Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo
Nieznane dzieło Pacina di Bonaguidy ze zbiorów prywatnych – przyczynek do badań nad malarstwem florenckiego Trecenta
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2020.001
Abstrakt
Artykuł przedstawia wyniki analizy zabytkoznawczej nieznanego i do 2018 r. niepublikowanego obrazu ze zbiorów prywatnych. Na ich podstawie uznano, że malowidło najpewniej jest dziełem warsztatu Pacina di Bonaguidy, florenckiego malarza i iluminatora czynnego w latach ok. 1303–1340, a scenę ukazaną na obrazie zidentyfikowano jako Powitanie św. Prokulusa przez papieża. Obraz ten łączyć można z przypisywanym Pacino di Bonaguidzie retabulum dla kościoła San Procolo przy via de’Giraldo we Florencji – prawdopodobnie jest nieznaną dotąd częścią legendy o św. Prokulusie, biskupie Terni i patronie kościoła, należącą do tej nastawy, liczącej jak dotąd siedem rozpoznanych w literaturze przedstawień. Wszystkie kwatery łączy styl malarski (w tym charakterystyczna typizacja postaci i opracowanie detali), ikonografia, wymiary, technika wykonania i system obramień. W artykule podjęto również próbę ustalenia pierwotnego umiejscowienia malowideł w nastawie ołtarzowej, ich kształty i rozmiary pozwalają bowiem na wiele interpretacji i rekonstrukcji. Według najbardziej rozpowszechnionej tezy tworzyły one predellę retabulum zbudowaną z siedmiu przedstawień, lecz są przesłanki pozwalające zakładać, że cykl legendy o św. Prokulusie był bardziej rozbudowany. Jeśli przyjąć związek prezentowanego obrazu z retabulum św. Prokulusa z kościoła San Procolo we Florencji, byłby on jedynym dziełem Pacina di Bonaguidy w zbiorach polskich. Identyfikacja nieznanego dotąd obrazu stanowi asumpt do badań nad twórczością mistrza, w istotny sposób zmienia też dotychczasowe rozpoznanie retabulum z San Procolo i otwiera nowe możliwości jego interpretacji.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Blewett, Morwenna. „Treatment Report. Accession number: 1943.110.” Dokumentacja konserwatorska, Cambridge 2006, Straus Center for Conservation Harvard University Art Museums.
Blewett, Morwenna. „Treatment Report. Accession number: 1943.111.” Dokumentacja konserwatorska, Cambridge 2006, Straus Center for Conservation Harvard University Art Museums.
Borghini, Rafaello. Il riposo, in cui della pittura e della scultura si favella, e’ piů illustri pittori, e scultori, e delle piů famose opere loro si fa mentione, e le cose proncipaliappertenenti a dette arti s’insegnano. Fiorenza: Marescotti, 1584.
Boskovits, Miklós. The Fourteenth Century: The Painters of the Miniaturists Tendency (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting. Sec. 3, vol. 9). Florence: Giunti Barbe`ra, 1984.
Boskovits, Miklós, i Angelo Tartuferi. Dipinti. Volume primo: Dal Duecento a Giovanni da Milano. Firenze: Giunti, 2003.
Cennini, Cennino. Il libro dell’arte: Trattato della pittura di Cennino Cennini, di nuovo publicato con molte correzioni e coll’aggiunta di piu capitoli tratti dai codici Fiorentini pre cura di Caetano e Carlo Milanesi. Firenze: Le Monnier, 1859.
Cennini, Cennino. Rzecz o malarstwie. Przekład typografów z inicjatywy Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Florencja: Florencka Oficyna Tyszkiewiczów, 1933.
Colnaghi, Dominic Ellis. A Dictionary of Florentine Painters: from the 13th to the 17th Centuries, red. P. G. Konody i Selwyn Brinton. London: John Lane the Bodley Head, 1928.
Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350. Red.Christine Sciacca. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Frey, Karl. Die Loggia dei Lanzi zu Florenz: eine quellenkritische Untersuchung. Berlin: Wilhelm Hertz, 1885.
Guernelli, Daniele. „A New Manuscript for Pacino di Buonaguida.” Manuscripta: A Jour nal for Manuscript Research 55, no. 2 (2011): 192-204.
Gutkowska-Rychlewska, Maria. Historia ubiorów. Wrocław–Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968.
Henchenio, Godefrido, Daniele Papebrochio, Francesco Baertio, i Conrado Janningo. Acta sanctorum quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur
quae ex latinis et graecis, aliarumque gentium antiquis monumentis. Junii. T. 1. Parisiis et Romć: APUD Victorem Palmé, 1867.
Iwaszkiewicz, Piotr, Wiesław Łoś, i Marek Stępień. Władcy i wodzowie starożytności. Słownik. Warszawa: WSiP, 1998.
John, Barbara, Holger Manzke, i Jutta Penndorf. Claritas. Das Hauptaltarbild im Dom zu Siena nach 1260. Die Rekonstruktion. Altenburg: Lindenau-Museum, 2001.
Kaftal, George. Iconography of the Saints in Tuscan Painting. Florence: Sansoni, 1952.
Kanter, Laurence B., i Barbara Drake Boehm. Painting and Illumination in Early Renaissance in Florence, 1300–1450. New York: The Metropolitan Museum of Art, 1994.
Keene, Bryan C. Wprowadzenie do Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 1–7. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Labriola, Ada. „Pacino di Buonaguida.” W Dizionario biografico dei miniatori italiani. Secoli IX–XVI, red. Milvia Bollati, 841–843. Milano: Sylvestre Bonnard, 2004.
Levi D’Ancona, Mirella. Miniatura e miniatori a Firenze dal XIV al XVI secolo: documenti per la storia della miniature. Firenze: Leo S. Olschki, 1962.
Marciniak, Jagoda. „Nieznane dzieło doby Trecenta z kolekcji prywatnej. Analiza zabytkoznawcza.” Praca magisterska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2016.
Marciniak, Jagoda. „Pacino di Bonaguida (czynny w latach ok. 1303–1340) z warsztatem: Powitanie św. Prokulusa z papieżem.” W Włochy w Gdańsku, red. Marcin Kaleciński. T. 2 Katalog zabytków, 46–48. Gdańsk: Muzeum Narodowe, 2019.
Marconi, Bohdan. „Znaczenie traktatu Cenniniego w historii technik malarskich.” W Cennino Cennini, Rzecz o malarstwie. Tłumaczenie Samuel Tyszkiewicz, s. XV–XXI. Wrocław: Ossolineum, 1955.
McBrien, Richard P. Leksykon papieży: pontyfikaty od Piotra Apostoła do Jana Pawła II. Warszawa: Świat Książki, 2003.
Milanesi, Gaetano. Nuovi documenti per la storia dell’arte Toscana. Firenze: G. Dotti, 1901.
Offner, Richard. „Pacino di Bonaguida, a Contemporary of Giotto.“ Art in America 11 (1922): 3–27.
Offner, Richard. Studies in Florentine Painting. The Fourteenth Century. New York: Federic Fairchild Scherman, 1927.
Offner, Richard. The Fourteenth Century (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting. Vol. 3). New York: College of Fine Arts, New York University, 1930.
Offner, Richard. Elder Contemporaries of Bernardo Daddi (A Critical and Historical Corpus of Florentine Painting, sec. 3, vol. 2), red. Richard Offner i Klara Steinweg, New York: Institute of Fine Arts, New York University, 1956, continued under the direction of Miklós Boskovits and Mina Gregori, A new edition with additional notes and bibliography by Miklós Boskovits. Florence: Instituto di Storia Dell’Arte of The University of Florence, 1987.
Olender, Jacek [pod kierunkiem dr Joanny Arszyńskiej]. „Powitanie świętego Bernarda przez Innocentego III, I poł. XIV wieku. Obraz temperowy na desce. Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich.” Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2011, Zakład Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej UMK, NR ZKMIRZP 1506.
Olender, Jacek, Elena-Teodore Nacula, i Adam Kazimierczak [pod kierunkiem dr Joanny Arszyńskiej]. „Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich nr 1506.” Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2018, Katedra Konserwacji-Restauracji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej UMK, NR KKRMIRZP 1506.
Palladino, Pia. Treasures of a Lost Art: Italian Manuscript Painting of the Middle Ages and Renaissance. New York: Yale University Press, 2003.
Pasut, Francesca. „La Bibbia Trivulziana di Pacino di Bonaguida. La decorazione miniata del codice Trivulziano 2139: una impresa di équipe.” Libri & Documenti. Archivio Storico Civico e Biblioteca Trivulziana 39 (2013): 27-50.
Pasut, Francesca. „Pacino di Bonaguida e le miniature della Divina Commedia: un percorso tra codici poco noti.” W Da Giotto a Botticelli: pittura fiorentina tra gotico e Rinascimento: atti del convegno internazionale, Firenze, Universitŕ degli studi e Museo di San Marco, 20–21 maggio 2005, red. Francesca Pasut i Johannes Tripps, 41-62. Firenze: Giunti, 2008.
Payanotova, Stella. „New Miniatures by Pacino di Bonaguida in Cambridge.” The Burlington Magazine 151 (2009): 144-147.
Pontone, Marzia. „La Bibbia Trivulziana di Pacino di Bonaguida. Note sul riesamedell’allestimento materiale del codice Trivulziano 2139.” Libri & Documenti. Archivio Storico Civico e Biblioteca Trivulziana 39 (2013): 7-25.
Prokopp, Mária. Die Malerei des Trecento. Budapest: Corvina, 1986.
Richa, Giuseppe. Notizie istoriche delle chiese fiorentine, divise ne‘ suoi quartieri. Vol. 1. Firenze: Pietro Gaetano Viviani, 1754.
Sauer, Rita. „‘…so soll auch euer ganzes Leben heilig werden'. Das Vitenretabel.“ W Kult Bild: das Altar und Andachtsbild von Duccio bis Perugino, red. Jochen Sander, 130–176. Frankfurt am Main: Sta¨delsches Kunstinstitut, 2006.
Sciacca, Christine. „Pacino di Bonaguida and His Workshop.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 285-303. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Schmidt Patterson, Catherine, Alan Phenix, i Karen Trentelman. „Scientific Investigation of Painting Practices and Materials in the Work of Pacino di Bonaguida.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 361-371. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Schmidt, Victor M. „Hypothesen zu Funktion und Publikum von Cenninis Libro dell’Arte”. W Fantasie und Handwerk: Cennino Cennini und die Tradition der toskanischen Malerei von Giotto bis Lorenzo Monaco, red. Wolf-Dietrich Löhr i Stefan Weppelmann, 147–151. Berlin: Hirmer Verlag, 2008.
Skubiszewska, Maria. Malarstwo Italii w latach 1250-1400 (Malarstwo Europejskie w Średniowieczu, t. 4). Warszawa: Auriga, 1980.
Szafran, Yvonne, i Nancy Turner. „Techniques of Pacino di Bonaguida, Iluminator and Panel Painter.” W Florence at the Dawn of the Renaissance: Painting and Illumination, 1300-1350, red. Christine Sciacca, 335-355. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2012.
Thieme, Ulrich, i Felix Becker. Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. T. 26. Leipzig: E. A. Seemann, 1992.
Tylewicz, Arleta. Sztuka pozłotnictwa i inne techniki zdobienia. Poznań: eMPi2, 2007.
Zaleski, Wincenty. Święci na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1996.
Zanotti, Ercole Maria. Storia dei santi Procolo soldato cavalier bolognese, e protettore della sua patria, e Procolo Siro vescovo di Terni ambedue martiri composta e di alcune annotazioni accresciuta da Ercole Maria Zanotti bolognese. Bologna: a S. Tommaso d’acquino, 1742.
##plugins.generic.alm.title##
Metrics powered by PLOS ALM
ISSN 0208-533X (print)
ISSN 2392-1250 (online)