Gmach dawnej Szkoły Realnej w Krośnie i jego budowniczy Bolesław Mańkowski
Studium monograficzne przygotowane w 120-tą rocznicę powstania budowli
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2025.004Słowa kluczowe
Bolesław Mańkowski, Szkoła Realna w Krośnie, Krosno, I Liceum im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, architektura polska XX wieku, architektura w Krośnie XX wiekuAbstrakt
W latach 1903–1905 wzniesiono w Krośnie gmach dawnej Szkoły Realnej, późniejszego Gimnazjum, a następnie I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika. Budowla od 120 lat wpisana na trwałe w krajobraz architektoniczny tej części miasta, zrealizowana według projektu budowniczego Bolesława Mańkowskiego – absolwenta Wydziału Budownictwa Szkoły Przemysłowej w Krakowie, stanowi wybitny przykład dobrze zachowanej realizacji, utrzymanej w formach architektury historyzmu, z zauważalnymi już nieśmiałymi inspiracjami motywami zdobniczymi wczesnej secesji. Od stu dwudziestu lat, niemal nieprzerwanie, jest miejscem kształtowania postaw i umysłów zarówno młodych mieszkańców Krosna, jak i młodzieży z jego bliższych i dalszych okolic. Okazały gmach stanowi chlubne świadectwo pozycji intelektualnej i kulturalnej miasta zarówno początków XX wieku, jak i czasów nam współczesnych.
Bibliografia
Materiały niepublikowane:
Archiwum I LO w Krośnie
- Plany budynku Szkoły Realnej na placu przy ul. Seminaryjnej w Krośnie, oprac. Kazimierz Kotłowski, 1902
- Plany budynku Szkoły Realnej na placu przy ul. Seminaryjnej w Krośnie, oprac. Bolesław Mańkowski, 1903
Archiwum Państwowe w Rzeszowie – Oddział w Sanoku
- Zespół – Akta Miasta Jasła (AMJ), sygn. 4.
- Zespół – Akta Miasta Krosna (AMK), sygn. 7, Protokół z posiedzenia Rady Miasta z 29 maja 1900 r.; sygn. 28, Protokół z 17 lipca 1903 r.; sygn. 29, Protokół z 14 października 1904 r.; sygn. 30, Protokół z 30 stycznia 1905 r.; Protokół z 11 sierpnia 1905 r.; sygn. 121.
Archiwum Podkarpackiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu – Delegatury w Krośnie
- Karta ewidencyjna zabytku – Gmach LO im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, oprac. Barbara i Antoni Bosakowie, Krosno 1993.
Prace drukowane:
Beiersdorf Z., 2001, Sokolnie w krajobrazie kulturowym i architektonicznym Galicji, [w:] Rozwój przestrzenny miast galicyjskich położonych między Dunajcem a Sanem w okresie autonomii galicyjskiej, pod red. Z. Beiersdorfa i A. Laskowskiego, Jasło, s. 355–378.
Bereś E., 2008, Krosno i jego samorząd w dobie autonomii galicyjskiej, wyd. Ruthenus, Krosno 2008.
Kosiek A., 1994, Z dziejów starań miasta Krosna o założenie gimnazjum i szkoły realnej, „Biblioteka Krośnieńska”, seria: historia, z. 5, Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Krosno.
Kosiek A., 2001, Nowe obiekty użyteczności publicznej i ich lokalizacja jako przedmiot starań władz Krosna w okresie autonomii, [w:] Rozwój przestrzenny miast galicyjskich położonych między Dunajcem a Sanem w okresie autonomii galicyjskiej. Materiały z sesji, Jasło 23–24 kwietnia 1999, pod red. Z. Beiersdorfa i A. Laskowskiego, Jasło 2001, s. 327–340.
Kosiek A., Laskoś-Źrebiec K., 2021, Ludzie – znani i nieznani krośnianie, [w:] Krosno. Przewodnik dla zwiedzających, Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Krosno, s. 165–178.
Krakowski P., 1979, Teoretyczne podstawy architektury wieku XIX, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskie. Prace z Historii Sztuki”, t. 15, Kraków, s. 69–86.
Księga Jubileuszowa w stulecie I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, dawnej szkoły Realnej, dawnego Gimnazjum 1900–2000, pod red. E. Mańkowskiej, 2000, Krosno.
Laskowski A., 2001, Bronisław Bigo z Mielca budowniczym miejskim w Jaśle, „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. 10, s. 75–87.
Laskowski A., 2003 Kadra techniczno-budowlana związana z Jasłem w okresie autonomii galicyjskiej. Słownik biograficzny, Kraków.
Łopatkiewicz B., 1993, Geneza i rozwój organizacyjny Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Krośnie, Krosno, s. 135–159.
Łopatkiewicz P., 2016, Krosno – Gmach Rady Powiatowej, [w:] Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, pod red. W. Bałusa, D. Popp’a, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Instytut Herdera do Badań Historycznych nad Europą Środkowo-Wschodnią w Marburgu, Instytut Historii Sztuki UJ, Warszawa, s. 724.
Łopatkiewicz P., 2018, Z dziejów architektonicznego założenia jezuickiego w Krośnie, [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 8, pod red. F. Leśniaka, Krosno, s. 129–159.
Łopatkiewicz P., 2024, Zanim w Krośnie powstała Akademia. Od szkoły parafialnej do jezuickiego Studium Generale (zarys dziejów szkolnictwa krośnieńskiego od XIV do XVIII wieku), [w:] Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie 1999–2024, Wydawnictwo Pigonianum, Krosno, s. 11–24.
Łopatkiewicz P., 2025, Gmach dawnej Szkoły Realnej – obecnego Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Krośnie – i jego budowniczy Bolesław Mańkowski, [w:] Księga Jubileuszowa w 125-lecie I Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, pod red. P. Łopatkiewicza, Stowarzyszenie Absolwentów I LO im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, Krosno 2025, s. 82–91.
Mirkiewicz A., 2016, Okręg rzeszowski Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1895–1939), Rzeszów.
Sanocka B., 2002, Architektura willowa Krosna pierwszej połowy XX wieku na tle gospodarczego, kulturalnego i urbanistycznego rozwoju miasta, [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 4, pod red. F. Leśniaka, Krosno, s. 217–272.
Sprawozdanie C.K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie ogłoszone z końcem roku szkolnego…, 1892, 1893, 1894, 1895. 1896, Kraków.
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, 2005, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
Stefański K., 2005, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Wydawnictwo DIG, Warszawa.
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1904, Lwów 1904.
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914, Lwów 1914.
Zając I., 1995, Rozwój zabudowy przemyskich przedmieść, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 10, s. 93–124.
Znamierowski A., 2003, Insygnia, symbole i herby polskie, Warszawa.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 70
Liczba cytowań: 0
