Władza i cenzura w Polsce Ludowej (1944–1989): powiązania, relacje, wpływy. Garść uwag i refleksji
DOI:
https://doi.org/10.12775/TSB.2019.016Słowa kluczowe
historia Polski, historia książki, totalitaryzm, cenzuraAbstrakt
Badacze cenzury w Polsce Ludowej wielokrotnie analizowali relacje zachodzące pomiędzy organami cenzury a twórcami i wydawcami, rzadziej natomiast powiązania władz polityczno-państwowych z Głównym Urzędem Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (później Głównym Urzędem Kontroli Publikacji i Widowisk). Autor artykułu zastanawia się nad siłą kontrolnego oddziaływania władzy na cenzurę, dochodząc do wniosku, że wpływ partii komunistycznej i państwa na decyzje cenzury mógł być mniejszy niż zwykło się uważać. Jego zdaniem cenzura była w pewnym stopniu niezależna. Stanowiło to rezultat m.in. niedostatecznych powiązań kadrowo-organizacyjnych pomiędzy partią a cenzurą oraz wadliwych przepisów prawnych regulujących działalność cenzury. Dlatego, pomimo że cenzura była integralną częścią totalitarnego państwa, prawdopodobnie nie zawsze jej decyzje wspierały to państwo, mimo usilnych starań partii, aby tak było. M.in. dzięki temu, w Polsce ukazało się wiele publikacji, które nie ujrzałyby światła dziennego w innych krajach tzw. demokracji ludowej.Bibliografia
Bikont Anna, Szczęsna Joanna, Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.
Budrowska Kamila, Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958, Białystok 2009.
„Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r., red. Kamila Budrowska, Magdalena Budnik, Wiktor Gardocki, Białystok 2018.
Dmitruk Krzysztof M., Kontrola literatury, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 1, red. Janusz Kostecki, Alina Brodzka, Warszawa 1992, s. 20–31.
Drygalski Jerzy, Kwaśniewski Jacek, (Nie)realny socjalizm, Warszawa 1992.
Gogol Bogusław, „Fabryka fałszywych tekstów”. Z działalności Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku w latach 1945–1958,
Warszawa 2012.
Kamińska Kamila, Koniec cenzury w PRL (1989–1990), „Studia Medioznawcze” 2014, nr 3(58), s. 113–131.
Kisielewski Stefan, Przeciw cenzurze – legalnie (Garść wspomnień), „Zapis” 1977 [Londyn 1978], nr 4, s. 58–70.
Kłoskowska Antonina, Kontrola myśli i wolność symboliczna, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 1, red. Janusz Kostecki, Alina
Brodzka, Warszawa 1992, s. 9–19.
Kondek Stanisław Adam, Władza i wydawcy: polityczne uwarunkowania produkcji książek w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa 1993.
Kozłowski Krzysztof w rozmowie z Joanną Pruszyńską, „Rzeczypospolita”, 16 kwietnia 2000.
Łętowski Maciej, Gdy lżyliśmy ustrój i godziliśmy w sojusze… Cenzura prasowa w PRL na przykładzie katolickiego tygodnika społecznego „Ład”, Lublin 2010.
Nowak Piotr, Cenzura wobec rynku książki, Poznań 2012.
Nowak Piotr, Krótka historia perlustracji w Polsce, Poznań 2016.
Pawlicki Aleksander, Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001.
Rajch Marek, Cenzura pruska w Wielkopolsce w latach 1848–1918, Poznań 2004.
Rajch Marek, Instytucja i procedury cenzury literackiej w NRD (b.d., komputeropis artykułu, mat. niepublikowany).
Rokicki Konrad, Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Warszawa 2011.
Romek Zbigniew, Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944–1970, Warszawa 2010.
Romek Zbigniew, (rec.) A. Pawlicki, Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001 („Dzieje Najnowsze” 2002, t. 34, z. 1, s. 246–248).
Sułkowski Bogusław, „Ten przeklęty język ezopowy”. O społecznych mechanizmach komunikacji cenzurowanej, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 2, red. Janusz Kostecki, Alina Brodzka, Warszawa 1992.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1974
Liczba cytowań: 0
