When other Rulers defend Dissidents. The Situation of Protestants and Orthodox Christians in the Polish-Lithuanian Commonwealth of the Saxon Era
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2018.006Keywords
the 18th century, the Polish–Lithuanian Commonwealth, Catholicism, Protestantism, Orthodoxy, religious tolerance and intolerance, the worship of the Blessed Virgin Mary and the saintsAbstract
The article addresses the problem of limiting the rights of Protestants and other non-Catholic Christian denominations during the reigns of two kings from the Wettin dynasty – King Augustus II (1697–1733) and King Augustus III (1733–1763). The process started as early as the second half of the 17th century, but it was fully accomplished in the years 1717–1736. In the article the author discusses the resolutions of the sejms and other legal acts introduced at that time, the aim of which was to eliminate dissenters from public life. The Polish monarchs were inert towards the process. It was the rulers of non-Catholic European states (Prussia, Russia and Great Britain) that helped Protestants and Orthodox Christians in Poland.References
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Publiczne Potockich, ms 180/5.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłowskie, dz. XXXIV, ms. 478.
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Coxe W., Podróż po Polsce 1778, in: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, ed. W. Zawadzki, 1 (1963), pp. 559–703.
Kitowicz J., Pamiętniki, czyli Historia polska, eds. P. Matuszewska, Z. Lewinówna, (1971).
Kurier Polski, CLXIV (1756).
Oleszewski J., Abrys domowej nieszczęśliwości y wnętrznej niesnaski, woyny Korony Polskiej i Wielkiego Xięstwa Litewskiego, ed. F. Kulczycki, (1899).
[Otwinowski E.], Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696–1728, ed. J. Czech, (1849).
Rafałowiczówna J., A z Warszawy nowiny te.... Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720, ed. B. Popiołek, (2000).
Schulz F., Podróże Inflantyczka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791–1793, in: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, ed. W. Zawadzki, 2 (1963), pp. 381–673.
Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego, ed. J. Ohryzko, (1860).
Literatura / Literatur / Literature
Anisimov M. Û., Semiletnââ vojna i rossijskaâ diplomatiâ v 1756–1763 gg. [Анисимов М. Ю., Семилетняя война и российская дипломатия в 1756–1763 гг.], (2014).
Cegłowski J., Św. Stanisław Kostka dawniej i dziś, (2007).
Ciesielski T., Koronacje cudownych obrazów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, in: Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej, eds. A. Jankowski, A. Klonder, (2004), pp. 195–212.
Ciesielski T., Pogranicze polsko-pruskie w dobie wojny siedmioletniej, in: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1 (259), (2008), pp. 3–17.
Ciesielski T., Pogrzeby wojskowe w czasach saskich, in: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku, ed. H. Suchojad, (2001), pp. 217–233.
Ciesielski T., Sawicki M., Pilgrimages of the Polish Gentry to Holy Places in the 17th and the 18th centuries, in: Biuletyn Polskiej Misji Historycznej = Bulletin der Polnischen Historischen Mission, 10 (2015), pp. 181–196.
Ciesielski T., Struktura narodowościowa kadry oficerskiej autoramentu cudzoziemskiego armii koronnej w latach 1717–1763 (prolegomena), in: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI–XVIII wiek, eds. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, (2008), pp. 541–559.
Ciesielski T., Szlachta pogranicza w wojsku koronnym w XVIII wieku. Przypadek rodu Lucke (Lukke), in: Szlachta – granice etniczne, wyznaniowe i cywilizacyjne, eds. T. Ciesielski, K. Mikulski, A. Korytko, (2016), pp. 131–148.
Dygdała J., Salmonowicz S., Wojtowicz J., Między barokiem i oświeceniem (1660–1793), in: Historia Torunia, ed. M. Biskup, 2, 3 (1996).
Dżuma, ospa, cholera: w trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708–1711, ed. E. Kizik, (2012).
Feldman J., Sprawa dysydencka za Augusta II, (1924).
Flis S., Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708–1711, in: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 4 (1960), pp. 473–523
Frost R. I., The Northern Wars, War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721, (2000).
Giedroyć F., Mór w Polsce w wiekach ubiegłych. Zarys historyczny, (1899).
Gierowski J. A., Anglia wobec konwersji królewicza Fryderyka Augusta, in: Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiatą rocznicę urodzin, eds. S. Bylina et al., (1997), S. 127–138.
Gierowski J. A., Dyplomacja polska doby saskiej (1699–1763), in: Historia dyplomacji polskiej, 2: 1572–1795, ed. Z. Wójcik, (1982), p. 331–481.
Gierowski J. A., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712–1715, (1953).
Gierowski J. A., Na szlakach Rzeczypospolitej w nowożytnej Europie, (2008).
Gierowski J. A., The Polish-Lithuanian Commonwealth in the 18th Century, From Anarchy to Well-Organised State, (1996).
Hanczewski P., Dyplomacja brytyjska w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1748–1756. Misje w Berlinie, Dreźnie, Petersburgu i Wiedniu, (2001).
Hartmann S., Die Polenpolitik König Friedrich Wilhelms I. von Preußen zur Zeit des “Thorner Blutgerichts” (1724–1725), in: Forschungen zur brandenburgischen und preußischen Geschichte, Neue Folge 5 (1995), pp 31–58.
Jakobi F., Das Thorner Blutgericht 1724, (1896).
Janocha M., O koronacjach obrazów Matki Boskiej, in: J. St. Pasierb, M. Janocha, Polonica artystyczne w zbiorach watykańskich, (2000), pp. 186–190.
Jarochowski K., Epilog sprawy toruńskiej, in: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 6 (1871), pp. 58–67.
Jarochowski K., Napad Brandenburczyków na klasztor paradyski w roku 1740, in: Opowiadania i studia historyczne, (1887), pp. 119–140.
Karpacz E., “Opłakane czasy” – epidemia dżumy w Krakowie w latach 1707–1710. Przyczynek do badań nad upadkiem królewskiego miasta, in: Folia Historica Cracoviensia, 18 (2012), pp. 239–256.
Konfederacja tarnogrodzka i jej tradycje, ed. R. Szczygieł, (1995).
Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, 1: 1757–1758, (1909).
Kopiec J., Między Altransztadem a Połtawą. Stolica Apostolska wobec obsady tronu polskiego w latach 1706–1709, (1998).
Kosińska U., Sejm 1719–1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, (2003).
Kracik J., Pokonać czarną śmierć, Staropolskie postawy wobec zarazy, (1991).
Kriegseisen W., Between Intolerance and Persecution: Polish and Lithuanian Protestants in the 18th Century, in: Acta Poloniae Historica, 73 (1996), pp. 13–27.
Kriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, (1996).
Krysztopa-Czupryńska B., Rzeczpospolita w oczach dyplomatów brytyjskich w pierwszej połowie XVIII wieku, (2013).
Kujot S., Sprawa toruńska z r. 1724, in: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 20 (1894), pp. 3–152.
Kurek J., U schyłku panowania Augusta II Sasa, (2003).
Lipiński T., Wiadomości historyczno-numizmatyczne o koronacyach obrazów Matki Bożej w dawnej Polsce, (1850).
Litak S., Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, (1994).
Misurek J., Stanisław Kostka, in: Encyklopedia Katolicka, 18: Serbowie – Szczepański, (2013), p. 730–732.
Nosov B. V., Russkaâ politika v dissidentskom voprose v Polʹše 1762–1766 gg., in: Polʹša i Evropa v X veke. Meždunarodnye vmutrennie faktory razdelov Reči Pospolitoj, ed. B. V. Nosov [Носов Б. В., Русская политика в диссидентском вопросе в Польше 1762–1766 гг., in: Польша и Европа в Х веке. Международные вмутренние факторы разделов Речи Посполитой, ed. Б. В. Носов], (1999), pp. 25–46.
Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703–1729), (2004).
Prochaska A., Konfederacja tarnogrodzka, in: Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do “Gazety Lwowskiej”, 45 (1917), 1: pp. 50–61, 2: pp. 140–154, 3: 239–256, 4: 353–367, 5: 430–454, 6: 521–548, 7: 638–657, 8: 756–768, 9: 837–848, 10: 934–942, 11: pp. 1030–1040.
Rhode G., England und das Thorner Blutgericht 1724, in: Historische Zeitschrift, 164 (1941), pp. 496–528.
Salmonowicz S., Sprawa toruńska z 1724 roku. Geneza i przebieg wydarzeń, in: idem, Szkice toruńskie z XVII i XVIII wieku, (1992), pp. 77–112.
Salmonowicz S., W staropolskim Toruniu XVI–XVIII w. Studia i szkice, (2005), pp. 74–105.
Sawicki W., Protestantyzm i odłamy religijne (1658–1795), in: Historia kościoła w Polsce, 1: do roku 1764, 2: od roku 1506, eds. B. Kumor, Z. Obertyński, (1974), p. 485–489.
Sieńkowski E., Dżuma w Gdańsku w 1709 roku. Studium z dziejów epidemiologii, in: Archiwum Historii Medycyny, 33 (1970), pp. 309–401.
Staszewski J., August II Mocny, (1998).
Staszewski J., August III Sas, (2010).
Staszewski J., Polacy w osiemnastowiecznym Dreźnie, (1986).
Staszewski J., Problemy tolerancji polskiej w czasach saskich, in: idem. “Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący...”. Szkice i studia z czasów saskich, (1997), pp. 232–242.
Szwarocka K. W., “Sarmacka bogini”. Kult maryjny w Polsce doby Baroku, (2010).
Tazbir J., Historia Kościoła Katolickiego w Polsce (1460–1795), (1966).
Tazbir J., Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII wieku, (1967).
Thompson A. C., Britain, Hanover and the Protestant Interest, 1688–1756, (2006).
Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), (1956).
Witkowska A., Pątnicze ośrodki maryjne na ziemiach Rzeczypospolitej w XVII w., in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europie, eds. H. Manikowska, H. Zarembska, (1995), pp. 204–209.
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, (2010).
Downloads
The publisher's shop:
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The author submitting the text for publication is obliged to disclose all authors involved in the preparation of the text and (if applicable) an indication of the sources of financing of the publication, the contribution of scientific research institutions, associations and other entities ("financial disclosure").
In the case of texts prepared by two or more Authors, the Authors are obliged to send to the Editorial Staff a statement about the contribution of individual Authors to the publication (including their affiliation and an indication of the Author / Authors of the concepts, assumptions, methods, etc.). The main responsibility for the text lies with the author submitting it to the Editorial Board.
Please be advised that the editors of the Bulletin of the Polish Historical Mission are using the iThenticate anti-plagiarism program, since 2016 each article has been checked for authenticity. The editors declare that detected cases of scientific misconduct will be documented and made public by notifying relevant entities (institutions employing Authors, scientific institutions and associations, etc.).
Authors / Authors are asked to send the following documents to the Editor:
- declaration of the Author or Authors,
- statement of the Author or Authors,
- basic information about the article.
Universität Würzburg
Polnische Historische Mission
Philosophiegebäude
Am Hubland
97074 Würzburg, Germany
Stats
Number of views and downloads: 535
Number of citations: 0
