Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo
„Być nie tylko malarzem”. O dyskursie artystycznym wokół dziewiętnastowiecznego realizmu w malarstwie francuskim
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2017.010
Abstrakt
Realizm, którego początki sięgają lat 40. XIX wieku, rozwijał się w czasie gwałtownych przemian społecznych i cywilizacyjnych. Był też prądem kulturowym, którego przedstawiciele nie tylko pragnęli odwzorować współczesność, ale dzięki wnikliwej obserwacji rzeczywistości, a nierzadko także w imię postępowych teorii społecznych potrafili poddać ją krytycznemu namysłowi. Artykuł dotyczy najistotniejszych wątków, które pojawiły się w XIX-wiecznym dyskursie artystycznym wokół kształtującej się estetyki realizmu w malarstwie. Przedstawione zostały problemy podejmowane przez francuską krytykę artystyczną drugiej połowy XIX stulecia, z uwzględnieniem zarówno głosów entuzjazmu wobec nowego kierunku, jak wątpliwości krytyków i artystów mu przeciwnych. Wagę podnoszonych w krytyce realizmu kwestii potwierdza fakt, że ich echo odnaleźć można także w kierunkach malarskich XX wieku, będących kontynuacją wysiłków podjętych przez pokolenie Courbeta; co więcej, wiele z nich wydaje się aktualnych do dziś.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
About, Edmond. Nos artistes au salon de 1857. Paris: Hachette, 1858.
Baudelaire, Charles. „Malarz życia nowoczesnego”. Tłumaczenie Joanna Guze W Rozmaitości estetyczne, red. Claude Pichois, 309–346. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000.
Baudelaire, Charles. „Salon 1859. Listy do redaktora ‘Revue Français’”. Tłumaczenie Joanna Guze, W Rozmaitości estetyczne, red. Claude Pichois, 237-307, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000.
Baudelaire, Charles. „Wystawa Powszechna 1855 – Sztuki Piękne.”. W Rozmaitości estetyczne, tłum. Joanna Guze, red. Claude Pichois, 203–210. Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria, 2000.
Belting, Hans. Faces. Historia twarzy. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2014.
Benjamin, Walter. „Paryż II Cesarstwa według Baudelaire’a”. Tłumaczenie Hubert Orłowski. W Twórca jako wytwórca, red. Hubert Orłowski, 182–235. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1975.
Benjamin, Walter. „Paryż, stolica XIX wieku”. Tłumaczenie Hubert Orłowski. W Twórca jako wytwórca, red. Hubert Orłowski, 164–181. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1975.
Berman, Marshall. „Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności. Tłumaczenie Marcin Szuster. Kraków: Universitas, 2006.
Buchon, Max. „Realizm”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 60–68. Warszawa: PWN, 1977.
Castille, Hippolyte. „Jakiemu kierunkowi filozoficznemu naszych czasów odpowiada w dziedzinie sztuki realizm”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 68–72. Warszawa: PWN, 1977.
Champfleury. „Realizm. List do Pani Sand”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Historia doktryn artystycznych. T. 2 Teortetycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, red. Elżbieta Grabska i Maria Poprzęcka, 515–526. Warszawa: PWN, 1974.
Champfleury. „Salon 1849. Pogrzeb w Ornans”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 21–33. Warszawa: PWN, 1977.
Courbet, Gustave. „List w sprawie otwarcia pracowni malarskiej”. Tłumaczenie Joanna Guze. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 8–11. Warszawa: PWN, 1977.
Courbet, Gustave. „Manifest realizmu”. Tłumaczenie Joanna Guze. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 7–8. Warszawa: PWN, 1977.
Duranty, Edmond. „Nowe malarstwo. W związku z grupą artystów wystawiających w galerii Durand-Ruel”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 404–424. Warszawa: PWN, 1977.
Duranty, Edmond. „Uwagi o sztuce”. Tłumaczenie Hanna Morawska. W Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820–1876. T. 3 Realizm. Antologia, red. Hanna Morawska, 73–80. Warszawa: PWN, 1977.
Foster, Hal. Powrót Realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Universitas, 2010.
Fried, Michael. Courbet’s Realism. Chicago, London: The University of Chicago Press, 1990.
Greenberg, Clement. “Malarstwo modernistyczne”. W Obrona modernizmu. Wybór esejów, tłum. Grzegorz Dziamski i Maria Śpik-Dziamska, 47–56. Kraków: Universitas, 2006.
Hofmann, Werner. Art in the Nineteenth Century. Translation Brian Battershaw. London: Faber and Faber, 1960.
Jay, Martin. „Nowoczesne władze wzroku”. Tłumaczenie Marek Kwiek. W Przestrzeń, filozofia i architektura, red. Ewa Rewers, 77–93. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 1999.
Kaschnitz, Marie Luise. Courbet. Nie ułuda, lecz prawda. Tłumaczenie Zofia Skulimowska. Warszawa: PIW, 1981.
Lindsay, Jack. Gustave Courbet: His Life and Art. New York: Harper & Row, 1973.
Lucie-Smith, Edward. Symbolist Art. London: Thames and Hudson, 1972.
Morawski, Stefan. „Sztuka i anarchizm”. Teksty. Teoria Literatury, Krytyka i Interpretacja 2, nr 20 (1975): 59–83.
Nochlin, Linda. „Orient wyobrażony”. Tłumaczenie Magda Szcześniak. W Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, i Łukasz Zaremba, 601–609. Warszawa: Wydawnictwa UW, 2012.
Nochlin, Linda. Realizm. Tłumaczenie Wiesław Juszczak i Tomasz Przestępski. Warszawa: PWN, 1974.
Nochlin, Linda. The Body in Pieces. The Fragment as a Metaphor of Modernity. London: Thames and Hudson, 1994.
Pieńkos, Andrzej. Tracona moc obrazu, czyli epizody nowoczesnego realizmu. Warszawa: Neriton, 2012.
Pieńkos, Andrzej. „’Zbyt wiele rzeczywistości’. Uwagi o paranoi XIX-wiecznego realizmu”. W Rzeczywistość – realizm – reprezentacja, Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 26–28 października 2000, red. Maria Poprzęcka, 99–114. Warszawa: Neriton, 2001.
Reff, Theodore. “The Chronology of Degas’s Notebooks”. Burlington Magazine 12 (1965): 614.
Rzepińska, Maria. Siedem wieków malarstwa europejskiego. Wrocław: Ossolineum, 1986.
Scharf, Aaron. Art and Photography. New York: Penguin Books, 1974.
Taine, Hippolyte. „Filozofia sztuki”. Tłumaczenie Antoni Sygietyński. W Historia doktryn artystycznych. T. 2 Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700–1870, red. Elżbieta Grabska i Maria Poprzęcka, 506–513. Warszawa: PWN, 1974.
Watts, Mary S. George Frederic Watts, the Annals of an Artist’s Life. Vol. 3. London: Hodder & Stoughton, 1912.
Zola, Emile. „Mój Salon (1866)”. W Słuszna walka. Od Courbeta do impresjonistów. Antologia pism o sztuce, red. Gaëtan Picon i Jean-Paul Bouillon, tłum. Hanna Morawska, 47–61. Warszawa: PIW, 1982.
