Obcość i strach – o stosunku francuskich elit politycznych lat 1830 – 1851 do paryskich warstw ludowych
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2025.33.01.07Słowa kluczowe
II Republika Francuska, 1848 rok, parlament, Ludwik Napoleon Bonaparte, obcość, strachAbstrakt
W okresie Monarchii lipcowej we Francji klasy ludowe, przede wszystkim miejskie, jedynie w nikłym stopniu uczestniczyły w życiu politycznym. Stanowiły one pole zainteresowań burżuazji i warstw rządzących, jednocześnie jednak wyraźnie rosło poczucie obcości między ubogimi a bogatszymi mieszkańcami miast, nade wszystko zaś Paryża. Owo poczucie obcości przerodziło się w 1848 roku, w momencie wkroczenia warstw ludowych do polityki, w nasilający się strach. Przyczyn tegoż strachu sporej części rządzącej w II Republice elity i – szerzej – warstw wyższych, należy szukać z jednej strony w specyfice ówczesnej ludowej, robotniczej obyczajowości, dobrze widocznej w klubach politycznych, z drugiej zaś w aktach rewolucyjnej przemocy ludu. Kluczowym, w moim przekonaniu, momentem był 15 maja 1848 r., gdy tłum paryżan po raz pierwszy wdarł się do budynku parlamentu. Wydarzenie to uruchomiło trudną do zatrzymania spiralę strachu, niechęci i nieufności wobec robotników, postrzeganych jako niebezpieczni, krwawi rewolucjoniści, niszczyciele cywilizacji. Elementami tej spirali były m.in.: stłumienie czerwcowego powstania robotniczego nad Sekwaną, rozbicie lewicy parlamentarnej w 1849 roku, kolejne antyrobotnicze ustawy, włącznie z pozbawieniem w roku 1850 istotnej części robotników prawa głosu. Ostatecznie polityka oparta na strachu doprowadziła do klęski całej II Republiki i zamachu stanu Ludwika Napoleona Bonaparte. W moim przekonaniu winę za to ponoszą tak konserwatywni politycy, którzy pozwolili na to, by strach zdominował ich myślenie polityczne, jak i rewolucjoniści wraz z częścią ludu Paryża, którzy te (w dużej mierze zrozumiałe, choć niekoniecznie racjonalne) obawy wywoływali.
Bibliografia
Źródła drukowane i literatura przedmiotu
Affaire de juin 1848. Nouveaux details (1848), Paris.
Apponyi R. (1926), 25 ans à Paris (1826–1850): Journal du comte Rodolphe Apponyi, attaché de l’ambassade d’Autriche-Hongrie à Paris, t. IV, Paris.
Balzac H. (1959), Historia trzynastu. Dziewczyna o złotych oczach, Warszawa.
Blanc L. (1880), Histoire de la Révolution de 1848, t. I, Paris.
Caussidière M. (1849), Mémoires de Caussidière, ex-préfet de police et représentant du people, t. II, Paris.
Compte général de l’administration de la justice criminelle en France pendant l’année 1834 (1836), Paris.
Compte général de l’administration de la justice criminelle en France pendant l’année 1835 (1837), Paris.
Delvau A. (1866), Dictionnaire de la langue verte: argots parisiens compares, Paris.
Du Camp M. (1876), Souvenirs de l’année 1848: la révolution de février, le 15 mai, l’insurrection de juin, Paris.
Dumas A. fils (1871), Une Lettre sur les choses du jour, Paris.
Événements de Paris. Journées des 23, 24, 25, et 26 juin 1848 (1848), Paris.
Falloux A.F. (1888), Mémoires d’un royaliste, t. 1, Paris.
Faucher L. (1906), Papiers inédits de Léon Faucher, „La Révolution de 1848. Bulletin de la Société d’histoire de la Révolution de 1848” 3, 14, s. 91–111.
Flaubert G. (2004), Szkoła uczuć. Dzieje pewnego młodzieńca, Warszawa.
Heine H. (1873), De la France, Paris.
Hugo V. (1875), Actes et paroles. Avant l’exil 1841–1851, Paris.
Hugo V. (2002), Choses vues. Souvenirs, journaux, cahiers, Paris.
Hugo V. (1836), Le dernier jour d’un condamné, Oeuvres complètes de Victor Hugo, t. 4, Paris.
Lamartine A. de (1863), Mémoires politiques, t. 3, Paris.
Larchey L. (1861), Les excentricités du langage, Paris.
Le droit au travail au Luxembourg et à l’Assemblée Nationale (1849), Paris.
Lubin G. (1986), George Sand – Marc Dufraisse. Correspondance inédite (28 mai – 16 août 1848), „1848. Révolutions et mutations au XIXe siècle” 2, s. 37–51.
Ollivier E. (1897), L’Empire libéral: études, récits, souvenirs, t. 2, Paris.
Procès des accusés du 15 mai 1848: attentat contre l’Assemblée nationale (1849), Bordeaux.
Rapport sur la marche et les effets du Choléra-morbus dans Paris et les communes rurales du département de la Seine: année 1832 (1834), Paris.
Rapport sur le choléra-morbus de Paris: épidémie de 1849: présenté à M. le maire et au conseil municipal de Lyon, au nom d’une commission médicale (1849), Paris.
Rémusat Ch. de (1958), Mémoires de ma vie, t. 4, Les dernières années de la monarchie. La Révolution de 1848. La Seconde République (1841–1851), Paris.
Romieu A. (1851), Le Spectre rouge de 1852, Paris.
Say J.B. (1814), Traité d’économie politique, Paris.
Schoelcher V. (1852), Histoire des crimes du 2 décembre, t. 1, Bruxelles.
Stern D. [wł. d’Agoult M.] (1869), Histoire de la Révolution de 1848, Paris.
Tocqueville A. de (1999), Listy, Kraków–Warszawa.
Tocqueville A. de (2009), Raport o pauperyzmie, Warszawa.
Tocqueville A. de (1987), Wspomnienia, Wrocław.
Varenne Ch. de la (1850), Les Rouges peints par eux-mêmes: biographies intimes, Paris.
Villermé L. de (1840), Tableau de l’état physique et moral des ouvriers employés dans les manufactures de coton, de laine et de soie, t. 1, Paris.
Wolowski L. (1856), Introduction, w: Faucher L., Mélanges d’économie politique et de finances. Histoire financière, Paris.
Prasa
„La Révolution démocratique et sociale”, 13 VI 1849.
„Démocratie Pacifique”, 13 VI 1849.
„Journal des Débats Politiques et Littéraires”, 21 VI 1848, 14 VI 1849.
„La Presse”, 25 II 1848.
„La Réforme”, 13 VI 1849.
„La Voix des clubs. Journal quotidien des assemblées populaires”, 26 III 1848, nr 15.
„Le Constitutionnel”, 25 VI 1848.
„Le Peuple”, 13 VI 1849.
„Le Représentant du Peuple”, 18 VIII 1848, 19 VIII 1848.
Opracowania
Agulhon M. (1992), 1848 ou l’apprentissage de la République 1848–1852, Paris.
Aubry D. (1988), Quatre-vingt-treize et les Jacobins. Presses universitaires de Lyon, https://doi.org/10.4000/books.pul.12143 (dostęp: 27.07.2025).
Blanc L. (2005), Un socialiste en république, red. Démier F., Paris.
Caron J.C. (2004), Les Clubs de 1848, w: Histoire des gauches en France, t. I, L’Héritage du XIXe siècle, red. Becker J.J., Candar G., Paris.
Chevalier L. (2007), Classes laborieuses et classes dangereuses à Paris pendant la première moitié du XIXe siècle, Paris.
Chevalier L. (1954), Description littéraire et description historique de Paris pendant la première moitié du XIXe siècle, „Cahiers de l’AIEF” 6, s. 165–179.
Clark Ch. (2023), Revolutionary Spring. Fighting for a New World 1848–1849, London.
Daumard A. (1970), Les bourgeois de Paris au XIX siècle, Paris.
Dautry J. (1948), Histoire de la Révolution de 1848 en France, Paris.
Félice R. de (1909), La journée du 13 juin 1849, à Paris. Ses origines. Son épilogue devant la Haute Cour, „La Révolution de 1848. Bulletin de la Société d’histoire de la Révolution de 1848” 6, 33.
Fureix E. (2016), Les émotions protestatires, w: Histoire des émotions, t. 2, Des Lumières à la fin du XIXe siècle, red. Corbin A., Courtine J.J., Vigarello G., Paris.
Fureix E. (1997), Mots de guerre civile. Juin 1848 à l’épreuve de la representation, „Revue d’histoire du XIXe siècle” 15, 2, s. 21–30.
Furet F. (1988), La Révolution Française II. Terminer la Révolution. De Louis XVIII à Jules Ferry (1814–1880), Paris.
Girard L. (1985), Les libéraux francais 1814–1875, Paris.
Girard L. (1981), Nouvelle histoire de Paris. La Deuxième République et le Second Empire 1848–1870, Paris.
Gribaudi M., Riot-Sarcey M. (2009), 1848, la révolution oubliée, Paris.
Hayat S. (2014), Quand la République était révolutionnaire. Citoyennetéet représentation en 1848, Paris.
Jardin A., Tudesq A.J. (1973), La France des notables, t. 2, La vie de la nation 1815–1848, Paris.
Kremnitz G. (2013), Les langues de France avant la Révolution, w: Histoire sociale des langues de France, red. Kremnitz G., Rennes.
Lissagaray P.O. (2000), Histoire de la Commune de 1871, Paris.
McKay D.C. (1933), The National Workshops. A study in the French Revolution of 1848, Cambridge–Massachusetts.
Risacher J. (2009), Michel Louis, Chrysostome, dit Michel de Bourges, w: Le Maitron, Dictionnaire biographique, mouvement ouvrier, mouvement social, https://maitron.fr/spip.php?article35021, (dostęp: 4.12.2024).
Thiers et la révolution de 1848, „Le Monde”, 4 III 1948.
Traugott M. (2002), Les ateliers nationaux en 1848, w: 1848: actes du colloque international du cent cinquantenaire, tenu à l’Assemblée nationale à Paris, les 23–25 février 1998, red. Mayaud J.L., Paris.
Valance G. (2007), Thiers, bourgeois et révolutionnaire, Paris.
Vigier Ph. (2001), La Seconde République, Paris.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Rafał Dobek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 7
Liczba cytowań: 0