power fomented unrest and frustration of the journalist circles in Warsaw, who at the turn of 1956 in their large part rebelled against the model of press seen as a tool of party propaganda. On the other hand, however, signals sent from the centre exerted pressure and were resented by the central and local structures of the Stalinist party-state apparatus. Under these unstable circumstances the explosion was triggered by Moscow, where the 20th Congress of the Communist Party of the Soviet Union was beginning.

Biogram autora

Paweł Sasanka - Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, Warszawa

Paweł Sasanka (ur. 1976) – historyk i wystawiennik, doktor nauk humanistycznych, pracownik Biura Badan Historycznych IPN. Zainteresowania koncentrują się wokół historii Polski po 1945 r., w szczególności politycznej i społecznej historii kryzysów PRL, fotografii jako źródła historycznego i wystawiennictwa. Autor lub współautor wystaw, m.in. „1956. Polska – Węgry. Historia i Pamięć” (2016) oraz „Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata” (2010). Autor m.in. Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje (Warszawa 2006), współautor The Cold War. A Short History of a World Divided (Warsaw 2015); Fotografie bez cenzury 1976–1989. Nieoficjalny portret PRL (Warszawa 2014); Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata (Warszawa 2012).

Kontakt: pawel.sasanka@gmail.com

Bibliografia

Archiwalia

Archiwum Akt Nowych

Kancelaria Sejmu 21

Komitet Centralny PZPR

Plena KC III/12

Biuro Polityczne V/27, V/30, V/31, V/36, V/38, V/42, V/48

Sekretariat 237/V/30, 237/V/213, 237/V/225

Sekretariat Bolesława Bieruta XIA/138

Sekretariat KC VII/12, VII/13, VII/138

Biuro Prasy 237/XIX/10, 237/XIX/68

Biuro Listów i Inspekcji 237/XXV/13

Wydział Nauki 237/XVI/207

Wydział Propagandy KC 237/VIII/214, 237/VIII/238, 237/VIII/239, 237/VIII/361, 237/ VIII/362, 237/VIII/363, 237/VIII/364

Centralna Kartoteka CK XX/18699, Akta osobowe Henryka Korotyńskiego, CK XX/2004, Akta osobowe Jerzego Morawskiego, CK XX/4901, Akta osobowe Mariana Mikołajczyka, CK XX/3154, Akta osobowe Leona Przemskiego, AAN, KC PZPR, CK XX/4832, Akta osobowe Leszka Krzemienia

Prasa

„Nauka Polska” (1953–1956)

„Nowa Kultura” (1953–1956)

„Nowe Drogi” (1953–1956)

„Po prostu” (1954–1956)

„Prasa Polska” (1953–1956)

„Przegląd Kulturalny” (1953–1956)

„Sztandar Młodych” (1953–1956)

„Trybuna Ludu” (1953–1956)

Jedlicki W., Chamy i Żydy, „Kultura” (Paryż) 1962, nr 12

Październik 1956 [dyskusja nad artykułem Witolda Jedlickiego Chamy i Żydy], Instytut Badania Zagadnień Krajowych, Londyn 1963

Źródła wydane i opracowania

Békés C., Europa Środkowo-Wschodnia, 1953–1956, w: Historia zimnej wojny, t. 1: Geneza, red. M.P. Leffler, O.A. Westad, Oświęcim 2017

Biogram Jadwigi Siekierskiej, w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, http://www.ipsb.nina. gov.pl/a/biografia/jadwiga-siekierska

Budzyńska C., Strzępy rodzinnej sagi, Warszawa 1997

Ceranka P., Historia pewnego artykułu, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2(10)

Chrząstek T., Na kulturalnym froncie. Analiza zawartości tygodnika „Nowa Kultura” 1950–1963, Warszawa 2016

Ciborska E., Leksykon polskiego dziennikarstwa, Warszawa 2000

Ciborska E., Polska Agencja Prasowa. Tradycja i współczesność, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 1998, nr 1–2

Czeczott J., Petersburg. Miasto snu, Wołowiec 2017

Detka J., W cieniu Poematu dla dorosłych. O poematach rozrachunkowych czasu odwilży, w: Październik 1956 w literaturze i filmie, red. M. Zawodniak, P. Zwierzchowski, Bydgoszcz 2010

Erenburg I., Odwilż, tłum. J. Brzechwa, Warszawa 1955

Fik M., Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981, Londyn 1989

Friszke A., Wiktor Woroszylski. Polityka i literatura, w: W. Woroszylski, Dzienniki, t. 1: 1953–1982, red. A. Dębska, oprac. przypisów K. Rokicki, B. Kaliski, A. Dębska, Warszawa 2017

Gawin D., Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976, Kraków 2013

Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, oprac. K. Pomian, Warszawa 1994

Grygo E., Prasa partyjna wobec wydarzeń w 1956 roku, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1985, nr 1

Grygo E., Z problematyki kierownictwa prasą PZPR w latach 1948–1959, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1984, nr 1

Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, red. K. Persak, Warszawa 2000

Karpiński J., Porcja wolności (Październik 1956), w: idem, Wykres gorączki. Polska pod rządami komunistycznymi, Lublin 2001

Korotyński H., Trzy czwarte prawdy. Wspomnienia, Warszawa 1987

Kozieł A., Między rewizjonizmem a dogmatyzmem. Prasa polska w 1957 roku, w: Materiały pomocnicze do historii dziennikarstwa Polski Ludowej, red. A. Słomkowska, Warszawa 1988

Kozieł A., Polityka prasowa w 1956 roku, w: Październik 1956 roku. Początek erozji systemu, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, Pułtusk 2007

Kozieł A., Studium o polityce prasowej PZPR w latach 1948–1957, Warszawa 1991

Kramer M., The early post-Stalin succession struggle and upheavals in East-Central Europe. Internal-external linkages in Soviet policy making, „Journal of Cold War Studies” 1, 1999, nr 1

Krasucki E., „W świetle uchwał XX Zjazdu…”. Szczecińskie echa moskiewskich wydarzeń z lutego 1956 roku, cz. 1, „Zapiski Historyczne” 2012, nr 4; cz. 2, „Zapiski Historyczne” 2013, nr 1

Krzemień L., Kropla w potoku, Warszawa 1963

Kutkowski A., Polityka karna władz PRL w 1953 r. – jej wyznaczniki i konsekwencje, w: Yesterday. Studia z historii najnowszej. Księga dedykowana prof. Jerzemu Eislerowi w 65. rocznicę urodzin, red. J. Olaszek, A. Dudek, Ł. Kamiński, K. Kosiński, M. Przeperski, K. Rokicki, P. Sasanka, R. Spałek, S. Stępień, Warszawa 2017

Lipiński P., Bierut. Kiedy partia była bogiem, Wołowiec 2017 Łopieńska B.N., Szymańska E., Stare numery, Londyn 1986

Michnik A., „O roku ów!” (kilka przypuszczeń na temat Polskiego Października), w: 1956 (nieco) inne spojrzenie, red. J. Kochanowski, J. von Puttkamer, Warszawa 2016

Mielczarek T., Kultura i polityka. Kultura, życie umysłowe, media 1944–1989, Warszawa 2010

Mielczarek T., Liberałowie i rewizjoniści. Z dziejów „Przeglądu Kulturalnego” (1952–1963), „Kieleckie Studia Bibliologiczne” 2000, nr 5

Mielczarek T., Od „Nowej Kultury” do „Polityki”. Tygodniki społeczno-kulturalne i społeczno-polityczne PRL, Kielce 2003

Mikołajczyk M., Rewizjoniści. Obecność w dyskursach okresu PRL, Kraków 2013

Modzelewski – Werblan. Polska Ludowa. Rozmawia Robert Walenciak, Warszawa 2017

Napiontkowa M., Teatr polskiego Października, Warszawa 2012

Pasierski E., Jerzy Putrament – piewca październików?, w: Październik 1956 w literaturze i filmie, red. M. Zawodniak, P. Zwierzchowski, Bydgoszcz 2010

Październik 1956 roku. Początek erozji systemu, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, Pułtusk 2007

Pietrzak J., Działalność komunistów wśród polskiego wychodźstwa na Bliskim Wschodzie w świetle materiałów kontrwywiadu Polskich Sił Zbrojnych (1944 r.), „Dzieje Najnowsze” 2006, nr 3

Pietrzak J., Sytuacja polityczna w Polsce w latach 1944–1947 w świetle „Biuletynu Wolnej Polski” – pisma Związku Patriotów Polskich na środkowych Wschodzie, „Przegląd Nauk Historycznych” 2008, nr 1

Przeperski M., Komisja Prasowa KC PZPR 1956–1957, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 14, 2016

Przeperski M., Odwrót od Października. Pacyfikacja prasy i dziennikarzy w latach 1956–1958, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2(28)

Przeperski M., Władze i dziennikarze. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w 1956 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 2(24)

Putrament J., Pół wieku. Literaci, Warszawa 1970

Rafalska D., „Po Prostu” i jego rola w 1956 roku, w: Październik 1956 roku. Początek erozji systemu, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, Pułtusk 2007

Rafalska D., Między marzeniami a rzeczywistością. Tygodnik „Po Prostu” wobec głównych problemów społecznych i politycznych Polski w latach 1955–1957, Warszawa 2008

Relacja Ireny Tarłowskiej, 8 I 1988 r., w: Materiały pomocnicze do historii dziennikarstwa Polski Ludowej, t. 17, red. A. Słomkowska przy współpracy D. Mikołajczyk-Grzelewskiej, Warszawa 1992

Relacja ze spotkania z Eligiuszem Lasotą w Instytucie Dziennikarstwa UW, 21 III 1986 r., w: Materiały pomocnicze do historii dziennikarstwa Polski Ludowej, t. 14, red. A. Słomkowska przy współpracy D. Mikołajczyk-Grzelewskiej, Warszawa 1991

Rokicki K., Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Warszawa 2011

Rykowski Z., Władyka W., Polska próba – Październik ’56, Kraków 1989

Sasanka P., Władza – prasa – dziennikarze między XX zjazdem KPZR a Październikiem 1956 r., w: Nie tylko „Po Prostu”. Prasa w PRL dobie „odwilży” 1955–1958 [w druku]

Smulski J., Immanentne zło komunizmu jako temat literatury i publicystyki „odwilżowej”, w: Październik ’56. Odwilż i przełom w życiu literackim i kulturalnym Polski. Materiały ogólnopolskiej sesji naukowej, Rzeszów, 23–25 września 1996 r., red. A. Kulawik, Kraków 1996

Spałek R., U źródeł partii. Z dziejów konfliktów personalno-ideowych w kierownictwie PPR, w: Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015

Stola D., Kraj bez wyjścia. Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010

Szpak E., „Chory człowiek jest wtedy jak coś go boli”. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej po 1945 r., Warszawa 2016

Szumiło M., Działalność redakcji „Trybuny Ludu” w 1955 roku w świetle raportu ambasadora sowieckiego w Warszawie, „Res Historica” 2013, nr 36

Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014

Szumiło M., Wspomnienia Romana Zambrowskiego z Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Moskwie (1929–1931), „Komunizm. System – ludzie – dokumentacja” 2012, nr 1

Thom F., Beria. Oprawca bez skazy, Warszawa 2016 Torańska T., Aneks, Warszawa 2015

Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009, s. 58

Władyka W., Lata 1956–1960, w: Czasopisma społeczno-kulturalne w okresie PRL, red. U. Jakubowska, Warszawa 2011

Władyka W., Na czołówce. Prasa w październiku 1956 roku, Warszawa–Łódź 1989

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2019-04-01

Jak cytować

1.
SASANKA, Paweł. Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/1956. Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały [online]. 1 kwiecień 2019, nr 16, s. 85–137. [udostępniono 4.7.2025]. DOI 10.12775/Polska.2018.03.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Nr 16 (2018)

Dział

Studia

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 584
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

prasa, dziennikarze, propaganda, polityka prasowa, „odwilż”, Polska 1953– 1955/1956, Październik 1956, kryzys, komunizm
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa