Kompleks Dostojewskiego czy kompleks Polaków?
DOI:
https://doi.org/10.12775/SP.2021.002Abstrakt
Szkic jest próbą refleksji nad „polskim problemem” Fiodora Dostojewskiego, próbą w dużym stopniu polemiczną wobec dotychczasowych interpretacji polskiej dostojewskologii. W negatywnych kreacjach Polaków, które, poza Zapiskami z Martwego domu, nie odgrywają istotnej roli fabularnej w powieściach, krytyka doszukiwała się ekspresji niechęci pisarza, nawet polonofobii. Wskazywała ją na płaszczyźnie metafizycznej, narodowej, religijnej, etycznej. Analiza dzieł Dostojewskiego, w których pojawiają się polskie postaci, dowodzi, że kreacje Polaków odzwierciedlają przede wszystkim rosyjski negatywny stereotyp Polaka. Zasadniczą niechęć i irytację Dostojewskiego wzbudzali jedynie Polacy, którzy dążyli do uniezależnienia od Rosji. Pokazywał ich pisarz jako aroganckich oszustów, fałszywych hrabiów.
Bibliografia
Bibliografia podmiotowa:
Dostojewski F., 1962, Powieść w dziewięciu listach, przeł. S. Pollak, [w:] tegoż, Sobowtór i inne opowiadania: 1846–1848, Czytelnik, Warszawa, s. 159–172.
Dostojewski F., 1979, Listy, przeł. i komentarz oprac. Z. Podgórzec i R. Przybylski, PIW, Warszawa.
Dostojewski F., 1982, Dziennik pisarza, przeł. M. Leśniewska, PIW, Warszawa.
Dostojewski F., 1987, Zbrodnia i kara, przeł. C. Jastrzębiec-Kozłowski, oprac. J. Smaga, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Dostojewski F., 1992, Wspomnienia z domu umarłych, przeł. C. Jastrzębiec-Kozłowski, Puls Publications Ltd., Londyn.
Dostojewski F., 1993, Krokodyl (Zdarzenie niezwykłe albo przygoda w Pasażu. Prawdziwa opowieść o tym, jak pewien jegomość w wiadomym wieku i o wiadomym wyglądzie został połknięty żywcem, do szczętu, przez krokodyla z Pasażu i co z tego wynikło, przeł. W. Broniewski, przejrzał i poprawił Z. Podgórzec, [w:] tegoż, Paskudna historia i inne utwory, Puls Publications Ltd., Londyn, s. 323–358.
Dostojewski F., 1993, Sen wujaszka (Z kronik mordasowskich), przeł. W. Broniewski, poprawił Z. Podgórzec, [w:] tegoż, Paskudna historia i inne utwory, Puls Publications Ltd., Londyn, s. 143–270.
Dostojewski F., 2004, Bracia Karamazow. Powieść w czterech częściach z epilogiem, przeł. A. Pomorski, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Dostojewski F., 2021, Młodzik, przeł. A. Pomorski, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
Dostojewski F.,1992, Gracz (z notatek młodzieńca), przeł. W. Broniewski [w:] tegoż, Notatki z podziemia. Gracz, Puls Publications Ltd., Londyn, s. 111–238.
Bibliografia przedmiotowa:
Bachtin M., 1970, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, PIW, Warszawa.
Bierdiajew M., 1999, Rosyjska idea, przeł. J.C. – S.W., Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, Warszawa.
Brückner A., 1906, O literaturze rosyjskiej, Księgarnia H. Altenberga, Lwów, E. Wende i Spółka Warszawa.
Brykalska M., 1978, Recepcja literatury rosyjskiej na terenie Królestwa Polskiego, [w:] Tradycja i współczesność. Powinowactwa literackie polsko-rosyjskie, pod red. B. Galstera, J. Kamionki-Straszakowej, K. Sierockiej, B. Stachiejewa, „Ossolinueum”, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 139–160.
Falkowicz S.M., 2002, Polska i Polacy w literaturze i sztuce Rosji, [w:] Polacy i Rosjanie. 100 kluczowych pojęć, pod red. A. Magdziak-Miszewskiej, M. Zuchniak, P. Kowala, Biblioteka „Więzi”, Warszawa, s. 77–84.
Frank J., 1987, Dostoevsky. The Years of Ordeal, 1850–1859, Princeton University Press, Princeton.
Gombrowicz W., 1988, Sienkiewicz, [w:] tegoż, Dziennik 1953–1956, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 352–364.
Janik M., 1991, Dzieje Polaków na Syberii, Wydawnictwo Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
Kalinowska I., 1994, Dostojewski i Polacy, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 59–67.
Kępiński A., 1990, Lach i Moskal. Z dziejów stereotypu, PWN, Warszawa – Kraków.
Kolesnikow W.W, 2020, Nieponiatyj Dostojewskij, Ridero, URL: https://www.litres.ru/valeriy-vladimirovich-kolesnikov/neponyatyy-dostoevskiy/chitat-onlayn/
Kulczycka-Saloni J., 1972, Dostojewski w Polsce, „Miesięcznik Literacki”, nr 3, s. 36–48.
Lange A., 1909, Krótki zarys literatury powszechnej, cz. 4, Literatura ludów słowiańskich, Wydawnictwo Michała Arcta, Warszawa.
Lazari de A., 2000, W kręgu Fiodora Dostojewskiego. Poczwiennictwo, Wydawnictwo Ibidem, Łódź.
Lednicki W., 1954, Dostoevsky and Poland, [w:] tegoż, Russia, Poland and the West. Essays in Literary and Cultural History, Roy Pulishers, New York, s. 262–348.
Leerssen J., 2017, Imagologia: o zastosowaniu etniczności do nadawania światu sensu, przeł. E. Kledzik, „Porównania”, nr 2, s. 9–29.
Miller O., 1984, Powrót do życia, przeł. A. Sarachanowa, [w:] Okrutny talent. Dostojewski we wspomnieniach, krytyce i dokumentach, wybór, wstęp, przypisy Z. Podgórzec, Wydawnictwo Literackie, Kraków – Wrocław, s. 116–139.
Miłosz C., 2010, Rosja. Widzenia transoceaniczne. Tom I. Dostojewski — nasz współczesny, wybór B. Toruńczyk, M. Wójciak, wstęp C. Cavanagh, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa.
Piczugin D., 2006, Zakładnicy historii – u źródeł negatywnego stereotypu Polski i Polaków w literaturze rosyjskiej, przeł. A. de Lazari, [w:] Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, PISM, Warszawa, s. 339–410.
Przybył E., 2006, Polska twarz rosyjskiego antykatolicyzmu, [w:] Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, PISM, Warszawa, s. 457–504.
Puszkin A., 1967, Borys Godunow, przeł. S. Pollak, [w:] tegoż, Dzieła, t. 3, Utwory dramatyczne. Opowieści, PIW, Warszawa, s. 7–96.
Puszkin A., 1982, Wybór wierszy, oprac. B. Galster, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Sołowjow S., 1986, Życie i ewolucja twórcza Włodzimierza Sołowjowa, przeł. E. Siemaszkiewicz, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań.
Stempowski J., 2001, Polacy w powieściach Dostojewskiego, [w:] tegoż, Szkice literackie, t. 1, Chimera jako zwierzę pociągowe. 1926–1941, wybór i oprac. J. Timoszewicz, „Czytelnik”, Warszawa, s. 71–91.
Strachow N., 2004, Fatalna sprawa, przeł. A. de Lazari, [w:] Dusza polska i rosyjska (od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołżenicyna). Materiały do „katalogu” wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, PISM, Warszawa, s. 76–85.
Świderska M., 2001, Studien zur literaturwissenschaftlichen Imagologie. Das literarische Werk F.M. Dostoevskijs aus imagologischer Sicht mit besonderer Berücksichtigung der Darstellung Polens, München.
Tokarzewski S., 1918, Siedem lat katorgi, Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Warszawa.
Uglik J., 2004, Polacy w powieściach i publicystyce Dostojewskiego, „Przegląd Powszechny”, nr 11, s. 194–206.
Wedemann M., 2010, Polonofil czy polakożerca? Fiodor Dostojewski w piśmiennictwie polskim lat 1847–1897, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Wspomnienia Sybiraka. (Pamiętniki Józefa Bogusławskiego), „Nowa Reforma”, 1896, nr 249–297 (29 X – 25 XII, z przerwami).
Zawodziński K. W., 1931, Uwagi w sprawie artykułu p. J. Stempowskiego „Polacy w powieściach Dostojewskiego”, „Przegląd Współczesny”, nr 110, s. 469.
Zdziechowski M., 2009, Rusyfikacja w literaturze, [w:] tegoż, Wpływy rosyjskie na duszę polską, Wydawnictwo Antyk – Marcin Dybowski, Komorów, s. 51–88.
Zimand R., 1989, Martwy dom żywych ludzi, [w:] tegoż, Czas normalizacji. Szkice czwarte, Aneks Publishers, Londyn, s. 112–134.
Żakiewicz Z., 1970, Polacy u Dostojewskiego, [w:] Ludzie i krajobrazy, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, s. 30–47.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tadeusz Sucharski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2236
Liczba cytowań: 0