Archiwa - Kancelarie - Zbiory
Kompleks arygіnalaў aktaў agul'nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў saveckaj gіstaryjagrafіі. Tjermіnalagіchny aspekt
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AKZ.2020.006
Abstrakt
W artykule podjęto problematykę archiwum państwowego Wielkiego Księstwa Litewskiego w historiografii radzieckiej, w szczególności podejścia do terminologii kompleksu oryginałów akt o znaczeniu ogólnopaństwowym. Autor konkluduje, że ten problem w ZSRR specjalnie nie był badany. Został on poruszony pośrednio w kontekście innego przedmiotu badań – Metryki Wielkiego Księstwa Litewskiego czy „Metryki Litewskiej”. Najbardziej znaczący wkład w rozwój idei dotyczących kompleksu oryginałów i ich terminologii wnieśli historycy M.G. Berazhkoў, M.M. Ulashchyk, G.L. Harashkevіch, E.D. Banionis. W rzeczywistości do poł. 80. XX w. nauka radziecka została zdominowana przez wizję zbioru oryginalnych aktów w ramach „Metryki Litewskij”, a tej ostatniej – jako faktycznego archiwum państwowego WKL. Sama Metryka WKL była głównie rozumiana jako „archiwum”. Nie podniesiono kwestii niezależności zbioru oryginałów akt w stosunku do metryki w systemie zbiorów dokumentalnych i archiwalnych Wielkiego Księstwa. Pogląd ten odpowiadał podstawowym założeniom rosyjskiej historiografii przedrewolucyjnej. Od poł. 80. XX w. idee radzieckich naukowców zaczynają się zmieniać. Oryginały aktów o znaczeniu ogólnokrajowym archiwum WKL w ramach sowieckiej nauki historycznej są stopniowo uznawane za niezależne w sensie archiwalnym, część „archiwum państwowego WKL” jest odrębna od zbioru dokumentów Metryki WKL, a tej ostatniej odmówiono w monopolizacji praw co do archiwum państwowego. W II poł. 80. XX w. w terminologii badaczy w odniesieniu do aktów kompleksu oryginałów, a także w przeciwieństwie do Metryki WKL jako kopii w swojej istocie rozpowszechnia się słowo „oryginał”. Jest synonimem określenia „akt rzeczywisty” (jęz. ros. – „podlinnik”), które było rozpowszechnione od czasów przedrewolucyjnych w rosyjskojęzycznej literaturze naukowej. Wpływ na te zmiany miały wyniki badań zarówno sowieckich (prace L.W. Czerepnin, A.A. Zimin, S.O. Szmidt), jak i zagranicznych naukowców (J. Jakubowski, I. Sułkowska-Kuraśiowa, a także – amerykańskiej badaczki P. K. Grimsted).
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (białoruski)Bibliografia
Archiwum Warszawskie Radziwiłłów [1178] 1190–1947. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa
Avtokratova, Marija Igorevna, i Andrej Sergeevich Svetenko. „K voprosu ob istorii formirovanija i arhivnogo osvoenija fonda Litovskoj metriki”. W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowali Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 105–17. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ nauk SSSR, 1989.
Baliulis, Algirdas, i Romualdas Firkovičius, red. Lietuvos Metrika = Lithuanian Metrica = Litovskaja Metrika. Kn. Nr. 1, Užrašymų knyga 1: (1380–1584) = Book of inscriptions 1 = Kniga zapisej 1. Przetłumaczone przez Ada Jurkonytė. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1998.
Banionis, Egidijus, i Zigmantas Kiaupa, red. Lietuvos metrika: 1988 metų tyrinėjimai = Litovskaja metrika: issledovanija 1988 g. = Lithuanian Metrica: investigations in 1988. Vilnius: Academia, 1992.
Banionis, Egidijus, red. Lietuvos metrika = Lithuanian metrica = Litovskaja metrika. Kn. nr. 5, (1427–1506): Užrašymų knyga 5. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993.
Banionis, Egidijus. „Lietuvos metrikos knygos: sąvoka, terminas, definicija”. Lietuvos istorijos metraštis, 1988: 135–48.
Banjonis, Jegidijus. „Litovskaja metrika i Arhiv Velikogo Knjazhestva Litovskogo”. W Spornye voprosy otechestvennoj istorii XI-XVIII vekov: tezisy dokladov i soobshhenij pervyh chtenij, posvjashhennyh pamjati A.A. Zimina, Moskva, 13-18 maja 1990 g., zredagowali Jurij Nikolaevich Afanas’ev i Anatolij Petrovich Novosel’cev, 28–29. Moskva: Institut istorii SSSR AN, 1990.
Banіjonіs, Jegіdyjus. „Z gіstoryі Lіtouskaj Metrykі”. Belaruskі gіstarychny chasopіs, nr 1 (1994): 17–23.
Berezhkov, Nikolaj Georgievich, i Sergej Konstantinovich Shambinago, red. Opisanie dokumentov i bumag, hranjashhihsja v Moskovskom arhive ministerstva justicii. Kn. 21: Opisanie dokumentov arhiva. II. Knigi Litovskoj metriki. Moskva: T-vo skoropechatni A.A.Levensona, 1915.
Berezhkov, Nikolaj Georgievich. Litovskaja Metrika, kak istoricheskij istochnik. Ch. 1: O pervonachal'nom sostave knig Litovskoj Metriki po 1522 god. Moskva: Akad. nauk SSSR. In-t istorii ; Leningrad: Izd-vo i 2-ja tip. Izd-va Akad. nauk SSSR, 1946.
Bychkova, Margarita Evgen'evna. „Dokumenty Litovskoj Metriki kak istochnik dejatel'nosti kanceljarii VKL (konec XV–pervaja chetvert' XVI vv.)”. W Litovskaja metrika. Tezisy dokladov mezhrespublikanskoj nauchnoj konferencii, aprel' 1988 g., 31–33. Vil'njus: Institut istorii AN Litovskoĭ SSR, 1988.
Cherepnin, Lev Vladimirovich. Russkie feodal'nye arhivy XIV–XV vekov. Ch. 1. Moskva: Izd-vo Akademii Nauk SSSR; Leningrad : Izd. i 2-ja tip. Izd-va Akad. nauk SSSR, 1948.
Cherepnin, Lev Vladimirovich. Russkie feodal'nye arhivy XIV–XV vekov. Ch. 2. Moskva: Izd-vo Akademii Nauk SSSR; Leningrad : Izd. i 2-ja tip. Izd-va Akad. nauk SSSR, 1951.
Dubonis, Arturas. „Litovskaja metrika: issledovanija i publikacii v Litve”. W Balty i Velikoe Knjažestvo Litovskoe: istoriko-lingvističeskij vzgljad; pamjati Ėgidijusa Banënisa, zredagowali Evgenij L. Nazarov i Egidijus Banionis, 18–27. Moskva: Novoe Izdat, 2007.
Dumin, Stanislav Vladimirovich. „Litovskaja Metrika v XVII veke”. W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowali Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 85–104. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ nauk SSSR, 1989.
Golenchenko, Georgij Jakovlevich. „Knigi Litovskoj metriki po reestru 1623 g. v sovremennyh fondah CGADA”. W Litovskaja metrika. Tezisy dokladov mezhrespublikanskoj nauchnoj konferencii, aprel' 1988 g., 48–50. Vil'njus: Institut istorii AN Litovskoĭ SSR, 1988.
Golenchenko, Georgij Jakovlevich. „Neizvestnyj reestr metriki velikogo knjazhestva Litovskogo v sobranii P. P. Dubrovskogo”. W Kniga v Belorussii – knigovedenie, istochniki, bibliografija: sbornik statej, zredagowali Mihail Pavlovich Strizhonok i in., 27–41. Minsk: Centr. nauch. biblioteka im. Ja. Kolasa AN BSSR, 1981.
Golenchenko, Georgij Jakovlevich. „Reestr knig metriki velikogo knjazhestva Litovskogo 1623 g.” W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowali Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 336–74. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ nauk SSSR, 1989.
Grimsted, Patricia Kennedy, i Irena Sułkowska-Kurasiowa. The „Lithuanian Metrica” in Moscow and Warsaw: Reconstructing the Archives of the Grand Duchy of Lithuania: Including an Annotated Edition of the 1887 Inventory Compiled by Stanisław Ptaszycki. Harvard Series in Ukrainian Studies. Cambridge, Mass. : [s.l.]: Harvard Ukrainian Research Institute, Harvard University; Institute of History of the Polish Academy of Sciences, 1984.
Grimsted, Patricia Kennedy. „Czym jest i czym była metryka litewska? Stan obecny i perspektywy odtworzenia zawartości archiwum kancelaryjnego Wielkiego Księstwa litewskiego”. Kwartalnik Historyczny 92, nr 1 (1985): 55–85.
Horoshkevich, Anna Leonidovna, i Andrej Sergeevich Svetenko. Recenzja P. Kennedi Grimsted pri uchastii I. Sulkovskoj-Kurasevoj. «Litovskaja metrika» v Moskve i Varshave: Rekonstrukcija arhiva Velikogo knjazhestva itovskogo. S vkljucheniem annotirovannogo izdanija «Opisanija» 1887 g., sostavlennogo Stanislavom Ptashickim. Kembridzh, Massachusets, 1984, XVI, 73, 279, A 110. Izdano sovmestno s Institutom istorii PAN. Sovetskie Arhivy nr 2 (1986): 86–88.
Horoshkevich, Anna Leonidovna, i Sergej Mihajlovich Kashtanov, red. Metodicheskie rekomendacii po izdaniju i opisaniju materialov Litovskoj metryki. Moskva; Vil'njus 1985.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „Dokumenty nachala XV v. o russko-litovskih otnoshenijah”. W Lietuvos Metrika: 1991–1996 metų tyrinėjimai = Lithuanian metrica: investigations in 1991/1996, zredagowali Zigmantas Kiaupa i Agnius Urbanavičius, 203–28. Vilnius: Lietuvos Istorijos Institutas, 1998.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „K istorii izdanija i izuchenija Litovskoj Metriki”. Acta Baltico-Slavica 8 (1973): 69–94.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „Litovskaja metrika, sostav i puti formirovanija”. W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowali Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 11–31. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ nauk SSSR, 1989.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „Poslednie publikatorskie nachinanija V.T. Pashuto i ih sud'ba”. W Vostochnaja Evropa v istoricheskoĭ retrospektive k 80-let V.T. Pashuto, zredagowały Tat'jana Nikolaevna Dzhakson i Elena Aleksandrovna Mel'nikova, 294–98. Moskva: Jazyki slavjanskih kul'tur, 1999.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. Rossija v sisteme mezhdunarodnyh otnoshenij serediny XVI veka. Moskva: Drevlehranilishhe 2003.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „Problemy izdanija Litovskoj metriki i pervaja belorusskaja publikacija”. W Balty i Velikoe Knjažestvo Litovskoe: istoriko-lingvističeskij vzgljad ; pamjati Ėgidijusa Banënisa, zredagowali Evgenij L. Nazarov i Egidijus Banionis, 28–43. Moskva: Novoe Izdat, 2007.
Horoshkevich, Anna Leonidovna. „Zhalovannye gramoty Litovskoj metriki konca XV veka i ih klassifikacija”. W Istochnikovedcheskie problemy istorii narodov Pribaltiki, zredagowali Vasilij Vasil'evich Doroshenko, Anatolij Karlovich Biron, i Jan Petrovich Krastyn', 47–74. Riga: Zinatne, 1970.
Jageljavichjus, S. „O tom, kakim obrazom mikrofil'my Litovskoj Metriki okazalis' v Litve”. Novosti Litovskoj Metriki, 3 (1999): 32–40.
Kłodziński, Abdon. „O Archiwum Skarbca Koronnego na Zamku Krakowskim”. W Archiwum Komisji Historycznej, Seria 2, 1:125–577. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1923.
Koval’skij, Nikolaj Pavlovich i Pjotr Mihajlovich Kulakovskij. „Izdanie i izuchenie dokumentov Litovskoj metriki na Ukraine v XIX i XX vv”. W Lietuvos metrika: 1988 metų tyrinėjimai = Litovskaja metrika: issledovanija 1988 g. = Lithuanian Metrica: investigations in 1988, zredagowali Egidijus Banionis i Zigmantas Kiaupa, 142–59. Vilnius: Academia, 1992.
Koval’skij, Nikolaj Pavlovich. „Voprosy izuchenija i ispol'zovanija Litovskoj metriki kak vazhnejshego kompleksa istochnikov po social'no-jekonomicheskoj i politicheskoj istorii Ukrainy XVІ–XVІІ vv.” W Litovskaja metrika. Tezisy dokladov mezhrespublikanskoj nauchnoj konferencii, aprel' 1988 g., 7–9. Vil'njus: Institut istorii AN Litovskoĭ SSR, 1988.
Koval’skij, Nikolaj Pavlovich. Istochniki po istorii Ukrainy XVI – pervoj poloviny XVII vv. v Litovskoj metrike i fondah prikazov CGADA. Dnepropetrovsk: DGU, 1979.
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Kompleks arygіnalaў aktaў agul’nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў rasіjskaj darjevaljucyjnaj gіstaryjagrafіі: tjermіnalagіchny aspekt prablemy”. Belaruskі arheagrafіchny shtogodnіk 20 (2019): 63–85.
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Kompleks arygіnalaў aktaў agul’nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў pol’skaj navukovaj lіtaratury 2-j pal. XX – pach. XXI st. (pa matjeryjalah Nacyjanal’naj bіblіjatjekі Belarusі)”. Bіblіjatjechny vesnіk 11 (2019): 42–52.
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Kompleks arygіnalaў aktaў agul’nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў pracah amerykanskaj dasledchycy Patrysіі Kenjedzі Grymstjed”. Arhіvaryus 18 (2020).
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Ljos radzіvіlaўskaj chastkі arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga (1685–1946 gg.)”. Belaruskі gіstarychny chasopіs, nr 10 (2018): 3–15.
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Rjeestr dzjarzhaўnaga arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ad 26 lіstapada 1623 g. і jago znachjenne dlja rjekanstrukcyі skladu kompleksa arygіnalaў aktaў kan. XIV – pach. XVII stst.” Belaruskі arheagrafіchny shtogodnіk 18 (2017): 247–64.
Latushkіn, Andrjej Mіkalaevіch. „Tjermіnalagіchnae afarmlenne kompleksa arygіnalaў aktaў agul’nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў pol’skaj gіstarychnaj navucy і arhіvaznaўstve mіzhvaennaga peryjadu”. Arhіvaryus 17 (2019): 80–97.
Menzhinskij, V.S. „ Metrika Velikogo knjazhestva Litovskogo v trudah A. L. Horoshkevich”. W Ot Drevnej Rusi k Rossii novogo vremeni: sbornik statej: k 70-letiju Anny Leonidovny Horoshkevich, zredagowali Aleksej Vladimirovich Jurasov i Valentin Lavrent'evi Janin, 449–53 . Moskva : Nauka, 2003.
Pashuto, Vladimir Terentʹevich. „Izdanie Litovskoj Metriki – otvetstvennaja zadacha sovetskih i pol’skih istorikov”. W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowane przez Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 8–10. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ nauk SSSR, 1989.
Pohilevich, Dmitro Leonіdovich. „Litovs’ka metrika”. W Radjans’ka enciklopedіja іstorії Ukraїni, zredagowali Andrіj Danilovich Skaba i in., 3:13. Kiїv: Akademіja nauk Ukraїns’koї Radjans’koї Socіalіstichnoї Respublіki, 1971.
Ptashickij, Stanislav L’vovich. Opisanie knig i aktov litovskoj metriki. Sankt Peterburg: Pravitel’stvujushhago senata, 1887.
Shmidt, Sigurd Ottovich. Rossijskoe gosudarstvo v seredine XVI stoletija: carskij arhiv i licevye letopisi vremeni Ivana Groznogo. Moskva: Izd-vo „Nauka”, 1984.
Tihomirov, Mihail Nikolaevich. Istochnikovedenie istorii SSSR. Vyp. 1: s drevnejshego vremeni do konca XVIII veka. Moskva: Socjekgiz, 1962.
Ulashchyk, Mіkalaj Mikalaevіch. Zbor tvoraў. T. 1. Pracy pa arheagrafіі і krynіcaznaўstvu. Zredagowali Dzmіtryj Vjachaslavavіch Vіc'ko i in. Smalensk: Іnbelkul't, 2017.
Ulashhik, Nikolaj Nikolaevich. „Litovskaja Metrika”. W Sovetskaja istoricheskaja jenciklopedija, zredagowali Evgenij Mihajlovič Žukov i in., 8:706. Moskva: Sovetskaja Jenciklopedija, 1965.
Ulashhik, Nikolaj Nikolaevich. „Publikacii materialov Litovskoj Metriki”. W Issledovanija po istorii Litovskoj metriki: sbornik nauchnyh trudov, zredagowali Vladimir Terentʹevich Pashuto, Anna Leonidovna Horoshkevich, i N. I Shchaveleva, 142–57. Moskva: Institut istorii SSSR Akademii︠ SSSR, 1989.
Zimin, Aleksandr Aleksandrovich, i Lev Vladimirovich Cherepnin, red. Gosudarstvennyĭ arhiv Rossii XVI-go stoletija: opyt rekonstrukcii. Ch. 1–3. Moskva: Institut istorii SSSR AN SSSR, 1978.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
ISSN print 1895-9075
ISSN online 2544-5685